راه حل واقعی اختلافات

راه حل واقعی اختلافات امت اسلامی 

وَلَوْ شَاءَ رَبُّکَ لَجَعَلَ النَّاسَ أُمَّةً وَاحِدَةً وَلَا یَزَالُونَ مُخْتَلِفِینَ (118) إِلَّا مَنْ رَحِمَ رَبُّکَ وَلِذَلِکَ خَلَقَهُمْ وَتَمَّتْ کَلِمَةُ رَبِّکَ لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِینَ (119) (سوره هود)

واگر پروردگارت می خواست قطعا همه مردم را امت واحدی قرار می داد ولی آنها مستمرو پیوسته اختلاف کننده گان اند (118) مگرآنانی (اختلاف کننده نیستند) که پروردگارت به آنها رحم نموده باشد و برای همین (رحمت)آنها را آفریده و سخن پروردگارت چنین پایان رسیده است که البته جهنم را یکسره از جن و انس پر خواهم نمود.(119) سوره هود.

وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا وَاذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَکُنْتُمْ عَلَى شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَکُمْ مِنْهَا کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ (103) وَلْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ وَیَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَأُولَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ (104) وَلَا تَکُونُوا کَالَّذِینَ تَفَرَّقُوا وَاخْتَلَفُوا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْبَیِّنَاتُ وَأُولَئِکَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ (105) (سوره آل عمران)

وهمگی به ریسمان الله چنگ بزنید و پراکنده نشوید و نعمته های الله را بر خودتان یاد آورید آنگاه که شما با یکدیگر دشمن بودید پس در میان دلهایتان الفت و مهربانی انداخت تا به لطف او برادران هم شدید و بر کنار گودال آتش بودید که شما را از آن رهانید این گونه الله نشانه هاى خود را براى شما روشن مى‏کند باشد که شما راه یابید (103) و باید از میان شما گروهى [مردم را] به نیکى دعوت کنند و به کار شایسته دستور دهند و از زشتى بازدارند و آنان همان رستگارانند (104) و چون کسانى مباشید که پس از آنکه دلایل آشکار برایشان آمد پراکنده شدند و با هم اختلاف نمودند و براى آنان عذابى بسیار بزرگی است (105) (سوره أل عمران)

آنچه در باره اتحاد و دوری از اختلاف از آیات فوق فهمیده می شود امورذیل است:

1- بشر همیشه و بطور مستمر دچار اختلاف بوده ،هست و خواهد بود.

2 - کسانی که الله به آنها لطف نموده باشد و ابر رحمت الهی برآنها باریدن گرفته باشد از اختلافات بدور اند.

3 - در امتیان پیشین افرادی بودند که با وجود آشکارشدن دلایل بازهم ؛با یکدیگر اختلاف نمودند ، الله مهربان به ما می گوید که شما همانند آنان نباشید که با وجود واضحت و آشکارا بودن حق با آن مخالفت و با اهل آن اختلاف کنید، زیرا هرکس چنین کند مستحق عذاب بسیار بزرگی است.

4 - اختلاف چیزبدی است و ما مسلمانان باید حتی الامکان از آن بدور شویم .

5 - راه حل درست وصحیح برطرف و متعادل نمودن اختلافات؛ رجوع به قرآن و تفسیر صحیح آن ؛ سنت صحیح رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم است وبس .

آری دوستان امروزه اگر کسی به اوضاع و احوال مسلمانان نگاه کند و به دقت آنها را بررسی کند به این نتیجه می رسد که اختلاف و عدم اتحاد مسلمین با یک دیگر اصلی ترین و معیاری ترین علت خواری و ذلت ما مسلمانان است و ما برای رسیدن به عزت باید که با یکدیگر متحد شده و دست از اختلافات بر داریم تا با این طریق دشمنان اسلام را ناکام وعزت را دوباره به مسلمانان باز گردانیم .

وراه رسیدن به اتحاد همان است که الله مهربان بیان نموده بازگشت به قرآن و بدوری از اختلافات .

اگر ما یک نظری به اختلافاتی که در جامعه اسلامی و در میان مسلمانان وجود دارد بیندازیم بوضوح می بینیم عموما از دو حالت خالی نیست، یا (اختلافت تنوّعی)است و یا اینکه (اختلافات تضّادی)و اسلام عزیز برای هریک راه حل بسیار جالبی را مطرح وبیان نموده که با جامعه عمل پوشاندن به آنها اختلافات از میان امت اسلامی برداشته ویا اینکه به حد اقل ممکن خواهد رسید، حالا بیاییم به راه کارهای اسلام در حل هر دو نوع اختلاف توجه نمائیم تا شاید الله مهربان به ما این توفیق را عنایت فرماید که وسیله اتحاد گشته و اختلاف و پراکندگی را از بین ببریم .

نوع اول اختلاف که همان (اختلاف تنوّع) باشد .

هدف از این اختلاف این است که در اسلام احکامی وجود دارد که اجرای آنها به انواع متعددی ثابت است و عمل به هریک از آنها ایرادی ندارد و هر کس به هر نوعی از آنها عمل کند به اسلام عمل نموده است همانند روشهای مختلف اذان ، روشهای مختلف اقامه ،روشهای گوناگون اداء نماز خوف ، روشهای متفاوت خواندن نماز وتر و دیگر اموری که در اسلام روشهای ادائی واجرائی مختلفی دارند ، این نوع اختلاف در شریعت مجاز و بلکه خود شارع این را آورده تا بر امت اجرای بعضی از احکام را آسان گرداند،لذا هرکس بنا بر این تنوع دست به اختلاف وپراکندگی وتفرق امت اسلامی اندازد او به اسلام خیانت نموده است زیرا هر کس به هر روش ثابتی از شرع که عمل می کند او به اسلام عمل نموده و طرفین نباید یکدیگر را محکوم کنند زیرا هر دو شریعت است و هر دو دستور اسلام است و مخالفت با هر دو مخالفت با شرع و اسلام محسوب می شود.

جای بسی تأسف است که بسیاری از مسلمانان دراینجا به اختلاف پرداخته و حتی یک دیگر را تکفیر وتفسیق می کنند و در هرحالیکه این عمل خلاف دستور الله متعال ورسول الله صلی الله علیه و آله وسلم است زیرا ما هرچند حق را دوست داشته و پیرو آن باشیم از رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم که حق را بیشتر دوست نداریم ونه هم بیشتر از ایشان تابع وپیرو حق هستیم، پس وقتی که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم و شریعت به ما اجازه داده تا که فلان عمل را بصورتهای گونان گون انجام دهیم پس ما چرا بگویم که به این شکل انجام دادن این عمل جائز و به این شکل عمل نمودن به این حکم ناجائزاست و این حرف را زدن در حقیقت قسمتی از دین و احکام شرع را رد کردن  وبا اسلام مخالفت کردن است .بلکه ما باید به شکلهای مختلفی که در اجرای بعضی از احکام شرع آمده عمل کنیم تا به تمام احادیث و روایات عمل شده باشد. واگر هم به شکل خاصی که در شریعت آمده عمل می کنیم کسی را که به شکل ثابته دیگری عمل می کند او را محکوم نکنیم و هر کس از ما در این باره پرسید به او جواب درست را بدهیم و بگوییم که همه این انواع از شریعت ثابت است لذا عمل به همه مجاز است .

نوع دوم اختلاف همان (اختلاف تضاد) باشد

 این نوع با نوع اول فرق می کند در این نوع دوگروه در مقابل یکدیگر قرار گرفته و هریک خود را درست وطرف مقابل را نادرست وغلط می پندارد لذا اینجا مسأله بسیار حساس است و یک مسلمان باید بسیار محتاط عمل کند.

این (اختلاف تضاد) هم می تواند در اصول و اعتقادات باشد همانند اینکه بعض از فرق اسلامی می گویند ایمان اضافه و کم نمی شود ولی بعض دیگر می گویند که ایمان اضافه و کم می شود و یا اینکه بعض فرق اسلامی می گویند این نوع توسّل جائزو دیگران می گویند که جائز نیست، و هم می شود که (اختلاف تضاد) در فروع و احکام جزئی فقهی صورت گیرد همانند اینکه گروه از مسلمانان می گویند که خون وضو را می شکند و گروه دیگر می گویند که نمی شکند و یا اینکه گروهی از مسلمانان می گویند دست زدن به زن باعث شکستن وضو می گردد و گروه دیگر می گویند که خیر این عمل وضو را باطل نمی کند وازاین نوع مسائل بسیار زیاد است که گروها و مذاهب اسلامی بایکدیگر اختلاف نظردارند.

 اسلام برای این نوع اختلاف ؛ راه حل رجوع و بازگشت به قرآن و احادیث صحیح رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم را پیشنهاد نموده است چنانچه الله مهربان می فرماید:

 یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِی شَیْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ کُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ ذَلِکَ خَیْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِیلًا (59) (سوره نساء)

اى کسانى که ایمان آورده‏اید از الله اطاعت وپیروی کنید وازرسول الله (صلی الله علیه و آله وسلم) پسروی واطاعت کنید وازصاحبان و والیان امرتان (نیزپیروی کنید) لذا هر گاه بایک دیگردر امرى [دینى] اختلاف نظر پیدا نمودید پس آن را بسوی (کتاب) الله  و(سنت صحیح ) رسول الله (صلی الله علیه و آله وسلم) باز گردانید اگر به الله و روز قیامت ایمان دارید، واین بهتر و نیک‏ فرجام‏تر است (59) (سوره نساء).

اگر ما در حل اختلافات ؛ مخلصانه و صادقانه به کتاب الله قرآن واحادیث صحیح رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم رجوع کنیم حتما به نتیجه خواهیم رسید و آن نتیجه از دو حالت خالی نیست :

1- یا اینکه به اتفاق نظر می رسیم و هر دو بر حکم اتفاق می کنیم که الحمد لله اختلاف برداشته و به نتیجه ی متفق علیه رسیدیم .

2 - ویا اینکه بنا بر برداشت های گوناگون و دلایل متفاوت اختلاف نظر کما کان باقی می ماند در این جا این یک واقعیت است که طرفین باید بپذیرند که یکی در اشتباه اند و دیگر درست ولی چون بنا بر برداشتها و دلایل متفاوت به نتیجه نرسیدیم در این باره نیز اسلام راه کار بسیار جالبی را مطرح نموده که هیچ یک از طرفین نباید یکدیگر را محکوم کند بلکه هر دو باید مخلصانه و صادقانه به این حدیث صحیحی که در بخاری و مسلم آمده توجه دهند رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم می فرماید: إِذَا حَکَمَ الْحَاکِمُ فَاجْتَهَدَ ثُمَّ أَصَابَ فَلَهُ أَجْرَانِ وَإِذَا حَکَمَ فَاجْتَهَدَ ثُمَّ أَخْطَأَ فَلَهُ أَجْرٌ.

 یعنی : هرگاه مجتهد وقاضی تلاش نموده و فیصله نماید اگر درست و به حق رسیده بود دو اجر و ثواب برده و اگر با وجود تلاش به اشتباه فیصله و حکم نموده بود یک اجر و وثواب برده است .

حالا خوب دقت کنید که هر دو گروه از اجر و ثواب محروم نشده اند وبلکه هر کس به اندازه نزدیکی و دوری از حق اجر و ثواب برده است .

آری دوستان وظیفه ی هر مسلمان است که هرگاه دید برادر دینیش با اودر مسأله ای اختلاف نظر دارد به امورزیرتوجه دهد:

اولا:باید نگاه کند که این اختلاف از نوع اختلاف تنوّع است و یا از نوع اختلاف در تضاد .

ثانیا:اگر معلوم شد که این اختلاف از نوع اختلاف تنوّع است پس بر او اعتراض نکند، بلکه برعکس به جای اعتراض بر او؛ خود نیز گاهی به آن طریقه عمل کند تا به همه دین و احادیث صحیح رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم عمل کرده باشد .

ثالثا:اگر معلوم شد که این اختلاف از نوع اختلاف تضاد است ، با اخلاص و صداقت کامل با او به بحث و گفتگو نشسته و مسأله را به قرآن و سنت صحیح رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم ارجاع داده و بدون تعصب و درگیری هر آنچه قرآن وسنت صحیح رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم بیان نمود طرفین بپذیرند و به آن عمل کنند.

رابعا:اگر با وجود ارجاع به کتاب الله وسنت بنا بر تفاوت در برداشتها و اختلاف دلایل به نتیجه اتحادی نرسیدند یکدیگر را معذور دانسته وبا کمال محبت با یکدیگراین اختلاف را پذیرفته و هریک بدون توهین به دیگری به تحقیق انفرادی ادامه داده و تا نتجه اصلی وحقیقی برایش روش گردد وتا آن زمان بر روش خویش عمل کند.

خامسا:اگر بعدها با تحقیق شخصی ثابت شد که در اشتباه بوده؛ بدون هیچ خجالت و درنگی از آن رجوع کرده و به حق باز گردد.

بارالهی به بنده و همه مسلمانان این توفیق را عنایت فرما؛ تا در مسیر اتحاد و اتفاق واقعی و حقیقی گام برداریم واز اسباب اختلاف و پراکندگی بدور گردیم .

 آمین یارب العالمین.