ترجمه آیه (156) سوره بقره
الَّذِینَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِیبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ (156)
ترجمه : (صبرکننده گان واقعی) کسانی اند که چون مصیبتی بدانها برسد گویند: همانا ما فقط از آن الله هستیم و قطعا ما (از ) بازگشت کننده گان به سوی اوهستیم .
تفسیر آسان آیه (156) سوره بقره
(الَّذِینَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِیبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ) صبر کنندگان کسانی اند که چون به آنان مصیبت و سختی برسد قبل از هر چیز (إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ ) و بدین مطلب مهم اقرار می کنند که تمام وجود و اموالشان و سایر مخلوقات از آن الله است و بازگشت اوو همه را بسوی الله متعال است، با این اعتراف از غم خود کاسته و تن به قضا و فدر الهی می دهد .
مصیبتی که در آیه ذکر شده عام و کلی می باشد، و هر نوع مشکل و سختی اعم از مالی و جانی و سایر مشکلات و سختی ها را در بر می گیرد که یک مسلمان زمانی که گرفتار هر یک ازآنها می شود؛ می گوید : (إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ ) و با گفتن این جمله خود را بی هیچ دانسته و مالک اصلی معبود به حق دانسته و خود و تمام مخلوقات را رونده و بازگشت کننده بسوی او دانسته و همه را فانی و از بین رونده دانسته و تنها ذات جاویدان الله متعال را دانسته است .
ترجمه و شرح حدیث (71) صحیح بخاری
قَالَ حُمَیْدُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ، سَمِعْتُ مُعَاوِیَةَ، خَطِیبًا یَقُولُ سَمِعْتُ النَّبِیَّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یَقُولُ: «مَنْ یُرِدِ اللَّهُ بِهِ خَیْرًا یُفَقِّهْهُ فِی الدِّینِ، وَإِنَّمَا أَنَا قَاسِمٌ وَاللَّهُ یُعْطِی، وَلَنْ تَزَالَ هَذِهِ الأُمَّةُ قَائِمَةً عَلَى أَمْرِ اللَّهِ، لاَ یَضُرُّهُمْ مَنْ خَالَفَهُمْ، حَتَّى یَأْتِیَ أَمْرُ اللَّهِ».
ترجمه : حمید بن عبدالرحمن (رحمه الله) فرمودند: از معاویه (رضی الله عنه) در حالی که سخنرانی می کردند شنیدم که می فرمایند: من ازپیامبرصلی الله علیه و آله وسلم شنیدم که می فرمایند: آنی که الله خیرش را بخواهد به او فهم دین عنایت می کند، و همانا من تقسیم گر(مال بیت المال و صدقات) هستم و الله می دهد، وهمیشه (گروهی از) این امت برامر الله پا برجاست، وکسانی که با آنها مخالفت می نمایند، نمی توانند به آنها ضرر(ایمانی) برسانند تا اینکه دستور الله (به برپائی قیامت) بیاید.
مسائل و احکام حدیث:
از حدیث بالا مسائل و احکام زیر برداشت می شود :
1 - هرکس علم و فهم دین دارد، الله متعال خیر اورا خواسته است .
2- با اهل علم دشمنی نباید کرد زیرا اهل علم کسانی اند که الله متعال خیرآنها را خواسته ودشمنی با آنها نشانی بدبختی است .
3- تقسیم کننده اموال بیت المال و صدقات و غنائم در حیات رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم خودایشان بودند.
4- دهنده مال فقط الله متعال می باشد.
5- همیشه در این دنیا گروه برحقی وجود دارد.
6- کسی نمی تواند به اهل حق ضرر ایمانی برساند.
7- این گروه حق تا پایان این دنیا و آمدن قیامت ادامه خواهد داشت .
ترجمه و شرح حدیث (70) صحیح بخاری
عَنْ أَبِی وَائِلٍ، قَالَ: کَانَ عَبْدُ اللَّهِ یُذَکِّرُ النَّاسَ فِی کُلِّ خَمِیسٍ فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ: یَا أَبَا عَبْدِ الرَّحْمَنِ لَوَدِدْتُ أَنَّکَ ذَکَّرْتَنَا کُلَّ یَوْمٍ؟ قَالَ: أَمَا إِنَّهُ یَمْنَعُنِی مِنْ ذَلِکَ أَنِّی أَکْرَهُ أَنْ أُمِلَّکُمْ، وَإِنِّی أَتَخَوَّلُکُمْ بِالْمَوْعِظَةِ، کَمَا کَانَ النَّبِیُّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یَتَخَوَّلُنَا بِهَا، مَخَافَةَ السَّآمَةِ عَلَیْنَا ".
ترجمه : ابوائل (رحمه الله) فرمودند: عبدالله (بن مسعود رضی الله عنه) بودند که هر پنج شنبه (برای) مردم (سخنرانی نموده و آنها) را پند می دادند، مردی به ایشان گفت : ای ابو عبد الرحمن من دوست داشتم که ای کاش شما هر روز (برای ما سخنرانی نموده و) ما را پند می دادی؟ (عبد الله بن مسعود رضی الله عنه) فرمودند: همانا آنچه مرا از انجام این کار مانع می گردد این است که من ناپسند می دارم که شما را خسته و دلسرد کنم، و همانا من گه گاهی و در اوقات بانشاطی شما، برایتان پند داده نصیحت می کنم همان گونه که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم بودند گه گاهی و در زمان بانشاطی و سرحالی ما؛ ما را موعظه و ارشاد می نمودند این از آن ترس بود که مبادا ما خسته و دلسرد شویم .
مسائل و احکام حدیث:
از حدیث بالا احکام و مسائل زیر فهمیده و برداشت می شود :
1 - عبدالله بن مسعود رضی الله عنه هر پنج شنبه برای مردم سخنرانی نموده و آنها را پند می دادند.
2- پاسخ دادن به شبهات و درخواست های مردمی وظیفه هر عالم و داعی دین است .
3- از علما و داعیان درخواست موعظه و ارشاد بیشتر نمودن مجاز است .
4- کنیت عبد الله بن مسعود رضی الله عنه ابوعبد الرحمن بوده است .
5- در تمام روز های هفته سخنرانی نمودن خوب نیست .
6- هفته ای یک بار برای مردم کلاس درس و یا موعظه و ارشاد گذاشتن روش برخی از یاران رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم بوده است.
7- روز خاصی را برای وعظ و ارشاد و یا کلاس درس تعیین نمودن ایرادی ندارد .
8- خسته و دلسرد نمودن مردم کار خوبی نیست .
9- در زمان وعظ و ارشاد رعایت نمودن اوضاع و احوال مردم ضروری است .
10 - در زمان نشاط برای مردم حرف دینی زدن و آنها را وعظ و ارشاد نمودن سنّت رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم و روش و طریقه صحابه رضی الله عنهم بوده است .
ترجمه و شرح حدیث (69) صحیح بخاری
عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ، عَنِ النَّبِیِّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، قَالَ: «یَسِّرُوا وَلاَ تُعَسِّرُوا، وَبَشِّرُوا، وَلاَ تُنَفِّرُوا»
ترجمه : انس بن مالک رضی الله عنه روایت نمودند: پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: (بر مردم) آسان بگیرید و(برآنها) سخت نگیرید و (مردم) بشارت و خوش خبری دهید و (آنها را از دین ) متنفر نکنید .
مسائل و احکام حدیث:
از حدیث بالا احکام زیر برگرفته و فهمیده می شود :
1 - در امور دینی ، دعوتی و اجرائی باید بر مردم آسان گرفت .
2 - در امور دینی، دعوتی و اجرائی نباید بر مردم سخت گرفت .
3- مردم را باید نسبت به امور دینی و انجام اعمال دینی بشارت و خوش خبری داد.
4- نباید در امور دینی طوری برخورد نمود که باعث تنفر افراد از دین شوند .
5- چهار اصل مهم دعوت (آسانگیری نمودن، سختگیری نکردن، بشارت دادن و متنفر نکردن مردم ازدین) می باشد.
چند نکته مهم در باره این حدیث :
( 1 ) مراد از آسان گیری در این حدیث اموری است که در اسلام خودش نسبت به آنها سخت گیری نشده است .
(2) مراد از آسان گیری ترک عمل به اسلام نیست .
(3) تمام احکام دین آسان است و در اسلام هیچ حکم سخت و مشکلی وجود ندارد، و هر کجا اجرا و عمل به حکمی از احکام اسلام نسبت به فردی سخت باشد یا اسلام آن حکم را ترمیم و بر اوآسان می گرداند و یا اینکه کلا از او ساقط می گرداند، مثلا کسی که مال ندارد اسلام زکات را از او ساقط گردانده است و کسی که توان ایستادن در نماز را ندارد اسلام به اواجازه می دهد تا نشسته نماز بخواند.
(4) اینکه در این حدیث آمده که سخت گیری نکنید یعنی از سوی خود بر مردم سخت گیری نکنیم و رنه درخود اسلام هیچ سخت گیری وجود ندارد .
(5) مراد از بشارت و خوش خبری دادن در این حدیث یعنی فضائل و اجر پاداشهایی که در احادیث و آیات قرآنی نسبت به احکام و اعمال نیک آمده آنها را زیاد به مردم بشنوانیم و بیان کنیم تا بدین طریق بتوانیم مردم مشتاق و علاقه مند به اجرای احکام و عمل به اسلام نماییم .
(6) مراد از اینکه مردم را متنفر نکنید این است ؛ یعنی: آنها را زیاد نترسانید و با گفتار و کردار و یا روش دعوتی خویش باعث تنفر مردم نگردید .
(7) از این حدیث شریف معلوم می شود که هر دعوتی که باعث تنفر مردم از اسلام می شود و یا در آن تشدد و افراط گری وجود دارد آن روش دعوتی بر روش رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم نبوده و سرانجام بجز شکست چیز دیگری نصیب آن نخواهد شد.
ترجمه و شرح حدیث (68) صحیح بخاری
عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ، قَالَ: کَانَ النَّبِیُّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ «یَتَخَوَّلُنَا بِالْمَوْعِظَةِ فِی الأَیَّامِ، کَرَاهَةَ السَّآمَةِ عَلَیْنَا».
ترجمه : ابن مسعود رضی الله عنه فرمودند: پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم بودند که گه گاهی در روزها برای ما سخنرانی می نمودند وحالات نشاط و سرحالی ما را در نظرمی گرفتند زیرا ایشان ناپسندی می نمودند که (با نصحیت روزانه ) باعث خستگی و دلسردی ما شوند .
مسائل و احکام حدیث:
از حدیث بالا مسائل و احکام زیر فهمیده و برداشت می شوند:
1 - رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم روزانه برای یارانش موعظه و ارشاد نمی کردند .
2- رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم گه گاهی و در برخی ایام برای یارانش سخنرانی و نصیحت می نمودند.
3- رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم زمانی برای یارانش سخنرانی و ارشاد می نمودند که آنها سرحال و بانشاط بودند .
4- حکمت این که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم روزانه برای یارانش و عظ و ارشاد نمی نمودند این بود تا خسته نشوند و باعث دلسردی آنان از دین نگردد .
5- وعظ و ارشاد روزانه باعث دلسری و خستگی مردم می گردد .
6- در زمانی که مردم خسته و بی حال اند وعظ و ارشاد اثرات منفی بجا خواهد گذاشت .
7- وعظ و ارشاد زمانی تأثیرات خوبی از خود بجا می گذارد که شنودگان سرحال و با نشاط باشند .
8- داعی باید از احوال مردم با خبر بوده تا بتواند زمان سرحالی آنها را تشخیص داده و آن وقت سخنان حق را برای آنان ارائه نموده تا باعث دلچسپی آنان به دین گردد.
9- علما و داعیان دین هر گز نباید زمانی بی حالی و خسته بودن مردم با آنان از دین و دعوت دینی سخن بگویند زیرا در این حالت باعث تنفر افراد از دین می گردد.
10- نکته بسیار مهم دعوتی در این حدیث بیان شده است و آن اینکه برای تمام علما و داعین دین ضروری است که در مسیر دعوت و وعظ و ارشاد مردم این نکته مهم را مدنظر بگیرند و بجای سخنرانی و نصیحت روزانه گه گاهی برای مردم سخنرانی کنند، و زمانی برای مردم وعظ و ارشاد نمایند که مردم سرحال و مشتاق شنیدن هستند تا بدین گونه سخنان و ارشادات آنها در دلها جا گرفته و باعث خستگی و دلسردی و تنفر مردم از دین، علما و داعیان دین نگردد.
11- از این حدیث این نیز فهمیده می شود که یکی از مهم ترین علل تنفر و دلسردی مردم از دین برخی از داعیان و علمائی اند که اوضاع و احوال مردم را رعایت نمی نمایند، و با انتخاب نادرست زمان و مکان برای وعظ و ارشادهایشان بجای جذب مردم آنها را از از دین بدورمی گردانند.
ترجمه آیه (155) سوره بقره
وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ (155)
ترجمه : و قطعا الله متعال شما را با چیزی از ترس و گرسنگی و کمبود اموال و جانها و میوجات امتحان و آزمایش خواهند نمود و(توای محمد) صبرکننده گان را بشارت بده .
تفسیر آسان آیه (155) سوره بقره
(وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ) در این آیه الله متعال خطاب به اهل ایمان می فرماید: که قطعا ما؛ شما را در این دنیا آزمایش و امتحان می نمایم تا ببینم که کدام یک از شما در این امتحان ها کامیاب و کدام یک نام می گردید .
برخی آزمایش هایی که الله متعال در این آیه ذکر نموده که اهل ایمان را بدانها گرفتارو آزمایش می نماید از قرار زیرمی باشد :
1 - (بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ) یک توع امتحان ؛ امتحان با ترس این است که فرد از عمل به اسلام بترسد و در این باره از دشمنان اسلام احساس خطر کند ، در این زمان فرد اگربه حد توان به اسلام عمل نموده وآن را به دیگران رساند او دراین امتحان کامیاب شده است واگر از عمل به اسلام و دعوت به آن به حد توان سرباز زد و یا از ترس دین را رها نمود اودراین امتحان نا کام گشته است ، که باعث خشم الله متعال خواهد شد .
2 - (وَالْجُوعِ) گرسنگی و کمبود مواد غذائی نوع دیگر از آزمایشات الهی است و در این زمان اگرفرد راه دزدی ورشوه خواری و سایر راه های حرام را در پیش گرفت او در امتحان ناکام شده است و اگر او با گرسنگی و کم بود مواد غذائی برآنچه الله متعال به او داده کفایت و قناعت نمود او دراین امتحان الهی کامیاب گشته است .
3 - ( وَنَقصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ) کمبود اموال؛ نوع دیگری از آزمایشات الهی است، که بسیاری از افراد را الله متعال به این نوع آزمایشات می آزماید ، یا اموال آنها را از آنان گرفته و یا اینکه از اول به آنان مال اندک می دهد و آنان را بدین طریق می آزماید، یک مسلمان در چنین اوضاع و احوالی باید راه قناعت را در پیش گیرد و به آنچه الله متعال به او داده راضی باشد، و برای ازیاد مال و ثروت به سمت راه های حرام نگاه نکند، ورنه در امتحان ناکام گشته و مورد خشم و غضب الهی قرار خواهد گرفت.
4 - ( وَالْأَنْفُسِ) مرادازاین نوع آزمایش وفات اقوام و خویشاوندان و یا کمی فرزندان است؛ گاهی الله متعال اقوام و خویشاوندان انسان را دچار مرگ نموده و یا به افرادی بچه کم داده ویا اصلا نمی دهد و با این طریق الله متعال یک انسان را می آزماید تا ببیند که آیا او در این صورت صبر می نماید و یا داد و فریاد و گلایه و شکوه می نماید وبه هرراه خلاف شرع و نزد ملایان تعویذی می رود و با این طریق دین و ایمان خودش را در خطر می اندازد و ناکام بر می گردد .
5 - ( وَالثَّمَرَاتِ) کمبود میوه جات نوع دیگر از آزمایشات الهی است، گهی باغ و زمینهای کشاورزی فرد میوه نمی دهد، و یا دچار آفتزدگی می شود و با این طریق الله متعال آن صاحب زمین و باغ را آزمایش می کند.
6 - (وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ) به صبرکنندگان بشارت ده که هرکس در مقابل تمام مشکلات، انجام عبادات و ترک گناهان صبرکرد و هر گز خلاف شرع انجام نداد؛ آو کامیاب شده است و مستحق اجر و ثواب و رضایت الله متعال است .
ترجمه آیه (154) سوره بقره
وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ یُقْتَلُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْوَاتٌ بَلْ أَحْیَاءٌ وَلَکِنْ لَا تَشْعُرُونَ (154)
ترجمه : و به کسانی که در راه الله کشته می شوند نگویید که مردگان اند بلکه (از جمله) زندگان (عالم برزخ) اند و لیکن شما (زندگی آنان را) درک نمی کنید.
تفسیر آسان آیه (154) سوره بقره
(وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ یُقْتَلُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْوَاتٌ بَلْ أَحْیَاءٌ) آری کسی که در راه الله شهید می گردد بظاهر مرده ولی فی الواقع زنده است ،به همین خاطر رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرموده اند: همانا ارواح شهداء در چیندان های پرندگان سبزاست که در هرکجای بهشت بخواهند گشت می زنند و سپس شب در زیرچهل چراغ های آویزان زیرعرش پناه می برند و (استراحت می کنند)...
لذا الله متعال به اهل ایمان می گوید : شما به کسانی که در راه الله کشته می شوند نگویید که مرده اند بلکه آنها زنده اند، و این نوع بیان الله متعال ، یک نوع تشویقی به جهاد و شهادت در راه الله متعال است، تا مسلمانان به این دنیای فانی دل نبندند و به دنیای جاویدان و زندگی واقعی که بعد از وفات و یا شهادت به دست می آورند دل بسته و علاقه مند شوند، آن وقت است که مسلمانان جانهایشان را در سبد اخلاص گذشته به با کمال میل تقدیم پروردگار مهربانشان می کنند، و شهادت را راهی به زندگی جاویدان می دانند نه پایان عمر و خاتمه زندگی .
(وَلَکِنْ لَا تَشْعُرُونَ) در پایان این آیه الله متعال می گوید : شما درک زندگی شهیدان را ندارید و به ظاهر قضاوت نموده و آنها را مرده می بینید و از بین رفته می دانید ولی در حقیقت آنها در عالم برزخ زنده اند و از نعمات الهی در بهشت بهرمند می گردند .
ترجمه آیه (153) سوره بقره
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ (153)
ترجمه : ای کسانی که ایمان آورده اید با صبر(نمودن) و (برپائی) نماز (از الله متعال) کمک بخواهید همانا الله با صبرکننده گان است .
تفسیر آسان آیه (153) سوره بقره
(یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا) این ندای الله مهربان به من وتو خواهر و برادر مسلمان و تمام اهل ایمان دنیاست و این افتخاری است که نصیب من و تو و تمام اهل ایمان شده که الله متعال با صفت زیبای ایمان ما را صدا زده است ، و اهل ایمان زمان این ندای پروردگار مهربان خویش را می شنوند باید با دل وجان بگویند : ای الله مهربان ما این ندای زیبای شما را شنیده ایم و دستور بفرمایید ما درخدمت اجرای دستورات نازنین و زیبا و با حکمت شما هستیم .
(اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ) در این قسمت از آیه دو حکم مهم برای حل مشکلات و کم نمودن فشارهای روحی در زمان مشکلات است ، الله متعال به اهل ایمان دستور می دهد که هرگاه دچار مشکل شدید اول با صبر و تحمل و در ثانی با خواندن نماز از الله متعال بخواهیم که مشکلات شما را حل کند ، در حقیقت صبر و نماز دو داروی آرام بخش در زمان مشکلات است ، لذا ای برادر و خواهرمسلمان هرگاه دچار مشکلات خانوادگی شدی ، هرگاه دچار مشکلات اقتصادی شدی ، هرگاه دچار مشکلات سیاسی شدی ، هرگاه دچار هر نوع مشکل جسمی و یا روحی و روانی شده ای با صبر نمودن و خواندن نماز از الله متعال خواسته تا مشکل ترا حل کند، بعد از این دوکاراگر مشکلت حل شد که الحمد لله و باید شکر الله متعال را بجا آوری و اگر هم مشکلت حل نشد پس این را بدان که تقدیرت اینگونه بوده و الله متعال خواسته بدین طریق ترا آزمایش کند، پس تلاش کن که به قضا و قدر الهی راضی بوده و در این امتحان الهی کامیاب گردی، و این را با قطع و یقین بدان که الله متعال از خودت و هر کس دیگری بخودت مهربان تر است و صلاح کار ترا از خودت و همه گان بهتر می داند و این کار در خیر و صلاح دنیوی و یا اخروی تو خواهد بود، وتو ای برادر و خواهر مسلمان با این روش فکری و این دیدگاه مشکلت بر تو آسان شده و از اجر و ثواب نیز محروم نگشته ای .
(إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ) آری همانا الله متعال با صابران است ، الله متعال با کسانی است که در زمان مشکلات صبر می نماید، الله متعال با کسانی است که بر انجام عبادت ها پایداری می نمایند، و الله متعال با کسانی است که نفس های خویش را کنترل کرده و آنها را نمی گذارند دچار خلاف و نافرمانی الهی اند، برادر و خواهر مسلمان این را یقین بدان که الله متعال اگر با کسی بود دیگر او هرگز نباید ناراحت شود از اینکه فلانی و فلانی با او نیست و او هر گز نباید احساس تنهایی نماید زیرا وقتی الله متعال با او بود گویا همه با او هستند و العیاذ بالله آنگاه که الله با او نبود اگر تمام دنیا هم با او باشند گویا کسی با او نیست چون همه هیچ کاره اند و کسی نمی تواند بدون اجازه او کاری بکنند .
ترجمه آیه (152) سوره بقره
فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ وَاشْکُرُوا لِی وَلا تَکْفُرُونِ (152)
ترجمه : پس (اگر) مرا یاد کنید من شما را یاد می کنم و برای من شکر بجا آورید و ناشکری و کفران نعمت نکنید .
تفسیر آسان آیه (152) سوره بقره
(فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ) در این قسمت از آیه الله متعال از ما انسانها خواسته تا این که او را یاد کنیم و اگر ما او را یاد کنیم او نیز ما را یاد خواهد نمود.
(فَاذْکُرُونِی) یاد نمودن ازالله متعال؛ با انجام عبادتها و ترک گناهان صورت می گیرد؛ خواه این یاد، بازبان صورت گیرد و یا با قلب انجام پذیرد و یا با هر یک از اعضای بدن صورت گیرد .
(أَذْکُرْکُمْ) الله متعال از بنده ای که از او یاد کند ؛ یاد می نماید ، و یاد الله متعال با گرفتن نام آن فرد و دور کردن عذاب از او و بهرمند نمودن اواز رحمات و بخشش هایش صورت می گیرد .
در این باره به حدیث (7405) صحیح بخاری توجه نمایید : عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ، قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: " یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى: أَنَا عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِی بِی، وَأَنَا مَعَهُ إِذَا ذَکَرَنِی، فَإِنْ ذَکَرَنِی فِی نَفْسِهِ ذَکَرْتُهُ فِی نَفْسِی، وَإِنْ ذَکَرَنِی فِی مَلَإٍ ذَکَرْتُهُ فِی مَلَإٍ خَیْرٍ مِنْهُمْ، وَإِنْ تَقَرَّبَ إِلَیَّ بِشِبْرٍ تَقَرَّبْتُ إِلَیْهِ ذِرَاعًا، وَإِنْ تَقَرَّبَ إِلَیَّ ذِرَاعًا تَقَرَّبْتُ إِلَیْهِ بَاعًا، وَإِنْ أَتَانِی یَمْشِی أَتَیْتُهُ هَرْوَلَةً ".
ترجمه : ابوهریره رضی الله عنه روایت نمودند که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند : الله متعال می فرمایند: من آنجائی هستم که گمان بنده ام نسبت به من است، ومن با او هستم آنگاه که از من یاد می کند، پس اگر در خودش از من یاد کند من هم در خودم از او یاد می نمایم ، واگرمرا در جمعی یاد کند من او را در جمع بهتر ازجمع آنان یاد می کنم ، و اگر یک وجب به من نزدیک شود من یک گز بسوی او نزدیک می شوم، و اگر او یک گز به من نزدیک شود من به اندازه دو گز به او نزدیک می شوم ، و اگرآهسته به سمت من بیاید من با سرعت به سمت او می آیم .
(وَاشْکُرُوا لِی وَلا تَکْفُرُونِ) فرد زمانی شکر الله متعال را بجا می آورد که از دستورات او پیروی نموده و فقط او را پرستش نماید و از او نافرمانی نکرده و به گناهان نزدیک نشود ، یعنی شکر الله متعال با انجام عبادتها و ترک گناهان صورت می گیرد، بهمین خاطراست که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم آنقدر الله متعال را عبادت می نمودند و آن قدر نماز می خواندند که پاهای مبارک ورم می کردند، یاران بزرگوار ایشان به ایشان می گفتند : که ای رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم شما فردی هستید که گناهان پسین و پیشین شما بخشیده شده است شما را چرا این قدر خودتان را برنج انداخته و عبادت می کنید؟! . رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم در جواب می فرمودند : آیا من بنده شکر گذار نباشم .
و ترک عبادتها و انجام گناهان؛ کفران نعمت و ناشکری است ، اما اگر کسی شکر الله متعال را بجای نیاورد و کفران نعمت کند ، الله متعال در باره او در سوره ابراهیم آیه (7) چنین فرموده اند : {وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّکُمْ لَئِنْ شَکَرْتُمْ لأزِیدَنَّکُمْ وَلَئِنْ کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِی لَشَدِیدٌ}. یعنی : و یاد آور زمانی را که پروردگارت اعلان نمود که اگر شکرگذاری کنید (نعمتهای) بیشتری به شما عنایت خواهم نمود و اگر ناشکری و کفران نعمت نمائید (این را خوب بدانید که) همانا عذاب من بسیار سخت است (و دامنگیر ناشکران خواهد شد) .
پس تو ای انسانی که الله متعال به تو دست، پا، عقل و هوش و هزاران نعمت دیگر داده است این را خوب بدان که اگر شکر این نعمت های الله متعال بجا آوردی و گناهان را ترک کرده و به عبادت و اطاعت او مشغول شدی که الله متعال به تو نعمت های فراوان دیگری خواهند داد و دراین نعماتی که به تو داده برکت عنایت نموده و از تو نخواهند گرفت و اگر ناشکر گشته و عبادتی انجام ندادی و در میدان گناهان پیشتاز بودی این را یقین بدان که هر لحظه این احتمال وجود دارد که خشم الله متعال بجوش آمده و تو گرفتار عذاب سخت او گشته و این نعمت هارا از دست بدهی و نام کام و حیران بمانی .
ترجمه و شرح حدیث (67) صحیح بخاری
عَنْ أَبِی بَکْرَةَ، ذَکَرَ النَّبِیَّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَعَدَ عَلَى بَعِیرِهِ، وَأَمْسَکَ إِنْسَانٌ بِخِطَامِهِ - أَوْ بِزِمَامِهِ - قَالَ: «أَیُّ یَوْمٍ هَذَا»، فَسَکَتْنَا حَتَّى ظَنَنَّا أَنَّهُ سَیُسَمِّیهِ سِوَى اسْمِهِ، قَالَ: «أَلَیْسَ یَوْمَ النَّحْرِ» قُلْنَا: بَلَى، قَالَ: «فَأَیُّ شَهْرٍ هَذَا» فَسَکَتْنَا حَتَّى ظَنَنَّا أَنَّهُ سَیُسَمِّیهِ بِغَیْرِ اسْمِهِ، فَقَالَ: «أَلَیْسَ بِذِی الحِجَّةِ» قُلْنَا: بَلَى، قَالَ: «فَإِنَّ دِمَاءَکُمْ، وَأَمْوَالَکُمْ، وَأَعْرَاضَکُمْ، بَیْنَکُمْ حَرَامٌ، کَحُرْمَةِ یَوْمِکُمْ هَذَا، فِی شَهْرِکُمْ هَذَا، فِی بَلَدِکُمْ هَذَا، لِیُبَلِّغِ الشَّاهِدُ الغَائِبَ، فَإِنَّ الشَّاهِدَ عَسَى أَنْ یُبَلِّغَ مَنْ هُوَ أَوْعَى لَهُ مِنْهُ».
ترجمه : ابوبکره رضی الله عنه بیان نمودند که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم (در حجه الوداع) بر شترشان سوارشده و انسانی مهار شترشان را گرفته بودند که فرمودند: امروز چه روزی است؟ ما سکوت نمودیم تا اینکه گمان نمودیم که همانا ایشان نام غیر نام (اولی) آن را براین (روز) خواهند گذاشت، (سپس رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم ) فرمودند: آیا این روز عید قربان نیست؟ ما گفتیم : آری ، (سپس)ایشان فرمودند: این چه ماهی است ؟ ما سکوت نمودیم، تا اینکه گمان نمودیم که همانا ایشان نام غیر نام (اولی) آن را براین (ماه) خواهند گذاشت، (سپس رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) فرمودند: آیا این ماه ذوالحجه نیست؟ ما گفتیم بله، ایشان فرمودند: همانا (ریختن) خونهایتان، و(خوردن به ناحق) اموالتان و (ریختن) آبروهایتان برایتان حرام است همانند که حرمت شنکی این روز تان در این ماهتان در این شهرتان برایتان حرام است، (لذا) باید(آنکسی که در این جمع) حاضراست به (کسی که از این جمع) غائب است (این سخنرانی مرا) برساند، همانا شاید آنی که حاضراست (این مطالب را) به کسی برساند که ازاو؛ این (مطالب) را نگه دارنده تر باشد.
مسائل و احکام حدیث:
از حدیث بالا مسائل و احکام زیر برداشت می شود :
1 - در فتح الباری آمده که آن کسی که در این روایت آمده که مهار شتر پیامبر را گرفته بوده روای خود حدیث ابوبکره رضی الله عنه می باشد، گرچه برخی گفته اند که بلال رضی الله عنه بوده است.
2 - روزه عید قربان یک روزمحترم و دارای جایگاهی در اسلام می باشد وحرمت آن را نگه داشتن ضروری و حرمت شکنی آن حرام است .
3- درگیری و مجادلگری در روز عید قربان گناه زیادی دارد.
4 - ماه ذوالحجه یکی از ماه های حرام است که حرمت شکنی آن حرام می باشد .
5- درگیری و مجادله گری و ارتکاب هر گناهی در ماه ذوالحجه از سایر ماهای غیر حرام گناه بیشتری دارد .
6- شهرمکه محترم ترین شهر دنیا ست در گیری و ارتکاب هر گناهی در آن مستحق سزا و عذاب بیشتری است .
7- ریختن خون یک مسلمان به ناحق حرام و قاتل او مستحق عذاب شدید الهی است .
8- خوردن اموال مسلمانان به ناحق حرام است .
9- ریختن آبروی یک مسلمان حرام است .
10 - هرکس حدیث و یا آیه و یا هر حکم اسلامی را می شنود باید آن به دیگران برساند و با این طریق به دعوت اسلامی ادامه دهد و از اجر و ثواب زیادی بهرمند گردد.
11 - بسیار از افراد هستند که مطلبی را می شنوند ولی آن را فراموش کرده و نگه نمی دارند پس ضروری است که پیش از فراموش کردن؛ آن را به دیگران برساند تا که احکام اسلامی محفوظ مانده و دین از بین نرود و به باد فراموشی سپرده نشود .
ترجمه و شرح حدیث (66) صحیح بخاری
عَنْ أَبِی وَاقِدٍ اللَّیْثِیِّ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ بَیْنَمَا هُوَ جَالِسٌ فِی المَسْجِدِ وَالنَّاسُ مَعَهُ إِذْ أَقْبَلَ ثَلاَثَةُ نَفَرٍ، فَأَقْبَلَ اثْنَانِ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ وَذَهَبَ وَاحِدٌ، قَالَ: فَوَقَفَا عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، فَأَمَّا أَحَدُهُمَا: فَرَأَى فُرْجَةً فِی الحَلْقَةِ فَجَلَسَ فِیهَا، وَأَمَّا الآخَرُ: فَجَلَسَ خَلْفَهُمْ، وَأَمَّا الثَّالِثُ: فَأَدْبَرَ ذَاهِبًا، فَلَمَّا فَرَغَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «أَلاَ أُخْبِرُکُمْ عَنِ النَّفَرِ الثَّلاَثَةِ؟ أَمَّا أَحَدُهُمْ فَأَوَى إِلَى اللَّهِ فَآوَاهُ اللَّهُ، وَأَمَّا الآخَرُ فَاسْتَحْیَا فَاسْتَحْیَا اللَّهُ مِنْهُ، وَأَمَّا الآخَرُ فَأَعْرَضَ فَأَعْرَضَ اللَّهُ عَنْهُ».
ترجمه : ابوواقد لیثی رضی الله عنه فرمودند: همانا (روزی) درحالی که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم با جمعی از مردم در مسجد نشسته بودند (و آنان را نصحیت می نمودند ) که ناگهان سه نفر (بر درب مسجد) آمدند، دو نفر از(آنان) به سمت رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم آمدند ویکی (به راهش ادامه داد) و رفت، (راوی) می گوید: (این دونفر) آمده و بر (بالای سر) رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم ایستادند، اما یکی از آن دو در حلقه جای خالی دید و در آن نشست واما دیگری پشت سر آنان نشست، و اما آن سومی که (اول) پشت گردانده بود و رفته بود، زمانی که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم از سخنانشان فارغ شدند فرمودند : آیا در باره این سه نفر برای شما خبر ندهم اما یکی از آنان (که در حلقه و جمع نشست) بسوی الله پناه برد و(از او) جا و پناه خواست و الله متعال (نیز) به او پناه و جا داد(و او را مورد لطف و مرحمت خویش قرار داد) و اما دیگری (که در پشت حلقه و جمع نشست) اوشرم کرد (از این که در حلقه و جمع بنشیند) و الله نیز از از او شرم نمود(که به چیزی ندهد بلکه او را نیز مورد مرحمت خویش قرار داد)، واما دیگری (که رفت و ننشست) اوروگردانی و اعراض نمود و الله نیز از او روگردانی و اعراض نمود .
مسائل و احکام حدیث:
ازحدیث بالا مسائل و احکام زیر برداشت و استنباط می شود :
1 - رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم متواضعانه با یارانش نشسته و آنان را نصیحت می نمودند و این روش اگر در میان حکام مسلمین و داعیان دین به روش نبوی صورت گیرد در اصلاح افراد جوامع اسلامی تأثیرات بسزای خواهد داشت .
2- مسجد مرکزاصلی و پایگاه دعوتی اسلام است.
3 - نشستن در جمع و حلقه بهتراست از نشستن در پشست حلقه و جمع.
4- نشستن در مجالس وعظ و ارشاد علامت نیک بختی فرد است .
5- نشستن درمجالس دینی باعث خشنودی و رضامندی الله متعال می گردد .
6- عدم حضور در مجالس دینی علامت روگردانی از الله متعال است .
7- عدم حضور در مجالس وعظ و ارشادعلامت خوبی برای یک مسلمان نیست .