ترجمه آیه (۲۲۲) سوره بقره
وَیَسْأَلُونَکَ عَنْ الْمَحِیضِ قُلْ هُوَ أَذًى فَاعْتَزِلُوا النِّسَاءَ فِی الْمَحِیضِ وَلا تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّى یَطْهُرْنَ فَإِذَا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَیْثُ أَمَرَکُمْ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَیُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ (222)
ترجمه : و از تو در باره (آمیزش و جماع با زنان) دردوران قاعدگی (وعادت ماهیانه زنان) می پرسند تا (به آنها) بگو این (قاعدگی) اذیتی و کثیفی است پس در حال قاعدگی (از جماع و آمیزش ) یا زنان کناره گیری نمایید و به آنان (برای جماع وآمیزش) نزدیک نشوید تا اینکه (از عادت ماهیانه) پاک گردند و چون پاک شدند پس (می توانید که برای جماع و آمیزش) از آنجایی که الله به شما دستور داده به نزد آنان بروید (و همبستر شوید) ، (واین را خوب بدانید که) قطعا الله کسانی که زیاد توبه کننده اند را دوست می دارد و(همچنین) پاگیزگان را دوست می دارد.
تفسیرآسان آیه (222) سوره بقره
(وَیَسْأَلُونَکَ عَنْ الْمَحِیضِ قُلْ هُوَ أَذًى فَاعْتَزِلُوا النِّسَاءَ فِی الْمَحِیضِ وَلا تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّى یَطْهُرْنَ) برای بهتر واضح شدن این آیه به حدیث شماره (302) صحیح مسلم که درزیر ذکر می شود توجه فرمایید :
عَنْ أَنَسٍ أَنَّ الْیَهُودَ کَانُوا إِذَا حَاضَتِ الْمَرْأَةُ فِیهِمْ لَمْ یُؤَاکِلُوهَا، وَلَمْ یُجَامِعُوهُنَّ فِی الْبُیُوتِ فَسَأَلَ أَصْحَابُ النَّبِیِّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ النَّبِیَّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فَأَنْزَلَ اللهُ تَعَالَى {وَیَسْأَلُونَکَ عَنِ الْمَحِیضِ قُلْ هُوَ أَذًى فَاعْتَزِلُوا النِّسَاءَ فِی الْمَحِیضِ} [البقرة: 222] إِلَى آخِرِ الْآیَةِ، فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «اصْنَعُوا کُلَّ شَیْءٍ إِلَّا النِّکَاحَ» فَبَلَغَ ذَلِکَ الْیَهُودَ، فَقَالُوا: مَا یُرِیدُ هَذَا الرَّجُلُ أَنْ یَدَعَ مِنْ أَمْرِنَا شَیْئًا إِلَّا خَالَفَنَا فِیهِ، فَجَاءَ أُسَیْدُ بْنُ حُضَیْرٍ، وَعَبَّادُ بْنُ بِشْرٍ فَقَالَا یَا رَسُولَ اللهِ، إِنَّ الْیَهُودَ تَقُولُ: کَذَا وَکَذَا، فَلَا نُجَامِعُهُنَّ؟ فَتَغَیَّرَ وَجْهُ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ حَتَّى ظَنَنَّا أَنْ قَدْ وَجَدَ عَلَیْهِمَا، فَخَرَجَا فَاسْتَقْبَلَهُمَا هَدِیَّةٌ مِنْ لَبَنٍ إِلَى النَّبِیِّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، فَأَرْسَلَ فِی آثَارِهِمَا فَسَقَاهُمَا، فَعَرَفَا أَنْ لَمْ یَجِدْ عَلَیْهِمَا.
ترجمه : انس بن مالک رضی الله عنه فرمودند : یهودیان (عادتشان) براین بود که چون زن در میان آنان عادت ماهیانه می شد به همراه او غذا نمی خوردند و (همچنین) با زنانی که در دوران قاعدگی بسرمی بردند در یک خانه جمع نمی شدند (و همنشین نمی شدند تا اینکه دوران قادگی آنان به پایان برسد) یاران پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم (دراین باره) ازپیامبرصلی الله علیه و آله وسلم پرسیدند (که آیا این کاریهودیان درست است)؟ الله متعال (برای جواب این سؤال صحابه رضی الله عنهم) ، (این آیه) {وَیَسْأَلُونَکَ عَنِ الْمَحِیضِ قُلْ هُوَ أَذًى فَاعْتَزِلُوا النِّسَاءَ فِی الْمَحِیضِ} [البقرة: 222] را تا به آخرنازل نمودند، یعنی : درباره قاعدگی زنان از تو می پرسند ، تو بگو که اذیتی و کثیفی است پس از (جماع و آمیزش با) زنان دردوران قاعدگی دوری و کناره گیری کنید ...سپس رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند : شما در دوران قاعدگی زنان (با آنان) هرکاری را بکنید بجز جماع (که حرام و ممنوع است) سپس این (جریان) به یهودیان رسید، آنها گفتند : این مرد (یعنی رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم) می خواهد هیچ چیزاز دستورات ما را نگذارد مگر این که در آن با ما مخالفت نماید، سپس اسید بن حضیر و عباد بن بشر(رضی الله عنهما، به نزد رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) آمدند و هردو گفتند : ای رسول الله ، همانا این یهودیان چنین و چنان می گویند، پس آیا ما با زنان (مان در دوران قاعدگی) جماع نکنیم ؟ (تا کاملا با یهود مخالفت گردد) چهره رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم (از شنیدن این سخن، آن قدر) متغیر شدند تا این که ما گمان نمودیم که (رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم) برآن دو(نفر، اسید و عباد رضی الله عنهما) ناراحت شدند، لذا آن دو از نزد (پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم) بیرون شدند وزمانی که بیرون می شدند (ظرف) شیری به پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم هدیه آورده می شد، سپس رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم کسی را دنبال آن دو فرستادند (تا بیایند و آن دوآمدند) سپس رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم ازآن شیر به آن دو نوشاندند ، آن (وقت بود که آن) دو متوجه شدند که پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم برآنان ناراحت نشده اند .
(فَإِذَا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَیْثُ أَمَرَکُمْ اللَّهُ) در این قسمت از آیه الله متعال دستور داده که بعد ازبه پایان رسیدن دوران قاعدگی و غسل نمودن و پاک شدن زن ؛ حالا جماع و آمیزش با او برای همسرش مجاز است بشرطی که این آمیزش ازآنجایی باشد که الله متعال دستور داده است یعنی ازسمت جلوبا اوجماع نماید .
(إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ) در این قسمت ازآیه الله متعال متذکر می شوند که اگرکسی اشتباهی در ایام قاعدگی با خانمش جماع نموده پس او گناه بس بزرگی را مرتکب شده است و باید توبه کند، لذا شما ای مسلمانان اگر گرفتارچنین گناهی شدید توبه کنید زیرا الله متعال توبه کنندگان را دوست می دارد .
نکته دیگری که دراین جمله نهفته است این است که این جمله در حقیقت ؛ ندای پروردگار مهربان است که در آن بیان شده است که آهای گنه کارانی که هرگناهی را انجام داده اید اگرمی خواهید که بزرگ ترین و بهترین ذات الله متعال شما را ببخشد و از گناهتان در گذرد پس توبه کنید و دست از گناهت بکشید .
(وَیُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ) در این قسمت از آیه الله متعال متذکر شده است که جماع با زن در دوران قاعدگی خوب نیست زیرا دوران خون ریزی و کثیفی است، و جماع باید زمانی صورت گیرد که زن پاک شده باشد ، لذا شما از کثیفی دور نموده و همیشه پاک باشید زیرا الله متعال پاکان را دوست می دارد .
در این جمله در حقیقت گویا گفته شده است که آهای کسانی که به هر نوعی گرفتار کثیفی از کثیفی ها شده اید خودتان را پاک کنید، زیرا شما با پاک نمودن خودتان ، خودتان را ازمحبوبان و دوستان الله متعال گردانده اید زیرا او پاکان را دوست می دارد .
ازدو جمله (إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَیُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ) یک نکته عقیدتی معلوم می گردد و آن اینکه الله متعال نیز «محبّت» می کنند و «محبّت نمودن» صفتی از صفات نیک الله متعال می باشد و ما باید آن را بدون بیان کیفیت و یا بیان هر نوع تشبیه و توجیح غلطی قبول نموده و به همان گونه که مقصود الله متعال است به آن ایمان داشته باشیم .
ترجمه آیه (۲۲۱) سوره بقره
وَلا تَنکِحُوا الْمُشْرِکَاتِ حَتَّى یُؤْمِنَّ وَلأَمَةٌ مُؤْمِنَةٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکَةٍ وَلَوْ أَعْجَبَتْکُمْ وَلا تُنکِحُوا الْمُشْرِکِینَ حَتَّى یُؤْمِنُوا وَلَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکٍ وَلَوْ أَعْجَبَکُمْ أُوْلَئِکَ یَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَاللَّهُ یَدْعُو إِلَى الْجَنَّةِ وَالْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ وَیُبَیِّنُ آیَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ (221)
ترجمه : وبا زنان مشرک (غیر اهل کتاب) ازدواج نکنید تا اینکه بیاورند و(این را بدانید که یک) کنیزمسلمان از زن (آزاده) مشرکی بهتر است گرچه ( زیبائی یا ثروت یا موقعیّت او...) شما (مردان) را به شگفتی انداخته باشد و (دخترانتان) را به ازدواج مردان مشرک در نیاورید تا اینکه ایمان بیاورند و(این را بدانید که یک) غلام مسلمان از مرد(آزاد) مشرک بهتر است گرچه ( زیبائی یا ثروت یا موقعیّت او...) شما را به شگفتی انداخته باشد، (زیرا) آنان (اعم از زنان و مردان مشرک) شما را به سوی آتش (جهنم) فرا می خوانند والله با اجازه خودش شما را به سوی بهشت و بخشش فرا می خواند و آیه هایش را برای مردم بیان می دارد تا این که (از آنها) پند بگیرند و یاد آورشوند .
تفسیرآسان آیه (221) سوره بقره
(وَلا تَنکِحُوا الْمُشْرِکَاتِ حَتَّى یُؤْمِنَّ) در این قسمت از آیه الله متعال مسلمانان را از ازدواج با زنان مشرک ممانعت نموده وبه آنان دستور داده که زنان مشرک را ازدواج نکنید تا این که ایمان بیاورند.
این قسمت آیه گرچه عام است یعنی تمام زنان مشرک اعم از اهل کتاب و سایر بت پرستان و مشرکان را شامل می شود ولی در حقیقت زنان اهل کتاب گرچه کافر اند ازدواج با آنان مجاز است و از عموم این آیه استثناء می شود در این باره به آیه شماره (3) سوره (مائده) توجه فرمایید آنجایی که الله متعال می فرماید :
« الْیَوْمَ أُحِلَّ لَکُمُ الطَّیِّبَاتُ وَطَعَامُ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ حِلٌّ لَکُمْ وَطَعَامُکُمْ حِلٌّ لَهُمْ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الْمُؤْمِنَاتِ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ مِنْ قَبْلِکُمْ....» .
امروز چیزهای پاکیزه بر شما حلال شده است ، غذای اهل کتاب بر شما حلال است و غذای شما نیز بر آنها حلال است و نیز زنان پاک دامن از مسلمانان و زنان پاک دامن ازاهل کتاب ، هر گاه مهریه شان را بپردازید ، (ازدواج با آنان برای شما حلال و مجاز است)....
نکته مهمی که از این آیه فهمیده می شود این است که ازدواج باید برمنوال ایمان وعقیده صحیح باید صورت گیرد و هرگز یک مسلمان نباید با زن مشرک و فاسد العقیده ای ازدواج کند، زیرا اگر چنین اشتباه بزرگی را مرتکب شود :
اولا : از دیدگاه اسلامی ازدواج او منعقد نشده و حرام است و گویا که دارد همیشه مرتکب عمل زشت زنا می گردد.
و در ثانی: باعث می گردد که نسلش را دچار انحرافات فکری نموده و باعث تباهی دنیا و آخرت خود و فرزندان خود گردد ، لذا یک مسلمان در زمان ازدواج از همه بیشتر باید به افکار و عقائد زنی توجه نماید که می خواهد او را شریک زندگی خویش نموده و نسل و اموال و آبروی خود را به او بسپارد، حالا اگر این زن مشرک و فاسد العقیده باشد دیگر هرگز به فکر مال، آبرو و ایمان یک مسلمان نخواهد بود ، بلکه برعکس همیشه به فکر ضربه زدن به اسلام و اهل اسلام خواهد بود و باعث بربادی دنیا و آخرت شوهر و فرزندان او خواهد گشت.
(وَلأَمَةٌ مُؤْمِنَةٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکَةٍ وَلَوْ أَعْجَبَتْکُمْ) آری یک کنیزی که مسلمان است و به الله متعال ایمان دارد از زن مشرکی که دارای مال، جمال ، نسب و موقعیت اجتماعی و یا سیاسی است به درجه ها بهتر و خوب تر است ، زیرا آنچه باعث خوبی و بهترفرد می گردد ایمان است نه امور دنیوی ، لذا در این قسمت از آیه الله متعال مردان اهل اسلام را تشویق می کند تا با زنان اهل ایمان ازدواج کنند، گرچه آن زن اهل ایمان یک کنیز هم باشد، و از ازدواج با زنان مشرک ممانعت می کند گرچه جمال، مال، نسب وموقعیت سیاسی واجتماعی او ما را به شگفت واداشته و مورد پسند ما قرار گیرد.
(وَلا تُنکِحُوا الْمُشْرِکِینَ حَتَّى یُؤْمِنُوا) در این قسمت از آیه الله متعال به سرپرستان و اولیاء دختران دستور می دهد که شما به مردان مشرک اعم از اهل کتاب و بت پرستان هرگز زن ندهید تا اینکه ایمان بیاورند ، زیرا زن زود تحت تأثیرقرارمی گیرد و ای چه بسا تحت تأثیر افکارشرکانه و منحرف شوهر خویش قرار گرفته و خدای نخواسته مشرک و منحرف گردد، نکته دیگر اینکه این جایز نیست که یک کافر از زن مسلمانی فرزند دار شود و فرزندان آن مادر مسلمان تحت تأثیر افکارپدر مشرک و منحرفش قرار گرفته و همه منحرف شوند، بدین طریق مسلمانی باعث ازدیاد نسل کفار در دنیا گردد .
(وَلَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکٍ وَلَوْ أَعْجَبَکُمْ) آری واقعا یک غلام و برده مسلمان از مرد آزاد مشرک به درجه ها بهتر است گرچه آن مرد مشرک دارای مال، جمال، نسب و موقعیت های اجتماعی ، کاری و سیاسی هم باشد، زیرا هیچ چیز نمی تواند با ایمان برابری کند، این ایمان است که برهرچیز برتری دارد.
(أُوْلَئِکَ یَدْعُونَ إِلَى النَّارِ) در این قسمت از آیه الله متعال حکمت اینکه چرا نباید از مشرکین زن گرفت؟ و چرا نباید به مشرکین زن داد؟ را بیان نموده است ، و گفته است که اصل حکمت در این است که مشرکین اهل ایمان را بسوی آتش جهنم فرا می خوانند و دعوت می کنند و با ازدواج با آنان به آنان نزدیک شده و خدای نخواسته فریب آنان را خواهیم خورد وبه دعوت شوم آنان پاسخ مثبت خواهیم داد و بدین ترتیب خودمان راهی جهنم خواهیم نمود، پس کمال عقل و احتیاط در این است که برای حفظ عقیده و ایمان مان، نه به مشرکین زن بدهیم و نه هم از مشرکین زن بگیریم.
(وَاللَّهُ یَدْعُو إِلَى الْجَنَّةِ وَالْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ) دراین قسمت از آیه الله متعال حکمت این را بیان کرده که چرا الله متعال به شما دستور داده که از اهل ایمان زن بگیرید؟ و از مشرکین زن نگیرید؟ وبیان داشته است که ازدواج با کنیزان و بردگان اهل اسلام از ازدواج با زنان و مردان مشرک بهتراست گرچه مال، جمال و موقعیت کاری، اجتماعی و سیاسی مشرکین ما را به تعجب و شگفت وا دارد، زیرا الله متعال ما را به بهشت و بخشش خودش فرا می خواند و ازدواج با اهل ایمان انسان را بسوی بهشت و رضامندی الله متعال سوق می دهد بهمین خاطر هم الله متعال دستور داده که با اهل ایمان ازدواج کنیم.
(وَیُبَیِّنُ آیَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ ) در قسمت از آیه الله متعال بیان داشته است که الله متعال آیات کتابش قرآن را برای مردم بطور واضح بیان می دارد تا اینکه مردم پند گرفته و به آنها عمل نمایند و باعث کامیابی خود در دنیا و آخرت گردند .
ترجمه آیه (۲۲۰) سوره بقره
فِی الدُّنْیَا وَالآخِرَةِ وَیَسْأَلُونَکَ عَنْ الْیَتَامَى قُلْ إِصْلاحٌ لَهُمْ خَیْرٌ وَإِنْ تُخَالِطُوهُمْ فَإِخْوَانُکُمْ وَاللَّهُ یَعْلَمُ الْمُفْسِدَ مِنْ الْمُصْلِحِ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لأَعْنَتَکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ (220)
ترجمه : (این چنین الله آیات خود رابرایتان بیان می کند تا) در دنیا و آخرت (بیندیشید) و از تو در باره یتیمان می پرسند تو بگو اصلاح برای آنها بهتراست و اگر با آنان همزیستی کنید (مخارجتان مخلوط باشد) پس برادران (دینی) شما اند و الله فسادگر را ازاصلاح گرمی شناسد و اگر الله می خواست شما را به سختی و مشکلات می انداخت همان الله کاملا غالب و بسیار با حکمت است .
تفسیرآسان آیه (220) سوره بقره
(فِی الدُّنْیَا وَالآخِرَةِ) این قسمت ابتدائی این آیه با قسمت آخر آیه قبلی مرتبط است ، و در اصل الله متعال این گونه برای ما مسلمانان حکمن نزول آیات و احکام را بیان نموده است «....کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ الآیَاتِ لَعَلَّکُمْ تَتَفَکَّرُونَ** فِی الدُّنْیَا وَالآخِرَةِ.....» یعنی : «این گونه الله آیات (و احکام موجود در آنها) را برایتان بیان می نماید تا که شما درباره دنیای (فانی) و آخرت (جاوید) فکر کنید» وبرای آبادانی دنیا و آخرت خویش بهترین راه و روش که همان دین اسلام و عمل به دستورات آن باشد را انتخاب نمایید.
(وَیَسْأَلُونَکَ عَنْ الْیَتَامَى قُلْ إِصْلاحٌ لَهُمْ خَیْرٌ وَإِنْ تُخَالِطُوهُمْ فَإِخْوَانُکُمْ) برای بهتر واضح شدن این آیه به حدیث حسنی که در سنن نسائی (3669) و سنن ابی داود (2871) آمده توجه نمایید :
عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، قَالَ: لَمَّا أَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: {وَلَا تَقْرَبُوا مَالَ الْیَتِیمِ إِلَّا بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ} [الأنعام: 152] وَ {إِنَّ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ أَمْوَالَ الْیَتَامَى ظُلْمًا} [النساء: 10]، الْآیَةَ انْطَلَقَ مَنْ کَانَ عِنْدَهُ یَتِیمٌ فَعَزَلَ طَعَامَهُ مِنْ طَعَامِهِ وَشَرَابَهُ مِنْ شَرَابِهِ، فَجَعَلَ یَفْضُلُ مِنْ طَعَامِهِ فَیُحْبَسُ لَهُ حَتَّى یَأْکُلَهُ أَوْ یَفْسُدَ، فَاشْتَدَّ ذَلِکَ عَلَیْهِمْ، فَذَکَرُوا ذَلِکَ لِرَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: " {وَیَسْأَلُونَکَ عَنِ الْیَتَامَى قُلْ إِصْلَاحٌ لَهُمْ خَیْرٌ وَإِنْ تُخَالِطُوهُمْ فَإِخْوَانُکُمْ} [البقرة: 220]، فَخَلَطُوا طَعَامَهُمْ بِطَعَامِهِ وَشَرَابَهُمْ بِشَرَابِهِ ".
ترجمه : ابن عباس رضی الله عنه فرمودند : آنگاه که الله با عزت و بزرگوار(آیه){وَلَا تَقْرَبُوا مَالَ الْیَتِیمِ إِلَّا بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ} [الأنعام: 152] یعنی : به مال تیم جز به نیک ترین طریق نزدیک نشوید ، و(آیه) {إِنَّ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ أَمْوَالَ الْیَتَامَى ظُلْمًا} [النساء: 10]، یعنی : همانا کسانی که اموال یتیمان را به ظلم می خورند ....را نازل نمود، هرکس نزدش یتیمی بود، او خوراک آن یتیم را از خوراکش و نوشیدنی های او را از نوشیدنی های خود جدا نمود، و سپس اگر غذای یتیم اضاف می آمد(سرپرست یتیم) آن غذا را نگه می داشت تا اینکه (بعدا) خود آن یتیم می خورد و یا این که خراب و فاسد می شد، این روش برآنها سخت می گذشت ، لذا این جریان را برای رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم بیان نمودند (و از ایشان چاره کار و راه حل خواستند) که الله با عزت و بزرگوار(این آیه را) نازل نمودند : {وَیَسْأَلُونَکَ عَنِ الْیَتَامَى قُلْ إِصْلَاحٌ لَهُمْ خَیْرٌ وَإِنْ تُخَالِطُوهُمْ فَإِخْوَانُکُمْ} [البقرة: 220]، یعنی : از تو درباره یتیمان می پرسند تو بگواصلاح در حق آنها خوب است و اگر (خوراک و نوشیدنی هایتان) را با (خوراک ها و نوشیدنیهای آنها) مخلوط کنید (و با هم بخورید) پس آنها برادرانتان هستند(و این کار برایتان مجازاست) . (ابن عباس رضی الله عنه فرمودند بعد از نزول این آیه، سرپرستان یتیمان) خوراکشان را با خوراک یتیمان و نوشدنیهایشان را با نوشدنیهای آنان مخلوط می نمودند (و با هم می خوردند و می نوشیدند) .
(وَاللَّهُ یَعْلَمُ الْمُفْسِدَ مِنْ الْمُصْلِحِ) در این قسمت از آیه الله متعال به سرپرست یتیمان هشدار می دهد که مبادا از این مخلوط نمودن خوراک و نوشیدنی هایتان با خوراک ها و نوشیدنی های یتیمان سوء استفاده نمایید و به این بهانه اموال یتیم ها را بخورید ، که اگر چنین کردید شما فسادکار هستید و الله متعال فسادکاران را از اصلاح گران خوب تشخیص می دهد و حال هر یک را خوب می داند و مفسدان را دوست نمی دارد و به اصلاح گران پاداش نیک عنایت خواهد نمود .
(وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لأَعْنَتَکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ) در این قسمت ازآیه الله متعال لطف و مرحمت خودش را برای سرپرستان یتیمان بیان نموده که الله متعال به شما لطف نموده که اجازه شراکت در خورد و نوش با یتیمان را داده است واگر می خواست می توانست شما را به مشقت و سختی انداخته و این اجازه را به شما ندهد ، زیرا الله متعال برکارهایش غالب و در دستوراتش با حکمت است .
ترجمه آیه (۲۱۹) سوره بقره
یَسْأَلُونَکَ عَنْ الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ قُلْ فِیهِمَا إِثْمٌ کَبِیرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَا أَکْبَرُ مِنْ نَفْعِهِمَا وَیَسْأَلُونَکَ مَاذَا یُنفِقُونَ قُلْ الْعَفْوَ کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ الآیَاتِ لَعَلَّکُمْ تَتَفَکَّرُونَ (219)
ترجمه : از تودرباره شراب و قمارمی پرسند تو بگو که دراین دو گناه بزرگ است و منفعت هائی (ظاهری نیز) برای مردم دارند ولی گناه این دو از نفع آنها (بسیار) بزرگ تر(و بیشتر) است و از تو می پرسند که چه چیزهائی را می توانند صدقه داده انفاق کنند تو بگو مازاد (بر نیاز) را (می توانید صدقه داده انفاق کنید) این چنین الله آیات (کتابش) را برایتان بیان می کند تا شما (خوب) فکر کنید .
تفسیرآسان آیه (219) سوره بقره
(یَسْأَلُونَکَ عَنْ الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ قُلْ فِیهِمَا إِثْمٌ کَبِیرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَا أَکْبَرُ مِنْ نَفْعِهِمَا) شراب خواری و قماری بازی دو کاری بود که در دوران جاهلیت همه افراد جامعه الا ماشاء الله گرفتارآنها بودند وآنها راعیب نمی دانستند ولی اسلام این دو عمل زشت را ناپسند و گناه می دانست ولی ازآنجایی که عربها در دوران جاهلیت به آنها خوگرفته بودند و یکباره ترک آنها برای آنان بسیار سخت بود، لذا اسلام آنها را به تدریج و طی مراحل مختلفی با نزول آیات متعددی حرام قرار داد ، در این باره به حدیث صحیحی که در سنن ترمذی حدیث شماره (3049) آمده است توجه نمایید :
عَنْ عُمَرَ بْنِ الخَطَّابِ، أَنَّهُ قَالَ: «اللَّهُمَّ بَیِّنْ لَنَا فِی الخَمْرِ بَیَانَ شِفَاءٍ»، فَنَزَلَتِ الَّتِی فِی البَقَرَةِ: {یَسْأَلُونَکَ عَنِ الخَمْرِ وَالمَیْسِرِ} [البقرة: 219]، فَدُعِیَ عُمَرُ فَقُرِئَتْ عَلَیْهِ فَقَالَ: «اللَّهُمَّ بَیِّنْ لَنَا فِی الخَمْرِ بَیَانَ شِفَاءٍ»، فَنَزَلَتِ الَّتِی فِی النِّسَاءِ: {یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَقْرَبُوا الصَّلَاةَ وَأَنْتُمْ سُکَارَى} [النساء: 43]، فَدُعِیَ عُمَرُ فَقُرِئَتْ عَلَیْهِ، ثُمَّ قَالَ: «اللَّهُمَّ بَیِّنَ لَنَا فِی الخَمْرِ بَیَانَ شِفَاءٍ»، فَنَزَلَتِ الَّتِی فِی المَائِدَةِ: {إِنَّمَا یُرِیدُ الشَّیْطَانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ العَدَاوَةَ وَالبَغْضَاءَ فِی الخَمْرِ وَالمَیْسِرِ} [المائدة: 91]- إِلَى قَوْلِهِ - {فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ} [المائدة: 91] فَدُعِیَ عُمَرُ فَقُرِئَتْ عَلَیْهِ فَقَالَ: «انْتَهَیْنَا انْتَهَیْنَا».
ترجمه : روایت است که عمربن خطاب رضی الله عنه فرمودند : یا الله برای ما در باره شراب برای ما یک بیان شفا بخشی عنایت فرما، سپس این آیه سوره بقره {یَسْأَلُونَکَ عَنِ الخَمْرِ وَالمَیْسِرِ} [البقرة: 219]، نازل گشته ، عمر (به نزد رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) فراخوانده شد، و این آیه (سوره بقره) براو خوانده شد، او(دوباره) گفت : یا الله برای ما در باره شراب برای ما یک بیان شفا بخشی عنایت فرما، سپس آیه سوره نساء{یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَقْرَبُوا الصَّلَاةَ وَأَنْتُمْ سُکَارَى} [النساء: 43]، نازل گشت (دوباره) عمر (به نزد رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) فراخوانده شد، و این آیه (سوره نساء) براو خوانده شد، او(بازهم) گفت : یا الله برای ما در باره شراب برای ما یک بیان شفا بخشی عنایت فرما، سپس آیه سوره مائده{إِنَّمَا یُرِیدُ الشَّیْطَانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ العَدَاوَةَ وَالبَغْضَاءَ فِی الخَمْرِ وَالمَیْسِرِ} [المائدة: 91]- تا به - {فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ} [المائدة: 91] نازل گشت (بازهم) عمر (به نزد رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) فراخوانده شد، و این آیه (سوره مائده) براو خوانده شد، (آن وقت بود که عمر) گفت : ما (از شراب خواری و قمار بازی) بازآمدیم بازآمدیم .
از این حدیث معلوم می گردد که این آیه بقره در اوائل نازل شده است و بعد از آن ، دو آیه دیگر نازل گشته و در آیه سوره مائده ، شراب و قمار بطور قطع و یقین و در همه وقت حرام قرار داده شده است.
البته ناگفته نماند قبل از این سه آیه ، آیه دیگری نیزدر دوران مکی نازل شده بود که در آن اشاره شده بود به بدی شراب آنجایی که الله متعال در سوره (نحل ، آیه (67) «وَمِنْ ثَمَراتِ النَّخِیلِ وَالْأَعْنابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَکَراً وَرِزْقًا حَسَنًا » یعنی : و از میوه های درختان خرما و انگورها شمل چیزهای نشه آور(شراب) و روزی نیک (آب میوه) می گیرید ، در این آیه در میان «سکر» و «رزق حسن» فرق قائل شده یعنی «سکر» که همان شراب باشد چیز خوبی نیست و رزق حسن محسوب نمی شود.
خلاصه سخن اینکه حرمت شراب با نزول چهار آیه و حرمت قمار بارنزول دو آیه قطعی شد و پرهیزاز آنها برهر مسلمانی واجب و ضروری گشت .
(وَیَسْأَلُونَکَ مَاذَا یُنفِقُونَ قُلْ الْعَفْوَ) دراینجا یک سوال و جواب دیگری بیان شده است و آن اینکه برخی از یاران رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم پرسیدند که چیزی را صدقه داده و انفاق کنند ؟ الله متعال این آیه را نازل نموده و به پیامبرش محمد صلی الله علیه وآله وسلم دستور دادند که از« و از تو می پرسند که چه چیزهائی را می توانند صدقه داده انفاق کنند تو بگو مازاد (بر نیاز، و هرآنچه برشما میسّراست) را (می توانید صدقه داده انفاق کنید)» البته این آیه را می تواند در بعد صدقات نفلی گرفت زیرا زکات حد و اندازه اش در شریعت معین و مشخص شده است که بیشتر از آن دادن بهتر و کم تر از آنچه شریعت مشخص نموده ناجایز و حرام می باشد .
(کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ الآیَاتِ لَعَلَّکُمْ تَتَفَکَّرُونَ) دراین قسمت ازآیه الله متعال ما را به تفکّر فراخوانده و فرموده : «این گونه الله آیات (و احکام موجود در آنها) را برایتان بیان می نماید» تا که درباره دنیای فانی و آخرت جاوید فکر نموده و بهترین راه و روش را برایتان انتخاب نمایید.
ترجمه آیه (۲۱۸) سوره بقره
إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَالَّذِینَ هَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ أُوْلَئِکَ یَرْجُونَ رَحْمَةَ اللَّهِ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ (218)
ترجمه : همانا کسانی که ایمان آورده اند و کسانی که هجرت نمودند و در راه الله جهاد کردند آنها به رحمت الهی امید وارند و الله بسیار آمرزنده و بی نهایت مهربان است.
تفسیرآسان آیه (218) سوره بقره
(إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَالَّذِینَ هَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ أُوْلَئِکَ یَرْجُونَ رَحْمَةَ اللَّهِ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ) در این آیه سه عمل از بهترین اعمال نیک ذکر شده است :
1 - ایمان .
2- هجرت .
3- جهاد در راه الله .
وسپس الله متعال بیان نموده است ، کسانی که این سه عمل نیک را انجام داده اند و یا انجام می دهند آنها امیدوار رحمت الهی اند، و رحمت الهی در دنیا و آخرت شامل حال آنها خواهد گشت ، زیرا الله متعال نسبت به چنین کسانی بسیارآمرزنده و گناهان آنان را خواهد بخشید و بی نهایت مهربان است و رحمتش را در دنیا و آخرت شامل حال چنین کسانی خواهد گشت.
ترجمه آیه (۲۱۷) سوره بقره
یَسْأَلُونَکَ عَنْ الشَّهْرِ الْحَرَامِ قِتَالٍ فِیهِ قُلْ قِتَالٌ فِیهِ کَبِیرٌ وَصَدٌّ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ وَکُفْرٌ بِهِ وَالْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَإِخْرَاجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَکْبَرُ عِنْدَ اللَّهِ وَالْفِتْنَةُ أَکْبَرُ مِنْ الْقَتْلِ وَلا یَزَالُونَ یُقَاتِلُونَکُمْ حَتَّى یَرُدُّوکُمْ عَنْ دِینِکُمْ إِنْ اسْتَطَاعُوا وَمَنْ یَرْتَدِدْ مِنْکُمْ عَنْ دِینِهِ فَیَمُتْ وَهُوَ کَافِرٌ فَأُوْلَئِکَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِی الدُّنْیَا وَالآخِرَةِ وَأُوْلَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ (217)
ترجمه : از تودرباره جنگ درماه حرام می پرسند تو بگو جنگ درآن (جرم وگناه) بسیار بزرگی است (ولی) جلوگیری نمودن از راه الله و کفر به الله (و بازداشتن مردم از عبادت در) مسجد الحرام و بیرون نمودن اهل آن از آنجا (جرم و گناه این کارها) در نزد الله (ازگناه جنگ در ماه حرام) بزرگ تراست و (جرم و گناه) فتنه (شرک) ازکشتن (افراد) بسیار بزرگ تراست، و(این کفار) پیوسته باشما خواهند جنگید تا اینکه اگر بتوانند شما را ازدینتان برگردانند (و مرتدّ نمایند) لذا هرکس از دینش برگشت و مرتد شد پس اوکافر است و چنین (افرادی) اعمال و کارهایشان دردنیا و آخرت برباد و تباه گشته است و اینها (درآخرت) یاران آتش (دوزخ اند) و اینها درآن (از) جاویدانان هستند.
تفسیرآسان آیه (217) سوره بقره
(یَسْأَلُونَکَ عَنْ الشَّهْرِ الْحَرَامِ قِتَالٍ فِیهِ قُلْ قِتَالٌ فِیهِ کَبِیرٌ) در این قسمت از آیه یک پاسخ و پرسشی به دین منوال مطرح شده است که از رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم در باره جنگ در ماههای حرام که همان (محروم، ذوالحجه، ذوالقعده و رجب) باشد، پرسیده شده که آیا جنگ در این ماهها حرام و ممنوع است و یا مجازاست ؟ الله متعال به پیامبرش محمد صلی الله علیه و آله وسلم این آیه را نازل نموده و فرمودند « از تودرباره جنگ درماه حرام می پرسند تو بگو جنگ درآن (جرم وگناه) بسیار بزرگی است .......»
(وَصَدٌّ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ وَکُفْرٌ بِهِ وَالْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَإِخْرَاجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَکْبَرُ عِنْدَ اللَّهِ) در این قسمت از آیه الله متعال بیان نموده اند ، گرچه جنگ در ماههای حرام، گناه و جرم بس بزرگی است همان گونه که در قسمت قبلی این آیه آمده است ، ولی گناه بزرگ تر ازآن، جنگ در ماههای حرام ، جلوگیری از راه الله متعال، و کفر به الله یکتا، و جلوگیری مردم از عبادت در مسجد الحرام، و بیرون نمودن ساکنان حرم ازآنجا ، در نزد الله متعال، می باشد .
عربها در دوران جاهلیت به ماههای حرام احترام ویژه ای قائل بودند و در این ماههای جنگ را متوقف می نمودند ، لذا زمانی که اسلام آمد و جهاد فرض شد این سؤال در اذهان صحابه رضی الله عنهم می چرخید که آیا در اسلام نیز جنگ در ماههای حرام ممنوع و حرام می باشد و یا اینکه اسلام این رسم را شکسته و جنگ در ماههای حرام را مجاز می داند ؟ بهمین سبب یاران رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم در این باره از رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم پرسیدند و الله متعال به پیامبرش صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: «از تودرباره جنگ درماه حرام می پرسند تو بگو جنگ درآن (جرم وگناه) بسیار بزرگی است (ولی) جلوگیری نمودن از راه الله و کفر به الله (و بازداشتن مردم از عبادت در) مسجد الحرام و بیرون نمودن اهل آن از آنجا (جرم و گناه این کارها) در نزد الله (ازگناه جنگ در ماه حرام) بزرگ تراست.....»
در حقیقت در این قسمت ازآیه و قسمت اول آیه، الله متعال چند مطلب مهم را ذکر نموده اند :
1 - جنگ در ماههای حرام گناه بس بزرگی است .
2- بزرگ تر از جنگ در ماهای حرام امور زیر می باشد :
( أ ) جلوگیری نمودن مردم از آمدن به راه الله متعال و اسلام .
( ب ) کفر ورزیدن به الله متعال .
( ج ) بازداشتن مردم از عبادت نمودن در مسجد الحرام.
( د ) بیرون نمودن ساکنان حرم از آنجا .
آری الله متعال این مطالب را در این قسمت ازآیه برای این بیان نموده تا کوتاه فکری کفّار را بیان دارد زیرا واقعا کفّارعجیب اند جنگ در ماههای حرام را ممنوع می دانند و با جنگ در این ماهها را احساس گناه می کنند و در حالی که گناهان بسیار بزرگ تری از اینها مانند (جلوگیری از راه الله، کفرورزیدن به الله، بازداشتن مردم از علادت در مسجدالحرام و بیرون نمودن ساکنان حرم از آنجا ) را مترکب شده و هیچ احساس گناه نمی کنند .
(وَالْفِتْنَةُ أَکْبَرُ مِنْ الْقَتْلِ) در این قسمت از آیه یک مطلب بسیار مهمی بیان شده است و آن اینکه شاید برخی بگویند که در جهاد افراد کشته می شوند و کشتن افراد گناه بس بزرگی است و خصوصا اگر این کشتن در ماههای حرام اتفاق بیفتد ، الله متعال در جواب این افراد بیان نموده که کشتن افراد مشرک در جهاد اسلامی هیچ ایرادی ندارد زیرا که « فتنه (شرک، در نزد الله متعال) از کشتن (افراد) جرم و گناهش بزرگ تر است »، لذا شما ای مشرکین وقتی که گناه بزرگ تر از قتل و کشتار را مرتکب می شوید دیگر حق اعتراض در باره جهاد به این بهانه که در جهاد افراد کشته می شوند را ندارید .
(وَلا یَزَالُونَ یُقَاتِلُونَکُمْ حَتَّى یَرُدُّوکُمْ عَنْ دِینِکُمْ إِنْ اسْتَطَاعُوا) این قسمت از آیه معجزه قرآنی و دلیل حقانیت قرآن است زیرا الله متعال در زمان نزول قرآن گفته است « و(این کفار) پیوسته باشما خواهند جنگید تا اینکه اگر بتوانند شما را ازدینتان برگردانند (و مرتدّ نمایند) » ولی تا به حال می بینیم که کفارهمیشه با ما مسلمانان در جنگ بوده وهستند و هدفشان منحرف نمودن و بی دین ساختن ما اهل اسلام است .
در این قسمت از آیه الله متعال دو چیز مهم و راهگشا برای ما مسلمانان بیان نموده است :
1 - کفّار همیشه با ما در جنگ هستند ، پس ما هم باید همیشه با آنها در جنگ باشیم و با آنها جهاد کنیم .
2 - هدف کفّار از جنگ با ما مسلمانان بی دین نمودن ما مسلمانان است لذا ما باید دین ما را محکم بگیریم و هدف مان از جهاد دین دار نمودن آنها باشد، زیرا اگر علاوه از این هدف مان باشد آن وقت جنگ های ما با کفار جهاد اسلامی نخواهد بود، در این باره به این حدیث شماره (2810) که درصحیح بخاری آمده توجه نمایید : عَنْ أَبِی مُوسَى رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ، قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَى النَّبِیِّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، فَقَالَ الرَّجُلُ: یُقَاتِلُ لِلْمَغْنَمِ، وَالرَّجُلُ یُقَاتِلُ لِلذِّکْرِ، وَالرَّجُلُ یُقَاتِلُ لِیُرَى مَکَانُهُ، فَمَنْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ؟ قَالَ: «مَنْ قَاتَلَ لِتَکُونَ کَلِمَةُ اللَّهِ هِیَ العُلْیَا فَهُوَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ».
ترجمه : ابوموسی رضی الله عنه فرمودند : مردی به نزد پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم آمد و سپس گفت : مردی برای به دست آوردن غنیمت می جنگد ، و مردی برای شهرت می جنگد، و مردی برای این که شجاعت خودش را به دیگران نشان دهد می جنگد ، کدام یک از اینها در راه الله می جنگد ( و جهاد می کند)؟ (رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند : هرکس برای سربلندی کلمه الله بجنگد اودرراه الله جنگیده (و جهاد واقعی نموده) است .
(وَمَنْ یَرْتَدِدْ مِنْکُمْ عَنْ دِینِهِ فَیَمُتْ وَهُوَ کَافِرٌ فَأُوْلَئِکَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِی الدُّنْیَا وَالآخِرَةِ وَأُوْلَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ) در این قسمت از آیه الله متعال به مسلمانان هشدار می دهد که مبادا بنا برجنگ کفار ویا ترس از آنها و یا تحت تأثیرقرارگرفتن ازآنها، از دینتان برگردید که اگر این کاررا کردید و این جرم بس بزرگ را مرتکب شدید پس این خوب بدانید که « هرکس از دینش برگشت و مرتد شد پس اوکافر است و چنین (افرادی) اعمال و کارهایشان دردنیا و آخرت برباد و تباه گشته است و اینها (درآخرت) یاران آتش (دوزخ اند) و اینها درآن (از) جاویدانان هستند».
از این قسمت از آیه مشخص می شود که حکم کسی که از اسلام برگردد وبدون توبه از دنیا برود درقرآن این گونه است :
1 - او مرتد و کافر است .
2- تمام اعمال و کارهای نیکی که در دوران اسلامش انجام داده تباه و بر باد می گردد.
3- روز قیامت به جهنم رفته و جاویدان درآن خواهد ماند .
علاوه از اینها در حدیث صحیح آمده که اگرمرتدّ توبه نکند و دوباره به اسلام برنگردد حکمش در این دنیا اعدام است و باید کشته شود، در این باره به حدیث شمار(3017) صحیح بخاری توجه نمایید: ابن عباس رضی الله عنه روایت نمودند : رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند : « مَنْ بَدَّلَ دِینَهُ فَاقْتُلُوهُ». یعنی : هرکس دینش را عوض کرد پس او را بکشید.
ترجمه آیه (۲۱۶) سوره بقره
کُتِبَ عَلَیْکُمْ الْقِتَالُ وَهُوَ کُرْهٌ لَکُمْ وَعَسى أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَعَسَى أَنْ تُحِبُّوا شَیْئاً وَهُوَ شَرٌّ لَکُمْ وَاللَّهُ یَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ (216)
ترجمه : جنگ(با کفار) برشما (مسلمانان) (فرض و) نوشته شده است، و در حالی که (بنا برسرشت انسانی) این برایتان ناپسند است (ولی این را باید دانست) که ای چه بسا چیزی را ناپسند بدارید و در حالی که همان چیزبه نفع شماست، و ای چه بسا شما یک چیز را دوست بدارید و در حالی که آن چیز برایتان بد (و مضر) است ، و الله (مصلحت شما و خوبی ها را) می داند و در حالی که (این) شما (هستید که مصلحت خویش و خوبی ها را) نمی دانید .
تفسیرآسان آیه (216) سوره بقره
(کُتِبَ عَلَیْکُمْ الْقِتَالُ وَهُوَ کُرْهٌ لَکُمْ) آری جنگ و جهاد با کفاربرامت اسلامی فرض کفائی است گرچه بنا برسرشت وطبیعت انسانی بسیاری از مسلمانان این را پسند نمی دارند ولی این دستور الهی به نفع و مصلحت انسانهاست، زیرا با جهاد ظلم ظالمین و زورگوئی کفار از این کره خاکی برچیده می شود و افراد مظلوم راحت تر می توانند نفس بکشند و بوسیله همین جهاد از مسلمانان شهید گرفته و با شهید شدن آنان به دنیای بهتراز این دنیا رفته و از نعمت های بهتر از نعمت های دنیوی بهرمند خواهند گشت.
چه زیبا فرموده اند علامه ابن کثیررحمه الله در تفسیراین آیه « هَذَا إِیجَابٌ مِنَ اللَّهِ تَعَالَى لِلْجِهَادِ عَلَى الْمُسْلِمِینَ: أَنْ یکُفُّوا شَرَّ الْأَعْدَاءِ عَنْ حَوْزة الْإِسْلَامِ ».
یعنی : این دستور وجوبی والزامی است از جانب الله متعال به مسلمانان برای جهاد : تا اینکه شرّدشمنان را از حوزه اسلام باز دارند .
(وَعَسى أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَعَسَى أَنْ تُحِبُّوا شَیْئاً وَهُوَ شَرٌّ لَکُمْ) در این قسمت الله متعال برای فهماند مسلمانان که جنگ و جهاد با کفار گرچه بنا برطبع بشری شما آن را ناپسند می دارید ولی در حقیقت کار بسیارخوب و مفیدی است و با خود پیروزی دوستان و شکست دشمنان و یا شهادت و بهشت را همراه دارد ، بهمین سبب است که الله متعال فرموده اند « که ای چه بسا چیزی را ناپسند بدارید و در حالی که همان چیزبه نفع شماست، و ای چه بسا شما یک چیز را دوست بدارید و در حالی که آن چیز برایتان بد (و مضر) است »
ودر این قسمت از آیه الله متعال به ما مسلمانان می فهماند که شما بنا برضعف بشری که دارید،همیشه نمی توانید خوب و بد چیزها را تشخیص دهید، بهمین خاطر گاهی خوب ها را بد و بدها را خوب تصورمی کنید ، این تنها الله متعال است که خوب ها را خوب و بدها را بد معرفی می کند پس شما تسلیم دستورات او گردید و از خواهشات خود پیروی نکنید .
(وَاللَّهُ یَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ) در پایان علت اینکه برخی از ما مسلمانان جنگ و جهاد با کفار را بنا برطبع بشری ناپسند می دارند و الله متعال آن را عمل خوب می داند را بیان نموده است و آن این است که الله متعال حقیقت ها و خوب و بدها را خوب می داند و ما خوب و بد وحقیقت اشیاء را آن طور که باید و شاید نمی دانیم ، لذا ما باید تابع دستورات او باشیم نه پیروخواهشات و هوای نفس خویش باشیم .
ترجمه آیه (۲۱۶) سوره بقره
کُتِبَ عَلَیْکُمْ الْقِتَالُ وَهُوَ کُرْهٌ لَکُمْ وَعَسى أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَعَسَى أَنْ تُحِبُّوا شَیْئاً وَهُوَ شَرٌّ لَکُمْ وَاللَّهُ یَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ (216)
ترجمه : جنگ(با کفار) برشما (مسلمانان) (فرض و) نوشته شده است، و در حالی که (بنا برسرشت انسانی) این برایتان ناپسند است (ولی این را باید دانست) که ای چه بسا چیزی را ناپسند بدارید و در حالی که همان چیزبه نفع شماست، و ای چه بسا شما یک چیز را دوست بدارید و در حالی که آن چیز برایتان بد (و مضر) است ، و الله (مصلحت شما و خوبی ها را) می داند و در حالی که (این) شما (هستید که مصلحت خویش و خوبی ها را) نمی دانید .
تفسیرآسان آیه (216) سوره بقره
(کُتِبَ عَلَیْکُمْ الْقِتَالُ وَهُوَ کُرْهٌ لَکُمْ) آری جنگ و جهاد با کفاربرامت اسلامی فرض کفائی است گرچه بنا برسرشت وطبیعت انسانی بسیاری از مسلمانان این را پسند نمی دارند ولی این دستور الهی به نفع و مصلحت انسانهاست، زیرا با جهاد ظلم ظالمین و زورگوئی کفار از این کره خاکی برچیده می شود و افراد مظلوم راحت تر می توانند نفس بکشند و بوسیله همین جهاد از مسلمانان شهید گرفته و با شهید شدن آنان به دنیای بهتراز این دنیا رفته و از نعمت های بهتر از نعمت های دنیوی بهرمند خواهند گشت.
چه زیبا فرموده اند علامه ابن کثیررحمه الله در تفسیراین آیه « هَذَا إِیجَابٌ مِنَ اللَّهِ تَعَالَى لِلْجِهَادِ عَلَى الْمُسْلِمِینَ: أَنْ یکُفُّوا شَرَّ الْأَعْدَاءِ عَنْ حَوْزة الْإِسْلَامِ ».
یعنی : این دستور وجوبی والزامی است از جانب الله متعال به مسلمانان برای جهاد : تا اینکه شرّدشمنان را از حوزه اسلام باز دارند .
(وَعَسى أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَعَسَى أَنْ تُحِبُّوا شَیْئاً وَهُوَ شَرٌّ لَکُمْ) در این قسمت الله متعال برای فهماند مسلمانان که جنگ و جهاد با کفار گرچه بنا برطبع بشری شما آن را ناپسند می دارید ولی در حقیقت کار بسیارخوب و مفیدی است و با خود پیروزی دوستان و شکست دشمنان و یا شهادت و بهشت را همراه دارد ، بهمین سبب است که الله متعال فرموده اند « که ای چه بسا چیزی را ناپسند بدارید و در حالی که همان چیزبه نفع شماست، و ای چه بسا شما یک چیز را دوست بدارید و در حالی که آن چیز برایتان بد (و مضر) است »
ودر این قسمت از آیه الله متعال به ما مسلمانان می فهماند که شما بنا برضعف بشری که دارید،همیشه نمی توانید خوب و بد چیزها را تشخیص دهید، بهمین خاطر گاهی خوب ها را بد و بدها را خوب تصورمی کنید ، این تنها الله متعال است که خوب ها را خوب و بدها را بد معرفی می کند پس شما تسلیم دستورات او گردید و از خواهشات خود پیروی نکنید .
(وَاللَّهُ یَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ) در پایان علت اینکه برخی از ما مسلمانان جنگ و جهاد با کفار را بنا برطبع بشری ناپسند می دارند و الله متعال آن را عمل خوب می داند را بیان نموده است و آن این است که الله متعال حقیقت ها و خوب و بدها را خوب می داند و ما خوب و بد وحقیقت اشیاء را آن طور که باید و شاید نمی دانیم ، لذا ما باید تابع دستورات او باشیم نه پیروخواهشات و هوای نفس خویش باشیم .
ترجمه آیه (۲۱۵) سوره بقره
یَسْأَلُونَکَ مَاذَا یُنفِقُونَ قُلْ مَا أَنفَقْتُمْ مِنْ خَیْرٍ فَلِلْوَالِدَیْنِ وَالأَقْرَبِینَ وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ وَابْنِ السَّبِیلِ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَیْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِیمٌ (215)
ترجمه : از تو می پرسند که چه چیزی (را می توانند) صدقه داده و انفاق کنند؟ تو بگو هرآنچه از بهترین (مال و دارائی که) صدقه داده و انفاق کردید پس برای پدرو مادر و نزدیک ترین خویشاوندان و یتیمان و بی نوایان و مسافران (و واماندگان) در راه بدهید، و (این را خوب بدانید که) هرآنچه ازکارها نیک که انجام می دهید قطعا الله نسبت به آنها کاملا آگاه و با خبراست .
تفسیرآسان آیه (215) سوره بقره
(یَسْأَلُونَکَ مَاذَا یُنفِقُونَ قُلْ مَا أَنفَقْتُمْ مِنْ خَیْرٍ فَلِلْوَالِدَیْنِ وَالأَقْرَبِینَ وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ وَابْنِ السَّبِیلِ) در این قسمت ازآیه یک پرسش وپاسخی در باره صدقه دادن بیان شده است ، وآن این که برخی از یاران رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم از ایشان پرسیدند که ما چه چیزی را می توانیم صدقه داده و انفاق کنیم؟ و به چه کسانی می توانیم این صدقه و انفاق خودمان را بدهیم ؟ رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم سکوت نموده و به آنها جوابی ندادند تا اینکه الله متعال این آیه را نازل نموده و فرمودند : « از تو می پرسند که چه چیزی (را می توانند) صدقه داده و انفاق کنند؟ تو بگو هرآنچه از بهترین (مال و دارائی که) صدقه داده و انفاق کردید پس برای پدرو مادر و نزدیک ترین خویشاوندان و یتیمان و بی نوایان و مسافران (و واماندگان) در راه بدهید» .
در اینجا باید یک نکته را بیان نمود و آن اینکه درهرجایی ازقرآن که « یَسْأَلُونَکَ » آمده است ، از رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم سؤالی پرسیده شده ورسول الله صلی الله علیه وآله وسلم سکوت نموده و جواب ندادند تا اینکه وحی برایشان نازل شده و جواب آن سؤال را خود الله متعال داده و سپس به رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم گفته که از تودر باره فلان مسأله چنین و چنان می پرسند لذا تو به آنها این گونه پاسخ بده .
و این نوع پاسخ و پرسش ها در یازده جای قرآن آمده که ازقرارزیر می باشند :
1 - « یَسْأَلُونَکَ عَنِ الْأَهِلَّةِ قُلْ هِیَ مَوَاقِیتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ .....» سوره بقره آیه : (189).
2 - « یَسْأَلُونَکَ مَاذَا یُنْفِقُونَ قُلْ مَا أَنْفَقْتُمْ مِنْ خَیْرٍ فَلِلْوَالِدَیْنِ ..... » سوره بقره ، آیه : (215).
3- «یَسْأَلُونَکَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرَامِ قِتَالٍ فِیهِ قُلْ قِتَالٌ فِیهِ کَبِیرٌ و......» سوره بقره آیه : (217).
4 - «یَسْأَلُونَکَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ قُلْ فِیهِمَا إِثْمٌ کَبِیرٌ وَ..... » سوره بقره ، آیه : (219).
5 - «یَسْأَلُونَکَ مَاذَا یُنْفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ .....» سوره بقره ، آیه : (219).
6 - « یَسْأَلُونَکَ مَاذَا أُحِلَّ لَهُمْ قُلْ أُحِلَّ لَکُمُ الطَّیِّبَاتُ وَ.... » سوره مائده ، آیه : (4) .
7- « یَسْأَلُونَکَ عَنِ السَّاعَةِ أَیَّانَ مُرْسَاهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِنْدَ رَبِّی ......» سوره اعراف آیه : (187)
8- «یَسْأَلُونَکَ کَأَنَّکَ حَفِیٌّ عَنْهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِنْدَ اللَّهِ ......» سوره اعراف آیه : (187) .
9 - « یَسْأَلُونَکَ عَنِ الْأَنْفَالِ قُلِ الْأَنْفَالُ لِلَّهِ وَالرَّسُولِ ..... » سوره انفال آیه : (1) .
10 - « یَسْأَلُونَکَ عَنِ السَّاعَةِ أَیَّانَ مُرْسَاهَا » سوره نازعات ، آیه : (42).
11- « یَسْأَلُکَ النَّاسُ عَنِ السَّاعَةِ قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِنْدَ اللَّهِ ..... » سوره احزاب آیه ،(63).
آری در این آیه تشویق به صدقه دادن بهترین مال و دارائی به پدر و مادر و خویشاوندان و.... می باشد، لذا این آیه بیانگر این است که صدقه دادن به پدر و مادر در حالی که نیازمند باشند مجازاست و بلکه از نظر از اجر و ثوابی نیزبهتراست در این باره به حدیث شماره (2532) سنن نسائی که این گونه آمده توجه فرمایید : عَنْ طَارِقٍ الْمُحَارِبِیِّ، قَالَ: قَدِمْنَا الْمَدِینَةَ فَإِذَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَائِمٌ عَلَى الْمِنْبَرِ یَخْطُبُ النَّاسَ وَهُوَ یَقُولُ: " یَدُ الْمُعْطِی الْعُلْیَا، وَابْدَأْ بِمَنْ تَعُولُ: أُمَّکَ، وَأَبَاکَ، وَأُخْتَکَ، وَأَخَاکَ، ثُمَّ أَدْنَاکَ، أَدْنَاکَ.
ترجمه : طارق محاربی رضی الله عنه فرمودند : ما به مدینه آمدیم ناگهان دیدم که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم برمنبر ایستاده اند و دارند برای مردم سخنرانی می نمایند و در حالی که ایشان می فرمایند : دست (صدقه دهند) دست بالا است (در دادن صدقات) شروع کن از کسی که مخارج و نفقه او برتولازم است : (مانند ) مادرت ، و پدرت، و خواهرت، و برادرت ، و سپس به نزدیک ترت و نزدیک ترت .
و نیز به روایت شماره (2582) سنن نسائی توجه نمایید : عَنْ سَلْمَانَ بْنِ عَامِرٍ، عَنِ النَّبِیِّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إِنَّ الصَّدَقَةَ عَلَى الْمِسْکِینِ صَدَقَةٌ، وَعَلَى ذِی الرَّحِمِ اثْنَتَانِ صَدَقَةٌ وَصِلَةٌ» .
ترجمه : سلمان بن عامررضی الله عنه فرمودند : پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم فرمودند : همانا صدقه داده بر نیازمند و مسکین (اجر) صدقه را دارد ولی صدقه دادن به خویشاوند دو اجر دارد : (اجر) صدقه (واجر) برقرار نمودن روابط خویشاوندی .
(وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَیْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِیمٌ) در پایان این آیه یک قانون کلی بیان نموده و آن اینکه الله متعال خطاب به ما می فرماید« و هرآنچه از خیر و یکی که انجام می دهد همانا الله نسبت به آن کامل آگاه است» هدف این است که شما ای کسانی که صدقه می دهید و یا هرکار نیک دیگری انجام می دهید فقط و فقط هدفتان رضامندی و خوشنودی الله متعال باشد نه دیدن دیگران و یا باخبر شدن دیگران زیرا الله متعال از کارهای شما با خبراست و اگر شما برای غیر الله متعال کارنیکی را انجام دهید هیچ اجر و ثوابی به شما داده نمی شود که هیچ بلکه گرفتار گناه وعذاب نیز خواهی گشت .
اگر یک مسلمان به این قسمت ازآیه خوب فکر کند هرگز هیچ کارخیرو نیکی را برای غیر الله متعال انجام نخواهد داد، زیرا او می داند که الله متعال ازکارهایش آگاه بوده ودراین صورت برایش هیچ اجر و ثوابی نمی دهد و بلکه برای او شرک و گناه می نویسد .
ترجمه آیه (۲۱۴) سوره بقره
أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَلَمَّا یَأْتِکُمْ مَثَلُ الَّذِینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِکُمْ مَسَّتْهُمْ الْبَأْسَاءُ وَالضَّرَّاءُ وَزُلْزِلُوا حَتَّى یَقُولَ الرَّسُولُ وَالَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ مَتَى نَصْرُ اللَّهِ أَلا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِیبٌ (214)
ترجمه : آیا شما گمان نموده اید که وارد بهشت گردید و در حالی که برسر شما نیامده همانند (آن سختی ها و مشکلاتی) که برسرکسانی که پیش از شما گذشته اند (آمده است) آنان (آنقدر) گرفتارفقرو سختی و بیماریها شده و(آنقدر، با بلاها و مصیبت ها) تکان داده شده اند تا اینکه پیامبر(آنان) و کسانی که بهمراه او ایمان آورده بودند گفتند : (پس) نصرت و یاری الله کی خواهد رسید؟، (آنگاه الله متعال به آنها گفت) آگاه باشید که نصرت و یاری الله نزدیک است .
تفسیرآسان آیه (214) سوره بقره
(أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَلَمَّا یَأْتِکُمْ مَثَلُ الَّذِینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِکُمْ) این قسمت از آیه بیانگر این است که آزمایش و سختی در هر دور و زمان براهل ایمان آمده و خواهد آمد و الله متعال با گرفتار نمودن اهل ایمان به سختی ها، بیماریها و سایر بلاها و مصیبت های آنان را آزمایش می کند و این آزمایش ها بدان خاطراست تا خالص از ناخالص مشخص شود، الله متعال در سوره آل عمران آیه (140 تا 142) می فرماید :
إِنْ یَمْسَسْکُمْ قَرْحٌ فَقَدْ مَسَّ الْقَوْمَ قَرْحٌ مِثْلُهُ وَتِلْکَ الأیَّامُ نُدَاوِلُهَا بَیْنَ النَّاسِ وَلِیَعْلَمَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَیَتَّخِذَ مِنْکُمْ شُهَدَاءَ وَاللَّهُ لا یُحِبُّ الظَّالِمِینَ (140) وَلِیُمَحِّصَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَیَمْحَقَ الْکَافِرِینَ (141) أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَلَمَّا یَعْلَمِ اللَّهُ الَّذِینَ جَاهَدُوا مِنْکُمْ وَیَعْلَمَ الصَّابِرِینَ (142)
اگر به شما ( مسلمانان در جنگ احد) زخم (وضرری) رسیده است به آن قوم (کافر) نیز ( در جنگ بدر) زخم (و ضرری) مانند آن رسیده است ، و ما این روزها ( ی پیروزی و شکست ) را در میان مردم دست به دست می گردانیم ، تا الله کسانی که ایمان (واقعی) آوردند را دانسته (و از دیگران جدا سازد) و از میان شما شهیدانی بر گیرد و الله ستمکاران را دوست نمی دارد . و تا اینکه الله کسانی را که ایمان آورده سره و خالص گرداند و کافران را نابود و تباه سازد. آیا گمان نموده اید که وارد بهشت گردید ودر حالی که تا به حال الله کسانی که از شما جهاد نموده و صبرکنندگان را مشخص نکرده است.
(مَسَّتْهُمْ الْبَأْسَاءُ وَالضَّرَّاءُ وَزُلْزِلُوا حَتَّى یَقُولَ الرَّسُولُ وَالَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ مَتَى نَصْرُ اللَّهِ أَلا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِیبٌ) در این قسمت از آیه دو چیز بیان گشته است :
1 - انواع آزمایش های الهی از اهل ایمان ، الله متعال گاهی با فقروتنگدستی و گاهی با بیماریها و گاهی با سایر سختی ها و مشکلات اهل ایمان را آزمایش می کند .
2 - آزمایش ها گاهی به حدی می رسد که اهل ایمان احساس می کنند که نصرت و یاری الهی دیر به آنها رسیده لذا دست به دعا برداشته و از الله متعال نصرت ویاری می خواهند ، آن وقت است که نصرت و یاری بسراغ آنها خواهد آمد و از مشکلات و سختی ها آنان را آزاد خواهد نمود .
آری همان گونه که در این آیه آمده که آزمایش های الهی دارای انواع متخلف و متفاوتی می باشد درآیه (155) سوره بقره نیزالله متعال این مطلب را بدین گونه بیان نموده است :
وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ .
یعنی : وما قطعا شما را با چیزی از ترس و گرسنگی و کمبود اموال و جانها و میوه جات آزمایش خواهیم نمود، وبه صبرکنندگان مژده بده .
ترجمه آیه (۲۱۴) سوره بقره
أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَلَمَّا یَأْتِکُمْ مَثَلُ الَّذِینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِکُمْ مَسَّتْهُمْ الْبَأْسَاءُ وَالضَّرَّاءُ وَزُلْزِلُوا حَتَّى یَقُولَ الرَّسُولُ وَالَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ مَتَى نَصْرُ اللَّهِ أَلا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِیبٌ (214)
ترجمه : آیا شما گمان نموده اید که وارد بهشت گردید و در حالی که برسر شما نیامده همانند (آن سختی ها و مشکلاتی) که برسرکسانی که پیش از شما گذشته اند (آمده است) آنان (آنقدر) گرفتارفقرو سختی و بیماریها شده و(آنقدر، با بلاها و مصیبت ها) تکان داده شده اند تا اینکه پیامبر(آنان) و کسانی که بهمراه او ایمان آورده بودند گفتند : (پس) نصرت و یاری الله کی خواهد رسید؟، (آنگاه الله متعال به آنها گفت) آگاه باشید که نصرت و یاری الله نزدیک است .
تفسیرآسان آیه (214) سوره بقره
(أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَلَمَّا یَأْتِکُمْ مَثَلُ الَّذِینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِکُمْ) این قسمت از آیه بیانگر این است که آزمایش و سختی در هر دور و زمان براهل ایمان آمده و خواهد آمد و الله متعال با گرفتار نمودن اهل ایمان به سختی ها، بیماریها و سایر بلاها و مصیبت های آنان را آزمایش می کند و این آزمایش ها بدان خاطراست تا خالص از ناخالص مشخص شود، الله متعال در سوره آل عمران آیه (140 تا 142) می فرماید :
إِنْ یَمْسَسْکُمْ قَرْحٌ فَقَدْ مَسَّ الْقَوْمَ قَرْحٌ مِثْلُهُ وَتِلْکَ الأیَّامُ نُدَاوِلُهَا بَیْنَ النَّاسِ وَلِیَعْلَمَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَیَتَّخِذَ مِنْکُمْ شُهَدَاءَ وَاللَّهُ لا یُحِبُّ الظَّالِمِینَ (140) وَلِیُمَحِّصَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَیَمْحَقَ الْکَافِرِینَ (141) أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَلَمَّا یَعْلَمِ اللَّهُ الَّذِینَ جَاهَدُوا مِنْکُمْ وَیَعْلَمَ الصَّابِرِینَ (142)
اگر به شما ( مسلمانان در جنگ احد) زخم (وضرری) رسیده است به آن قوم (کافر) نیز ( در جنگ بدر) زخم (و ضرری) مانند آن رسیده است ، و ما این روزها ( ی پیروزی و شکست ) را در میان مردم دست به دست می گردانیم ، تا الله کسانی که ایمان (واقعی) آوردند را دانسته (و از دیگران جدا سازد) و از میان شما شهیدانی بر گیرد و الله ستمکاران را دوست نمی دارد . و تا اینکه الله کسانی را که ایمان آورده سره و خالص گرداند و کافران را نابود و تباه سازد. آیا گمان نموده اید که وارد بهشت گردید ودر حالی که تا به حال الله کسانی که از شما جهاد نموده و صبرکنندگان را مشخص نکرده است.
(مَسَّتْهُمْ الْبَأْسَاءُ وَالضَّرَّاءُ وَزُلْزِلُوا حَتَّى یَقُولَ الرَّسُولُ وَالَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ مَتَى نَصْرُ اللَّهِ أَلا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِیبٌ) در این قسمت از آیه دو چیز بیان گشته است :
1 - انواع آزمایش های الهی از اهل ایمان ، الله متعال گاهی با فقروتنگدستی و گاهی با بیماریها و گاهی با سایر سختی ها و مشکلات اهل ایمان را آزمایش می کند .
2 - آزمایش ها گاهی به حدی می رسد که اهل ایمان احساس می کنند که نصرت و یاری الهی دیر به آنها رسیده لذا دست به دعا برداشته و از الله متعال نصرت ویاری می خواهند ، آن وقت است که نصرت و یاری بسراغ آنها خواهد آمد و از مشکلات و سختی ها آنان را آزاد خواهد نمود .
آری همان گونه که در این آیه آمده که آزمایش های الهی دارای انواع متخلف و متفاوتی می باشد درآیه (155) سوره بقره نیزالله متعال این مطلب را بدین گونه بیان نموده است :
وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ .
یعنی : وما قطعا شما را با چیزی از ترس و گرسنگی و کمبود اموال و جانها و میوه جات آزمایش خواهیم نمود، وبه صبرکنندگان مژده بده .