۩۩۩ قـــرآن و سنّت زنــــده بــــاد ۩۩۩

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَا تَوَلَّوْا عَنْهُ وَأَنْتُمْ تَسْمَعُونَ (20) (سوره انفال)

۩۩۩ قـــرآن و سنّت زنــــده بــــاد ۩۩۩

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَا تَوَلَّوْا عَنْهُ وَأَنْتُمْ تَسْمَعُونَ (20) (سوره انفال)

تقلید از دیدگاه ائمه (رض)

تقلید از دیدگاه ائمه اربعه رضی الله عنهم 

 

برادر عزیزی درنظرات این وبلاگ چنین نوشته اند:

سلام علیکم : جناب شما که تقلید کردن را ضمن اینکه قبول ندارید ردهم می کنید برای من یک سوال پیش آمده است که شما در حدیث ۲۹اربعین چون شیخ آلبانی آن را تأیید کرده شما بر آن عمل می کنید آیا این عمل تقلید می شود ؟

لطفا با دلیل جواب دهید  التماس دعا

در این سوال برادر عزیز دو چیزاست :

1- ایشان نوشته اند (شما که تقلید کردن را ضمن اینکه قبول ندارید ردهم می کنید).

2-نکته دومی که ایشان نوشته اند این است (شما در حدیث ۲۹اربعین چون شیخ آلبانی آن را تأیید کرده شما بر آن عمل می کنید آیا این عمل تقلید می شود ؟).

بنده برای پاسخ به این دو مطلب مناسب می دانم که اول به معنی ومفهوم تقلید از دیدگاه علماء پرداخته و نظریات ائمه اربعه رضی الله عنهم را در باره تقلید بیان نمایم و با این بیان ان شاء الله تعالی جواب هردو مطلب بیان خواهد شد :

تقلید در لغت به معنای گردنبندی را به دور گردن انداختن می آید ولی در اصطلاح علماء برای آن تعریفات متعددی بیان نمودند که همه ی آنها از نظر مفهوم و معنی یکی اند ما در اینجا بعضی از تعریفات اصطلاحی که بعضی از علماء برای تقلید بیان نموده اند را بیان می نمائیم:  

1 - وهوقبول قول الغیر من غیر حجة = تقلید یعنی سخن کسی را بی دلیل پذیرفتند .

2 - هو قبول قول من لیس قوله حجة من غیر معرفة دلیله = تقلید یعنی سخن کسی که گفته او حجّت نیست بدون شناخت دلیل وی آن را پذیرفتن .

3 - أَخْذُ مَذْهَبِ الْغَیْرِ بِلَا مَعْرِفَةِ دَلِیلِهِ = تقلید یعنی مذهب دیگری را بدون شناخت دلیلش پذیرفتن.

از تمام این تعریفاتی که علماء برای تقلید ذکر نموده اند معلوم می گردد که در تقلید دوچیز زیر یافت می شود:

1 - حرف و سخن کسی را پذیرفتن که سخنش دلیل و حجت نیست، لذا به کتاب الله و سنت رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم عمل نمودن تقلید نیست زیرا این دو خودشان حجت اند بلکه در اصطلاح علماء به این اتباع می گویند.

2 - بی دلیل حرف کسی را پذیرفتن یعنی اگر کسی با دلیل و تحقیق حرف کسی را پذیرفت به آن تقلید گفته نمی شود بلکه به این نیز اتباع گفته می شود.

تا با اینجا معلوم شد که تقلید یعنی حرف کسی که حجت و دلیل نیست بدون آگاهی از دلیل پذیرفتن و اتباع یعنی به قرآن وسنت صحیح رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم عمل نمودن و یا حرف کسی را با دلیل و تحقیق پذیرفتن .

حالا بیاییم و ببینیم که ائمه اربعه رضی الله عنهم در باره تقلید چه می فرمایند:    

 تقلید از دیدگاه امام ابوحنیفه رضی الله عنه  

 

امام ابوحنیفه رحمه الله در باره تقلید چنین فرموده اند:

 1-إذا صح الحدیث فهو مذهبی = هرگاه حدیثی صحتش به ثبوت رسید آن مذهب من است.

 2- لا یحل لأحد أن یأخذ بقولنا ما لم یعلم من أین أخذناه = برای هیچ کس جائز نیست که گفته ما را بگیرد تا اینکه نداند که ما آن را از کجا گرفته ایم .

3 - ودر روایتی دیگر از ایشان آمده: حرام على من لم یعرف دلیلی أن یفتی بکلامی = حرام است بر کسی که دلیل مرا نداند به گفته من فتوا دهد .

4 - ودر روایت دیگری اضافه تر آمده : فإننا بشر نقول القول الیوم ونرجع عنه غدا = همانا ما انسانیم امروز حرفی می زنیم و فردا از آن رجوع می کنیم وباز می گردیم

 5 – ودرروایتی دیگرازایشان نقل شده : ویحک یا یعقوب ( هو أبو یوسف ) لا تکتب کل ما تسمع منی فإنی قد أرى الرأی الیوم وأترکه غدا وأرى الرأی غدا وأترکه بعد غد = وای بر توای (ابویوسف) یعقوب هر آنچه از من می شنوئی آن را ننویس زیرا من امروز نظریه ای دارم که فردا آن را ترک می کنم و فردا نظری خواهم داشت که پس فردا آن را رها خواهم نمود.

6 - و نیز فرمودند: إذا قلت قولا یخالف کتاب الله تعالى وخبر الرسول صلى الله علیه وسلم فاترکوا قولی = هرگاه من سخنی گفتم که با کتاب الله (قرآن) و احادیث رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم مخالف بود؛ سخن مرا ترک کنید.

(منبع این گفتار مقدمه صفة الصلاة استاد آلبانی رحمه الله بحواله از ابن عابدین در " حاشیته على البحر الرائق 1 / 63 و 6 / 293 وفلانی در الإیقاظ ص 50 می باشد

 

  دیدگاه امام مالک رضی الله عنه در باره تقلید  

امام مالک رحمه الله در باره تقلید چنین فرموده اند:

1- إنما أنا بشر أخطئ وأصیب فانظروا فی رأیی فکل ما وافق الکتاب والسنة فخذوه وکل ما لم یوافق الکتاب والسنة فاترکوه = همانا من بشرم خطا می کنم و درست نیز می گویم به نظریات من نگاه کنید هر آنچه با کتاب الله وسنت برابری داشت آن را بگیرید و هر آنچه که با کتاب الله وسنت برابری نداشت آن را ترک کنید.

2- لیس أحد بعد النبی صلى الله علیه وسلم إلا ویؤخذ من قوله ویترک إلا النبی صلى الله علیه وسلم = بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم بجز شخص رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم کس دیگری وجود ندارد مگر اینکه بعضی از گفتارش گرفته و بعضی نیز رد می شود.

( منبع این گفتار مقدمه صفة الصلاة استاد آلبانی رحمه الله بحواله ازابن عبد البر در الجامع 2 / 32 و 2 / 91 می باشد )   

 

دیدگاه امام شافعی رضی الله عنه در باره تقلید 

 

امام شافعی رحمه الله در باره تقلید چنین فرموده اند:

1- ما من أحد إلا وتذهب علیه سنة لرسول الله صلى الله علیه وسلم وتعزب عنه فمهما قلت من قول أو أصلت من أصل فیه عن رسول الله صلى الله علیه وسلم لخلاف ما قلت فالقول ما قال رسول الله صلى الله علیه وسلم وهو قولی = هیچ کسی وجود ندارد مگر اینکه بعضی از سنتهای رسول الله صلی الله عله و آله وسلم بر او مخفی و پوشیده می ماند لذا هر گاه من سخنی گفتم و یا اصل و قانونی را بیان نمودم که از رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم بر خلاف آنچه که من گفتم ثابت بود پس در آنجا گفته گفته رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم است و گفته من هم همان است.

 2 - أجمع المسلمون على أن من استبان له سنة عن رسول الله صلى الله علیه وسلم لم یحل له أن یدعها لقول أحد = مسلمانان بر این اتفاق نظر دارند که اگربرای کسی در مسئله ای سنت رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم روشن و ثابت شد برای او جائز نیست که گفته رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم را بنا بر گفته کس دیگری رها و ترک کند.  

 3 - إذا وجدتم فی کتابی خلاف سنة رسول الله صلى الله علیه وسلم فقولوا بسنة رسول الله صلى الله علیه وسلم ودعوا ما قلت= هرگاه در کتاب من موردی را خلاف سنت رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم یافتید به سنت رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فتوا دهید و آن را بگیرید و آنچه که من گفتم آن را رها و ترک نمائید .

ودر روایتی دیگر آمده: فاتبعوها ولا تلتفتوا إلى قول أحد = ازآن پیروی کنید و به گفته کسی دیگر توجه ندهید.

 4 -  إذا صح الحدیث فهو مذهبی = هرگاه حدیثی صحتش به ثبوت رسید آن مذهب من است.

5 - خطاب به امام احمد رحمه الله فرمودند: أنتم أعلم بالحدیث والرجال منی فإذا کان الحدیث الصحیح فأعلمونی به أی شیء یکون : کوفیا أو بصریا أو شامیا حتى أذهب إلیه إذا کان صحیحا = شما در مورد حدیث و علم رجال از من عالم تر هستید هرگاه به حدیث صحیحی رسیدید مرا خبر دار کنید می خواهد (روایان آن ازهر شهرو مقامی هم که باشد) خواه ازکوفه باشد و یا از بصره و یا از شام؛ تا اینکه اگر آن حدیث صحیح باشد به آن عمل کنم وفتوا دهم .

 6 - کل مسألة صح فیها الخبر عن رسول الله صلى الله علیه وسلم عند أهل النقل بخلاف ما قلت فأنا راجع عنها فی حیاتی وبعد موتی = در هر مسئله ای که محدثین از رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم بر خلاف آنچه که من گفتم حدیثی را نقل نمودند من ازآن رجوع کننده ام خواه این اتفاق در حیات من بیفتد و یا بعد از وفات من .

 7 -  إذا رأیتمونی أقول قولا وقد صح عن النبی صلى الله علیه وسلم خلافه فاعلموا أن عقلی قد ذهب = هرگاه که دیدید که من سخنی را می گویم که از رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم بر خلاف آن بثبوت رسیده است پس بدانید که عقلم را از دست داده ام .

 8 - کل ما قلت فکان عن النبی صلى الله علیه وسلم خلاف قولی مما یصح فحدیث النبی أولى فلا تقلدونی = هرگاه من سخنی را برخلاف آنچه از رسول الله صلی الله علیه و سلم بثبوت رسیده گفتم (در آن وقت) عمل به حدیث پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم اولی و بهتر است پس از من تقلید نکنید.

 9 -  کل حدیث عن النبی صلى الله علیه وسلم فهو قولی وإن لم تسمعوه منی = هر حدیثی که از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم بثبوت برسد آن گفته من نیز می باشد گرچه شما آن را از من هم نشنیده باشید .

(منبع این گفتار مقدمه صفة الصلاة استاد آلبانی رحمه الله بحواله ازتاریخ دمشق ابن عساکر 15 / 1 / 3 و فلانی ص 68 و نووی در المجموع 1 / 63 و خطیب در الاحتجاج بالشافعی 8 / 1 و أبو نعیم در الحلیة 9 / 107 و ابن عساکر 15 / 10 / 1 و 15 / 9 / 2 و ابن أبی حاتم 93 - 94 می باشد

 

دیدگاه امام احمد بن حنبل رضی الله عنه در باره تقلید 

 

 

امام احمد بن حنبل رحمه الله در باره تقلید چنین فرموده اند:

1 - لا تقلدنی ولا تقلد مالکا ولا الشافعی ولا الأوزاعی ولا الثوری وخذ من حیث أخذوا = نه از من تقلید کنید و نه هم از مالک ونه ازشافعی ونه ازأوزاعی ونه هم از ثوری بلکه از همانجائی بگیرید که آنها گرفته اند  .

2-  ودر روایتی دیگر آمده  : لا تقلد دینک أحدا من هؤلاء ما جاء عن النبی صلى الله علیه وسلم وأصحابه فخذ به ثم التابعین بعد الرجل فیه مخیر = دینت را از هیچ یک از اینها تقلید نکن هر آنچه از رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم و یارانش به ثبوت رسید آنها را بگیر و اما آنچه از تابعین و بعد از آنهاست؛ انسان در پذیرفتن آنها مختار است

3- و یک بار فرمودند :الاتباع أن یتبع الرجل ما جاء عن النبی صلى الله علیه وسلم وعن أصحابه ثم هو من بعد التابعین مخیر= اتباع این است که فرد از آنچه که از رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم و از یارانش بثبوت رسیده پیروی کند سپس اودر (پذیرفتن گفتار) تابعین و بعد از آنها مختار است .

 4 - رأی الأوزاعی ورأی مالک ورأی أبی حنیفة کله رأی وهو عندی سواء وإنما الحجة فی الآثار = نظریه اوزاعی و نظریه مالک و نظریه ابوحنیفه همه اینها نظریات اند و همه در نزد من برابر ویکسان اند وهمانا آثار و روایات حجت اند.

 5 -  من رد حدیث رسول الله صلى الله علیه وسلم فهو على شفا هلکة = هرکس حدیث (صحیح) رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم را رد کند او بر لبه ی پرتگاه هلاکت قرار دارد .

(منبع این گفتار مقدمه صفة الصلاة استاد آلبانی رحمه الله بحواله ازابن القیم در إعلام الموقعین 2 / 302 و أبو داود در مسائل الإمام أحمد ص 276 - 277 و ابن عبد البر در الجامع 2 / 149 و ابن الجوزی در المناقب  ص 182 می باشد)

 

حالا برادرگرامی واضح شد که من از استاد آلبانی رحمه الله تقلید نمی کنم و سخنانش را با دلیل می پذیرم و چنانچه که در اوائل این بحث بیان شد به این تقلید نمی گویند بلکه اتباع می گویند.

نکته دیگر اینکه برادر عزیز وگرامی خودتان در باره تقلید و حکم آن از نظر ائمه اربعه رضی الله عنهم فکر کنید زیرا نظریه بنده نیز همین است و لاغیر.