ترجمه جامع الترمذی ،حدیث 93 تا 102

 بَابُ المَسْحِ عَلَى الخُفَّیْنِ

بحث مسح بر دو موزه

93 - (صحیح) حَدَّثَنَا هَنَّادٌ قَالَ: حَدَّثَنَا وَکِیعٌ، عَنْ الأَعْمَشِ، عَنْ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ هَمَّامِ بْنِ الحَارِثِ، قَالَ: بَالَ جَرِیرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ، ثُمَّ «تَوَضَّأَ، وَمَسَحَ عَلَى خُفَّیْهِ»، فَقِیلَ لَهُ: أَتَفْعَلُ هَذَا؟ قَالَ: وَمَا یَمْنَعُنِی، وَقَدْ «رَأَیْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یَفْعَلُهُ» قَالَ إِبْرَاهِیمُ: وَکَانَ یُعْجِبُهُمْ حَدِیثُ جَرِیرٍ لِأَنَّ إِسْلَامَهُ کَانَ بَعْدَ نُزُولِ المَائِدَةِ.

ترجمه: همّام بن حارث رحمه الله فرمودند: جریر بن عبدالله رضی الله عنه ادرار نموده و سپس وضو گرفتند و بر دو موزهشان مسح نمودند، به ایشان گفته شد : چرا این کار را انجام می دهی؟ ایشان گفتند: مگر چه چیزی مانع من از انجام این کار می شود و در حالیکه من رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم را دیده ام که این کار را می کنند. ابراهیم رحمه الله فرمودند: (شاگردان عبدالله بن مسعود رضی الله عنه) را حدیث را می پسندیدند، زیرا اسلام ایشان بعد از نازل شدن سوره مائده بوده است.

94 - (صحیح) وَیُرْوَى عَنْ شَهْرِ بْنِ حَوْشَبٍ، قَالَ: رَأَیْتُ جَرِیرَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ  تَوَضَّأَ، وَمَسَحَ عَلَى خُفَّیْهِ، فَقُلْتُ لَهُ فِی ذَلِکَ، فَقَالَ: «رَأَیْتُ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ تَوَضَّأَ، وَمَسَحَ عَلَى خُفَّیْهِ»، فَقُلْتُ لَهُ: أَقَبْلَ المَائِدَةِ، أَمْ بَعْدَ المَائِدَةِ؟ فَقَالَ: مَا أَسْلَمْتُ إِلَّا بَعْدَ المَائِدَةِ، حَدَّثَنَا بِذَلِکَ قُتَیْبَةُ قَالَ: حَدَّثَنَا خَالِدُ بْنُ زِیَادٍ التِّرْمِذِیُّ، عَنْ مُقَاتِلِ بْنِ حَیَّانَ، عَنْ شَهْرِ بْنِ حَوْشَبٍ، عَنْ جَرِیرٍ، وَرَوَى بَقِیَّةُ، عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَدْهَمَ، عَنْ مُقَاتِلِ بْنِ حَیَّانَ، عَنْ شَهْرِ بْنِ حَوْشَبٍ، عَنْ جَرِیرٍ.

ترجمه: از شهر بن حوشب رحمه الله روایت می شود که ایشان فرمودند: من جریر بن عبدالله رضی الله عنه را دیدم که وضو گرفته و بر دو موزهشان مسح نمودند، من به ایشان در این باره (اعتراض نموده) گفتم (که چرا این کار را انجام می دهی و پاهایت را نمی شوئی؟)، ایشان فرمودند: من پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم را دیدم که وضو گرفته و بر دو موزهشان مسح نمودند، من به ایشان گفتم که قبل از (نزول) سوره مائده (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم مسح بر موزه نمودند) و یا بعد از نزول سوره مائده؟ ایشان فرمودند: من مسلمان نشدم مگر بعد از(نزول) سوره مائده.

بَابُ المَسْحِ عَلَى الخُفَّیْنِ لِلْمُسَافِرِ وَالمُقِیمِ

بحث (مدّت) مسح بر دو موزه برای مسافر و مقیم

95 - (صحیح) حَدَّثَنَا قُتَیْبَةُ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو عَوَانَةَ، عَنْ سَعِیدِ بْنِ مَسْرُوقٍ، عَنْ إِبْرَاهِیمَ التَّیْمِیِّ، عَنْ عَمْرِو بْنِ مَیْمُونٍ، عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الجَدَلِیِّ، عَنْ خُزَیْمَةَ بْنِ ثَابِتٍ، عَنِ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ المَسْحِ عَلَى الخُفَّیْنِ؟ فَقَالَ: «لِلْمُسَافِرِ ثَلَاثَةٌ، وَلِلْمُقِیمِ یَوْمٌ».

ترجمه: خزیمه بن ثابت رضی الله عنه روایت نمودند که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم در باره (مدّت) مسح بردو موزه پرسیده شدند؟ ایشان فرمودند: (مدت مسح بر موزها) برای مسافرسه (شبانه روز) و برای مقیم یک (شبانه) روزاست.

96 - (حسن) حَدَّثَنَا هَنَّادٌ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو الأَحْوَصِ، عَنْ عَاصِمِ بْنِ أَبِی النَّجُودِ، عَنْ زِرِّ بْنِ حُبَیْشٍ، عَنْ صَفْوَانَ بْنِ عَسَّالٍ، قَالَ: «کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یَأْمُرُنَا إِذَا کُنَّا سَفَرًا أَنْ لَا نَنْزِعَ خِفَافَنَا ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ وَلَیَالِیهِنَّ، إِلَّا مِنْ جَنَابَةٍ، وَلَکِنْ مِنْ غَائِطٍ وَبَوْلٍ وَنَوْمٍ».

ترجمه: صفوان بن عسّال رضی الله عنه فرمودند: رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم به ما دستورمی دادند که هرگاه ما مسافر بودیم موزهای ما را (از پاهایمان) نکشیم تا سه شبانه روز، (و برآنها به هنگام وضومسح کشیم) مگر از جنابت (که باید بیرون نموده و غسل کنیم و پاهایمان را بشویم) و لیکن (بعد) از مدفوع، ادرار نمودن و خوابیدن (است که اگر بخواهیم وضو بگیریم برموزهایمان مسح کشیم).

بَابٌ فِی المَسْحِ عَلَى الخُفَّیْنِ أَعْلَاهُ وَأَسْفَلِهِ

بحثی در باره مسح برپشت و کف دو موزه

97 - (ضعیف) حَدَّثَنَا أَبُو الوَلِیدِ الدِّمَشْقِیُّ قَالَ: حَدَّثَنَا الوَلِیدُ بْنُ مُسْلِمٍ قَالَ: أَخْبَرَنِی ثَوْرُ بْنُ یَزِیدَ، عَنْ رَجَاءِ بْنِ حَیْوَةَ، عَنْ کَاتِبِ المُغِیرَةِ، عَنْ المُغِیرَةِ بْنِ شُعْبَةَ، «أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ مَسَحَ أَعْلَى الخُفِّ وَأَسْفَلَهُ».

ترجمه: مغیره بن شعبه رضی الله عنه روایت نمودند که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم برپشت و کف موزهایشان مسح نمودند.

 بَابٌ فِی المَسْحِ عَلَى الخُفَّیْنِ ظَاهِرِهِمَا

بحثی در باره برپشت و بالای دو موزه مسح نمودن

98 - (حسن صحیح) حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ حُجْرٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ أَبِی الزِّنَادِ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ عُرْوَةَ بْنِ الزُّبَیْرِ، عَنْ المُغِیرَةِ بْنِ شُعْبَةَ، قَالَ: «رَأَیْتُ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یَمْسَحُ عَلَى الخُفَّیْنِ عَلَى ظَاهِرِهِمَا».

ترجمه: مغیره بن شعبه رضی الله عنه فرمودند: من پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم را دیده ام که بر پشت و بالای دو موزه مسح می نمودند.

بَابٌ فِی المَسْحِ عَلَى الجَوْرَبَیْنِ وَالنَّعْلَیْنِ

بحثی در باره مسح بر دو جوراب و دو کفش

99 - (صحیح) حَدَّثَنَا هَنَّادٌ، وَمَحْمُودُ بْنُ غَیْلَانَ، قَالَا: حَدَّثَنَا وَکِیعٌ، عَنْ سُفْیَانَ، عَنْ أَبِی قَیْسٍ، عَنْ هُزَیْلِ بْنِ شُرَحْبِیلَ، عَنْ المُغِیرَةِ بْنِ شُعْبَةَ، قَالَ: «تَوَضَّأَ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ وَمَسَحَ عَلَى الجَوْرَبَیْنِ وَالنَّعْلَیْنِ».

ترجمه: مغیره بن شعبه رضی الله عنه فرمودند: پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم وضو گرفته و بر دو جوراب و دو کفش مسح نمودند.

بَابُ مَا جَاءَ فِی المَسْحِ عَلَى العِمَامَةِ

بحث آنچه در باره مسح بر عمامه و دستار آمده است.

100 - (صحیح) حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ قَالَ: حَدَّثَنَا یَحْیَى بْنُ سَعِیدٍ القَطَّانُ، عَنْ سُلَیْمَانَ التَّیْمِیِّ، عَنْ بَکْرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ المُزَنِیِّ، عَنْ الحَسَنِ، عَنْ ابْنِ المُغِیرَةِ بْنِ شُعْبَةَ، عَنْ أَبِیهِ، قَالَ: «تَوَضَّأَ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ وَمَسَحَ عَلَى الخُفَّیْنِ وَالعِمَامَةِ».

ترجمه: مغیره بن شعبه رضی الله عنه فرمودند: پیامبر وضوگرفته و بر دوموزه و عمامه مسح کشیدند.

، قَالَ بَکْرٌ: وَقَدْ سَمِعْتُهُ مِنَ ابْنِ المُغِیرَةِ، وَذَکَرَ مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ فِی هَذَا الحَدِیثِ فِی مَوْضِعٍ آخَرَ «أَنَّهُ مَسَحَ عَلَى نَاصِیَتِهِ وَعِمَامَتِهِ» وَقَدْ رُوِیَ هَذَا الحَدِیثُ مِنْ غَیْرِ وَجْهٍ عَنِ المُغِیرَةِ بْنِ شُعْبَةَ، وَذَکَرَ بَعْضُهُمْ «المَسْحَ عَلَى النَّاصِیَةِ وَالعِمَامَةِ».

ترجمه: در روایت دیگری از مغیره بن شعبه رضی الله عنه آمده که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم بر قسمت جلوی سرو عمامه ایشان مسح نمودند.

101 - (صحیح) حَدَّثَنَا هَنَّادٌ قَالَ: حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ مُسْهِرٍ، عَنْ الأَعْمَشِ، عَنْ الحَکَمِ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی لَیْلَى، عَنْ کَعْبِ بْنِ عُجْرَةَ، عَنْ بِلَالٍ، «أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ مَسَحَ عَلَى الخُفَّیْنِ وَالخِمَارِ».

ترجمه: بلال رضی الله عنه روایت نمودند که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم بر دو موزه و دستاری که بر سر داشتند مسح کشیدند.

102 - (سند صحیح) حَدَّثَنَا قُتَیْبَةُ بْنُ سَعِیدٍ قَالَ: حَدَّثَنَا بِشْرُ بْنُ المُفَضَّلِ، عَنْ  عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ إِسْحَاقَ، عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَمَّارِ بْنِ یَاسِرٍ، قَالَ: سَأَلْتُ جَابِرَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ المَسْحِ عَلَى الخُفَّیْنِ؟ فَقَالَ: «السُّنَّةُ یَا ابْنَ أَخِی»، وَسَأَلْتُهُ عَنِ المَسْحِ عَلَى العِمَامَةِ؟ فَقَالَ: «أَمِسَّ الشَّعَرَ المَاءَ».

ترجمه: ابوعبیده بن محمّد رحمه الله فرمودند: از جابر بن عبدالله رضی الله عنه در باره مسح بر دو موزه (در وضو) پرسیدم؟ ایشان فرمودند: سنّت است ای پسر برادرم، و در باره مسح بر دستار و عمامه پرسیدم؟ ایشان فرمودند: مو(ی سر) را با آب لمس کن.

ترجمه جامع الترمذی ،حدیث 89 تا 92

بَابُ المَضْمَضَةِ مِنَ اللَّبَنِ

بحث دهان را (بعد) از (نوشیدن) شیرآب کشیدن

89 - حَدَّثَنَا قُتَیْبَةُ قَالَ: حَدَّثَنَا اللَّیْثُ، عَنْ عُقَیْلٍ، عَنْ الزُّهْرِیِّ، عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ، عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ، أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ شَرِبَ لَبَنًا فَدَعَا بِمَاءٍ فَمَضْمَضَ، وَقَالَ: «إِنَّ لَهُ دَسَمًا».

ترجمه: ابن عباس رضی الله عنه روایت نمودند که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم شیر نوشیدند و سپس درخواست آب نموده و دهانشان را آب کشیده و فرمودند: همانا درش چربی است.

بَابٌ فِی کَرَاهِیَةِ رَدِّ السَّلَامِ غَیْرَ مُتَوَضِّئٍ

بحثی در باره کراهیت جواب دادن بی وضو سلام را .

90 - (حسن صحیح) حَدَّثَنَا نَصْرُ بْنُ عَلِیٍّ، وَمُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ، قَالَا: حَدَّثَنَا أَبُو أَحْمَدَ، عَنْ سُفْیَانَ، عَنْ الضَّحَّاکِ بْنِ عُثْمَانَ، عَنْ نَافِعٍ، عَنْ ابْنِ عُمَرَ، «أَنَّ رَجُلًا سَلَّمَ عَلَى النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ وَهُوَ یَبُولُ فَلَمْ یَرُدَّ عَلَیْهِ».

ترجمه: ابن عمر رضی الله عنه فرمودند: همانا مردی بر پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم و در حالیکه ایشان ادرار می کردند سلام نمود، (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) جواب سلامش را ندادند.

بَابُ مَا جَاءَ فِی سُؤْرِ الکَلْبِ

بحث آنچه در باره پس خور سگ آمده است.

91 - (صحیح، أُخْرَاهُنَّ ، شاذ و قسمت آخر مدرج وقول ابی هریره رضی الله عنه است) حَدَّثَنَا سَوَّارُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ العَنْبَرِیُّ قَالَ: حَدَّثَنَا المُعْتَمِرُ بْنُ سُلَیْمَانَ، قَال: سَمِعْتُ أَیُّوبَ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِیرِینَ، عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ، عَنِ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ أَنَّهُ قَالَ: " یُغْسَلُ الإِنَاءُ إِذَا وَلَغَ فِیهِ الکَلْبُ سَبْعَ مَرَّاتٍ: أُولَاهُنَّ أَوْ أُخْرَاهُنَّ بِالتُّرَابِ، وَإِذَا وَلَغَتْ فِیهِ الهِرَّةُ غُسِلَ مَرَّةً .

ترجمه: ابوهریره رضی الله عنه روایت نمودند که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: ظرف چون از آن سگ بلیسد ،هفت بار شسته می شود که اولی آنها و یا آخری آنها همراه با خاک است، و چون گربه در ظرفی نوشید وآن را لیسید یک بار شسته شود.

بَابُ مَا جَاءَ فِی سُؤْرِ الهِرَّةِ

بحث آنچه (در حدیث) در باره پس خور گربه آمده است

92 - (صحیح) حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ مُوسَى الأَنْصَارِیُّ قَالَ: حَدَّثَنَا مَعْنٌ قَالَ: حَدَّثَنَا مَالِکُ بْنُ أَنَسٍ، عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی طَلْحَةَ، عَنْ حُمَیْدَةَ بِنْتِ عُبَیْدِ بْنِ رِفَاعَةَ، عَنْ کَبْشَةَ بِنْتِ کَعْبِ بْنِ مَالِکٍ وَکَانَتْ عِنْدَ ابْنِ أَبِی قَتَادَةَ، أَنَّ أَبَا قَتَادَةَ دَخَلَ عَلَیْهَا، قَالَتْ: فَسَکَبْتُ لَهُ وَضُوءًا، قَالَتْ: فَجَاءَتْ هِرَّةٌ تَشْرَبُ، فَأَصْغَى لَهَا الإِنَاءَ حَتَّى شَرِبَتْ، قَالَتْ کَبْشَةُ: فَرَآنِی أَنْظُرُ إِلَیْهِ، فَقَالَ: أَتَعْجَبِینَ یَا بِنْتَ أَخِی؟ فَقُلْتُ: نَعَمْ، فَقَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إِنَّهَا لَیْسَتْ بِنَجَسٍ، إِنَّمَا هِیَ مِنَ الطَّوَّافِینَ عَلَیْکُمْ، أَوِ الطَّوَّافَاتِ».

ترجمه: کبشه دختر کعب بن مالک که خانم پسر ابوقتاده بوده روایت نمودند که همانا ابوقتاده (رضی الله عنه) بر ایشان وارد شدند، ایشان فرمودند: من برایشان آب وضو(در ظرفی) ریختم، کبشه فرمودند: سپس گربه ای آمد و شروع به نوشیدن نمود، (ابوقتاده) ظرف را برای گربه کج نمود تا اینکه گربه نوشید، کبشه می گویند: (ابوقتاده) مرا دیدند (که با تعجب) به سوی ایشان نگاه می کنم، (به من) گفتند: آیا ای دختر برادرم تعجب می کنی؟ من گفتم: بله، ایشان فرمودند: همانا رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند : این (گربه ها) نجس نیستند، همانا این (ها) از(حیوانات) نرو ماده ای اند، که زیاد به نزد شما رفت و آمد می کنند.

ترجمه جامع الترمذی ،حدیث 86 تا 88

 بَابُ تَرْکِ الوُضُوءِ مِنَ القُبْلَةِ

بحث وضو نگرفتن از بوسه زدن

86 - (صحیح) حَدَّثَنَا قُتَیْبَةُ، وَهَنَّادٌ، وَأَبُو کُرَیْبٍ، وَأَحْمَدُ بْنُ مَنِیعٍ، وَمَحْمُودُ بْنُ غَیْلَانَ، وَأَبُو عَمَّارٍ، قَالُوا: حَدَّثَنَا وَکِیعٌ، عَنْ الأَعْمَشِ، عَنْ حَبِیبِ بْنِ أَبِی ثَابِتٍ، عَنْ عُرْوَةَ، عَنْ عَائِشَةَ، «أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَبَّلَ بَعْضَ نِسَائِهِ، ثُمَّ خَرَجَ إِلَى الصَّلَاةِ وَلَمْ یَتَوَضَّأْ»، قَالَ: قُلْتُ: مَنْ هِیَ إِلَّا أَنْتِ؟ فَضَحِکَتْ.

ترجمه: عایشه رضی الله عنها روایت نمودند که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم (روزی) یکی از خانمهایشان را بوسیده و سپس (از خانه) بیرون شده و به نماز رفتند و وضو نگرفتند، (عروه) می گوید: من گفتم: آن خانم (کسی) نبوده بجز تو؟ ایشان خندیدند.

عَنْ عَائِشَةَ، «أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَبَّلَهَا وَلَمْ یَتَوَضَّأْ».

ترجمه: عایشه رضی الله عنها روایت نمودند که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم ایشان را بوسیده (و بعد نماز خوانده) و وضو نگرفتند.

بَابُ الوُضُوءِ مِنَ القَیْءِ وَالرُّعَافِ

بحث وضو گرفتن از استفراغ و خون بینی

87 - (صحیح) حَدَّثَنَا أَبُو عُبَیْدَةَ بْنُ أَبِی السَّفَرِ، وَإِسْحَاقُ بْنُ مَنْصُورٍ، قَالَ أَبُو عُبَیْدَةَ: حَدَّثَنَا، وَقَالَ إِسْحَاقُ: أَخْبَرَنَا عَبْدُ الصَّمَدِ بْنُ عَبْدِ الوَارِثِ قَالَ: حَدَّثَنِی أَبِی، عَنْ حُسَیْنٍ المُعَلِّمِ، عَنْ یَحْیَى بْنِ أَبِی کَثِیرٍ، قَالَ: حَدَّثَنِی عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ عَمْرٍو الأَوْزَاعِیُّ، عَنْ یَعِیشَ بْنِ الوَلِیدِ المَخْزُومِیِّ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ مَعْدَانَ بْنِ أَبِی طَلْحَةَ، عَنْ أَبِی الدَّرْدَاءِ: «أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَاءَ، فَتَوَضَّأَ»، فَلَقِیتُ ثَوْبَانَ فِی مَسْجِدِ دِمَشْقَ، فَذَکَرْتُ ذَلِکَ لَهُ، فَقَالَ: صَدَقَ، أَنَا صَبَبْتُ لَهُ وَضُوءَهُ.

ترجمه: معدان بن ابی طلحه رحمه الله روایت نمودند که ابودرداء رضی الله عنه گفتند: همانا رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم استفراغ نمودند و بعد وضو گرفتند، (معدان می گوید: من) با ثوبان رضی الله عنه در مسجد دمشق ملاقات نموده و این جریان را برایش بیان کردم، ایشان گفتند: (ابودرداء) راست گفته است، من آن (روز) آب وضویشان را (بردستانشان) ریختم (تا اینکه وضو گرفتند).

بَابُ الوُضُوءِ بِالنَّبِیذِ

بحث وضو با آب شیره خرما

88 - (ضعیف) حَدَّثَنَا هَنَّادٌ قَالَ: حَدَّثَنَا شَرِیکٌ، عَنْ أَبِی فَزَارَةَ، عَنْ أَبِی زَیْدٍ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ، قَالَ: سَأَلَنِی النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «مَا فِی إِدَاوَتِکَ؟»، فَقُلْتُ: نَبِیذٌ، فَقَالَ: «تَمْرَةٌ طَیِّبَةٌ، وَمَاءٌ طَهُورٌ»، قَالَ: فَتَوَضَّأَ مِنْهُ.

ترجمه: عبدالله بن مسعود رضی الله عنه فرمودند: پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم از من پرسیدند: در این مشکوله ات چیست؟ من گفتم: آب شیره خرما، ایشان فرمودند: خرمای پاکیزه و آب پاک و پاک کننده ای است، (ابن مسعود رضی الله عنه) فرمودند: سپس رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم از آن (آب شیره خرما) وضو گرفتند.

ترجمه جامع الترمذی ،حدیث 80 تا 85

بَابٌ فِی تَرْکِ الوُضُوءِ مِمَّا مَسَّتِ النَّارُ

بحث آنچه در باره وضو نگرفتن (بعد از خوردن) آنچه آتش آن را پخته نموده است.

80 - (حسن صحیح) حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِی عُمَرَ قَالَ: حَدَّثَنَا سُفْیَانُ بْنُ عُیَیْنَةَ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَقِیلٍ، سَمِعَ جَابِرًا، قَالَ سُفْیَانُ: وَحَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ المُنْکَدِرِ، عَنْ جَابِرٍ قَالَ: «خَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ وَأَنَا مَعَهُ، فَدَخَلَ عَلَى امْرَأَةٍ مِنَ الأَنْصَارِ، فَذَبَحَتْ لَهُ شَاةً، فَأَکَلَ، وَأَتَتْهُ بِقِنَاعٍ مِنْ رُطَبٍ فَأَکَلَ مِنْهُ، ثُمَّ تَوَضَّأَ لِلظُّهْرِ وَصَلَّى، ثُمَّ انْصَرَفَ، فَأَتَتْهُ بِعُلَالَةٍ مِنْ عُلَالَةِ الشَّاةِ، فَأَکَلَ، ثُمَّ صَلَّى العَصْرَ وَلَمْ یَتَوَضَّأْ».

ترجمه: جابر بن عبدالله رضی الله عنه فرمودند: رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم (از خانه) بیرون شده ورفتند و من نیز همراه ایشان بودم، تا اینکه به(خانه) زنی ازانصار (که ایشان را دعوت کرده بود) داخل شدند، آن زن برای ایشان گوسفندی را ذبح نمود،(رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم، ازآن) خوردند و سپس آن زن بشقابی از خرمای تازه آورد و( رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم از آن خرماها نیز) خوردند، سپس برای نماز ظهر وضو گرفته و نماز را خواندند، سپس (دوباره به خانه آن زن) برگشتند، آن زن از باقی مانده گوشت آن گوسفند دوباره به نزد رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم آوردند و ایشان از آن خوردند و سپس نماز عصر را خواندند (وبرای آن) وضو(ی مجددی) نگرفتند.

بَابُ الوُضُوءِ مِنْ لُحُومِ الإِبِلِ

بحث وضوی از گوشتان شتر

81 - (صحیح) حَدَّثَنَا هَنَّادٌ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو مُعَاوِیَةَ، عَنْ الأَعْمَشِ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی لَیْلَى، عَنْ البَرَاءِ بْنِ عَازِبٍ، قَالَ: سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ عَنِ الوُضُوءِ مِنْ لُحُومِ الإِبِلِ؟ فَقَالَ: «تَوَضَّئُوا مِنْهَا»، وَسُئِلَ عَنِ الوُضُوءِ مِنْ لُحُومِ الغَنَمِ؟ فَقَالَ: «لَا تَتَوَضَّئُوا مِنْهَا».

ترجمه: براء بن عازب رضی الله عنه فرمودند: از رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم در باره وضو گرفتن (بعد از خوردن) از گوشتان شتران پرسیده شد؟ ایشان درجواب فرمودند: (بعد از خوردن) از گوشتان شتران وضو بگیرید. وازوضو گرفتن (بعد از خوردن) از گوشتان گوسفندان پرسیده شد؟ ایشان در جواب فرمودند: (بعد از خوردن) از گوشتان گوسفندان وضو نگیرید.

بَابُ الوُضُوءِ مِنْ مَسِّ الذَّکَرِ

بحث وضوگرفتن از دست زدن به آلت تناسلی

82 - (صحیح) حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ مَنْصُورٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا یَحْیَى بْنُ سَعِیدٍ القَطَّانُ، عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ، قَالَ: أَخْبَرَنِی أَبِی، عَنْ بُسْرَةَ بِنْتِ صَفْوَانَ، أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «مَنْ مَسَّ ذَکَرَهُ فَلَا یُصَلِّ حَتَّى یَتَوَضَّأَ».

ترجمه: بسره دختر صفوان رضی الله عنها روایت نمودند که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: هرکس آلت تناسلیش را لمس نمود پس او نماز نخواند تا اینکه وضو بگیرد.

83 - (صحیح) وَرَوَى أَبُو أُسَامَةَ، وَغَیْرُ وَاحِدٍ هَذَا الحَدِیثَ، عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ مَرْوَانَ، عَنْ بُسْرَةَ، عَنِ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ نَحْوَهُ، حَدَّثَنَا بِذَلِکَ إِسْحَاقُ بْنُ مَنْصُورٍ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو أُسَامَةَ بِهَذَا،

84 - (صحیح) وَرَوَى هَذَا الحَدِیثَ أَبُو الزِّنَادِ، عَنْ عُرْوَةَ، عَنْ بُسْرَةَ، عَنِ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، حَدَّثَنَا بِذَلِکَ عَلِیُّ بْنُ حُجْرٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ أَبِی الزِّنَادِ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ عُرْوَةَ، عَنْ بُسْرَةَ، عَنِ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ نَحْوَهُ.

بَابُ تَرْکِ الوُضُوءِ مِنْ مَسِّ الذَّکَرِ

بحث وضو نگرفتن از لمس آلت تناسلی

85 - (صحیح) حَدَّثَنَا هَنَّادٌ قَالَ: حَدَّثَنَا مُلَازِمُ بْنُ عَمْرٍو، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بَدْرٍ، عَنْ قَیْسِ بْنِ طَلْقِ بْنِ عَلِیٍّ الحَنَفِیُّ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «وَهَلْ هُوَ إِلَّا مُضْغَةٌ مِنْهُ؟ أَوْ بِضْعَةٌ مِنْهُ؟».

ترجمه: طلق بن علی حنفی رضی الله عنه روایت نمودند که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم (در باره لمس آلت تناسلی) فرمودند: و آیا آن هست بجزتک گوشتی از فرد؟ و یا عضوی از فرد؟

ترجمه جامع الترمذی ،حدیث 77 تا 79

بَابُ الوُضُوءِ مِنَ النَّوْمِ

بحث وضوی از خواب

77 - (ضعیف) حَدَّثَنَا إِسْمَاعِیلُ بْنُ مُوسَى، وَهَنَّادٌ، وَمُحَمَّدُ بْنُ عُبَیْدٍ المُحَارِبِیُّ، المَعْنَى وَاحِدٌ، قَالُوا: حَدَّثَنَا عَبْدُ السَّلَامِ بْنُ حَرْبٍ، عَنْ أَبِی خَالِدٍ الدَّالَانِیِّ، عَنْ قَتَادَةَ، عَنْ أَبِی العَالِیَةِ، عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ، أَنَّهُ رَأَى النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ نَامَ وَهُوَ سَاجِدٌ، حَتَّى غَطَّ أَوْ نَفَخَ، ثُمَّ قَامَ یُصَلِّی، فَقُلْتُ: یَا رَسُولَ اللَّهِ، إِنَّکَ قَدْ نِمْتَ، قَالَ: «إِنَّ الوُضُوءَ لَا یَجِبُ إِلَّا عَلَى مَنْ نَامَ مُضْطَجِعًا، فَإِنَّهُ إِذَا اضْطَجَعَ اسْتَرْخَتْ مَفَاصِلُهُ».

ترجمه: ابن عباس رضی الله عنه روایت نمودند که ایشان دیده اند که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم در حالت سجده (در نماز) خوابیدند، (و خوابشان آنقدر سنگین بود که در خواب) خور یا پف نمودند، سپس بلند شده و به نمازشان ادامه دادند، (بعد از پایان نماز من به ایشان) گفتم: ای رسول الله همانا شما خوابیدید، (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) فرمودند: همانا وضو واجب نمی گردد مگر برکسی که در حال دراز کشیده بخوابد، زیرا آنگاه که فرد دراز می کشد مفصل های او سست و رها می شوند.

78 - (صحیح) حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ قَالَ: حَدَّثَنَا یَحْیَى بْنُ سَعِیدٍ، عَنْ شُعْبَةَ، عَنْ قَتَادَةَ، عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ، قَالَ: «کَانَ أَصْحَابُ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یَنَامُونَ ثُمَّ یَقُومُونَ فَیُصَلُّونَ، وَلَا یَتَوَضَّئُونَ».

ترجمه: انس بن مالک رضی الله عنه فرمودند: یاران رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم (زمانی که برای نماز می آمدند، گاهی درمسجد نشسته) می خوابیدند و سپس بلند می شدند و نماز می خواندند و در حالیکه وضو نمی گرفتند.

بَابُ الوُضُوءِ مِمَّا غَیَّرَتِ النَّارُ

بحث وضو از آنچه که توسط آتش پخته و متغیّرگشته است.

79 - (حسن) حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِی عُمَرَ، قَالَ: حَدَّثَنَا سُفْیَانُ بْنُ عُیَیْنَةَ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرٍو، عَنْ أَبِی سَلَمَةَ، عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «الوُضُوءُ مِمَّا مَسَّتِ النَّارُ، وَلَوْ مِنْ ثَوْرِ أَقِطٍ»، قَالَ: فَقَالَ لَهُ ابْنُ عَبَّاسٍ: یَا أَبَا هُرَیْرَةَ، أَنَتَوَضَّأُ مِنَ الدُّهْنِ؟ أَنَتَوَضَّأُ مِنَ الحَمِیمِ؟ قَالَ: فَقَالَ أَبُو هُرَیْرَةَ: «یَا ابْنَ أَخِی، إِذَا سَمِعْتَ حَدِیثًا عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فَلَا تَضْرِبْ لَهُ مَثَلًا».

ترجمه: ابوهریره رضی الله عنه فرمودند: رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: وضو گرفتن از آنچه را که آتش لمس و پخته نموده است ضروری است، و گرچه آنچه تک کشکی هم باشد،(راوی) می گوید: ابن عباس رضی الله عنه گفت: ای ابوهریره، آیا از (خوردن) روغن وضو بگیریم؟ آیا از(استفاده نمودن) آب گرم وضو بگیریم؟ (روای) می گوید: ابوهریره رضی الله عنه فرمودند: ای پسر برادرم، چون حدیثی از رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم شنیدی برای (رد و شبهه افکنی در) آن مثال نزن.

(این حدیث منسوخ است)

ترجمه جامع الترمذی ،حدیث 71 تا 76

بَابُ مَا جَاءَ فِی نَضْحِ بَوْلِ الغُلَامِ قَبْلَ أَنْ یُطْعَمَ

بحث آنچه در(حدیث) درباره آب پاشیدن بر ادرار پسر بچه قبل از این که غذا خور شود، آمده است.

71 - (صحیح) حَدَّثَنَا قُتَیْبَةُ، وَأَحْمَدُ بْنُ مَنِیعٍ، قَالَا: حَدَّثَنَا سُفْیَانُ بْنُ عُیَیْنَةَ، عَنْ الزُّهْرِیِّ، عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُتْبَةَ، عَنْ أُمِّ قَیْسٍ بِنْتِ مِحْصَنٍ، قَالَتْ: دَخَلْتُ بِابْنٍ لِی عَلَى النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ لَمْ یَأْکُلِ الطَّعَامَ فَبَالَ عَلَیْهِ «فَدَعَا بِمَاءٍ فَرَشَّهُ عَلَیْهِ».

ترجمه: ام قیس دختر محصن رضی الله عنها فرمودند: من با پسری از پسرانم که هنوزغذا خور نشده بود بر پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم وارد شدم،(رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم پسرم را دربغل گرفتند واو) بر ایشان ادرارنمود،(رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) درخواست آوردن آب نمودند(و چون آب آورده شد، آب را گرفته) وبرآن (قسمتی از لباس که پسرم ادرارنموده بود) پاشیدند.

بَابُ مَا جَاءَ فِی بَوْلِ مَا یُؤْکَلُ لَحْمُهُ

بحث آنچه در باره ادرارحیواناتی که گوشت آنها خورده می شود آمده است.

72 - (صحیح) حَدَّثَنَا الحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الزَّعْفَرَانِیُّ قَالَ: حَدَّثَنَا عَفَّانُ بْنُ مُسْلِمٍ قَالَ: حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ سَلَمَةَ قَالَ: حَدَّثَنَا حُمَیْدٌ، وَقَتَادَةُ، وَثَابِتٌ، عَنْ أَنَسٍ، أَنَّ نَاسًا مِنْ عُرَیْنَةَ قَدِمُوا المَدِینَةَ، فَاجْتَوَوْهَا، فَبَعَثَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فِی إِبِلِ الصَّدَقَةِ، وَقَالَ: «اشْرَبُوا مِنْ أَلْبَانِهَا وَأَبْوَالِهَا»، فَقَتَلُوا رَاعِیَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، وَاسْتَاقُوا الإِبِلَ، وَارْتَدُّوا عَنِ الإِسْلَامِ، فَأُتِیَ بِهِمُ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، فَقَطَعَ أَیْدِیَهُمْ وَأَرْجُلَهُمْ مِنْ خِلَافٍ، وَسَمَرَ أَعْیُنَهُمْ، وَأَلْقَاهُمْ بِالحَرَّةِ "، قَالَ أَنَسٌ: «فَکُنْتُ أَرَى أَحَدَهُمْ یَکُدُّ الأَرْضَ بِفِیهِ، حَتَّى مَاتُوا»، وَرُبَّمَا قَالَ حَمَّادٌ: «یَکْدُمُ الأَرْضَ بِفِیهِ حَتَّى مَاتُوا».

ترجمه: انس بن مالک رضی الله عنه فرمودند: همانا افرادی ازقبیله عرینه به مدینه آمده (و مسلمان شدند، و چون آب و هوای مدینه به آنها سازگار نبود، و مریض شده بودند، آنها) مدینه را پسند نکردند، رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم آنها به نزد شتران صدقه فرستادند، و به آنها گفتند: (به آنجا بروید واز) شیرها و ادرارهای آنها بنوشید، (تا این بیماریتان خوب شود، آنها رفتند و از شیر و ادرار شتران نوشیدند و چون از بیماری شفا یافتند) چوپان رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم را کشتند و شتران را با خود بردند و از (دین) اسلام (برگشته) مرتد شدند، (خبر به رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم رسید، ایشان حکم دستگیری این مجرمان را صادر کردند، آنها دستگیر شده و) به نزد پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم آورده شدند، دستان و پاهایشان را بر عکس برید، و چشمان آنها را (با میخ آهنی) داغ نمود، و آنها را در (زمین سنگ سیاه مدینه که به) حَرّه مشهور بود انداختند(تا اینکه مُردند).

انس رضی الله فرمودند: من یکی از آنها را دیدم که (ازشدن درد) با دهانش زمین را گاز می گیرفت، (به همین حالت بودند) تا مردند.

و گاهی حماد (رحمه الله یکی از راویان این حدیث) بجای کلمه « یَکُدُّ »،« یَکْدُمُ » می گفت که معنای هر دو یکی است.

73 - (صحیح) حَدَّثَنَا الفَضْلُ بْنُ سَهْلٍ الأَعْرَجُ قَالَ: حَدَّثَنَا یَحْیَى بْنُ غَیْلَانَ، قَالَ: حَدَّثَنَا یَزِیدُ بْنُ زُرَیْعٍ قَالَ: حَدَّثَنَا سُلَیْمَانُ التَّیْمِیُّ، عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ، قَالَ: «إِنَّمَا سَمَلَ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ أَعْیُنَهُمْ لِأَنَّهُمْ سَمَلُوا أَعْیُنَ الرُّعَاةِ».

ترجمه: انس بن مالک رضی الله عنه فرمودند: همانا اینکه پیامبر چشمان آنها(ی که شتران را دزیده، قتل مرتکب شده و مرتد شده بودند) را (با میخ های آهنی) داغ نمود، (بنا بر قصاص بوده) زیرا آنها چشمان چوبانهای رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم را (با میخ های آهنی) داغ نموده بودند.

بَابُ مَا جَاءَ فِی الوُضُوءِ مِنَ الرِّیحِ

بحث آنچه در باره وضو گرفتن از باد و گرد آمده است.

74 - (صحیح) حَدَّثَنَا قُتَیْبَةُ، وَهَنَّادٌ، قَالَا: حَدَّثَنَا وَکِیعٌ، عَنْ شُعْبَةَ، عَنْ سُهَیْلِ بْنِ أَبِی صَالِحٍ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «لَا وُضُوءَ إِلَّا مِنْ صَوْتٍ أَوْ رِیحٍ».

ترجمه: ابوهریره رضی الله عنه روایت نمودند که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: (گرفت) وضویی (ضروری) نیست (برای کسی که شک است که آیا از او باد و گردی خارج شده) بجز(اینکه) آواز(ی شنیده شود) و یا (اینکه) بویی (را استشمام کند).

75 - (صحیح) حَدَّثَنَا قُتَیْبَةُ قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ العَزِیزِ بْنُ مُحَمَّدٍ، عَنْ سُهَیْلِ بْنِ أَبِی صَالِحٍ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إِذَا کَانَ أَحَدُکُمْ فِی المَسْجِدِ فَوَجَدَ رِیحًا بَیْنَ أَلْیَتَیْهِ فَلَا یَخْرُجْ حَتَّى یَسْمَعَ صَوْتًا، أَوْ یَجِدَ رِیحًا».

ترجمه: ابوهریره رضی الله عنه روایت نمودند که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: هرگاه یکی از شما در مسجد بود، وسپس احساس بیرون شدن باد گردی در میان دو کپل وسرینش نمود، او از مسجد (برای وضوی مجدد) بیرون نشود تا اینکه آوازی بشنود و یا بویی را استشمام کند (و با این طریق به یقین برسد که وضویش شکسته است).

76 - (صحیح) حَدَّثَنَا مَحْمُودُ بْنُ غَیْلَانَ قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ قَالَ: أَخْبَرَنَا مَعْمَرٌ، عَنْ هَمَّامِ بْنِ مُنَبِّهٍ، عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ، عَنِ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إِنَّ اللَّهَ لَا یَقْبَلُ صَلَاةَ أَحَدِکُمْ إِذَا أَحْدَثَ حَتَّى یَتَوَضَّأَ».

ترجمه: ابوهریره رضی الله عنه روایت نمودند که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: همانا الله نمازیکی از شما را که بی وضو گشت نمی پذیرد تا اینکه (مجددا) وضو بگیرد.

ترجمه جامع الترمذی ،حدیث 66 تا 70

بَابُ مَا جَاءَ أَنَّ المَاءَ لَا یُنَجِّسُهُ شَیْءٌ

بحث آنچه (درحدیث) آمده که همانا آب را چیزی نجس و ناپاک نمی گرداند.

66 - (صحیح) حَدَّثَنَا هَنَّادٌ، وَالحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ الخَلَّالُ، وَغَیْرُ وَاحِدٍ، قَالُوا: حَدَّثَنَا أَبُو أُسَامَةَ، عَنْ الوَلِیدِ بْنِ کَثِیرٍ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ کَعْبٍ، عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ رَافِعِ بْنِ خَدِیجٍ، عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الخُدْرِیِّ، قَالَ: قِیلَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ، أَتَتَوَضَّأُ مِنْ بِئْرِ بُضَاعَةَ، وَهِیَ بِئْرٌ یُلْقَى فِیهَا الحِیَضُ، وَلُحُومُ الکِلَابِ، وَالنَّتْنُ؟ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «إِنَّ المَاءَ طَهُورٌ لَا یُنَجِّسُهُ شَیْءٌ».

ترجمه: ابوسعید خدری رضی الله عنه روایت نمودند که به (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) گفته شد: ای رسول الله، آیا ما می توانیم که از آب چاه بضاعه وضو بگیریم، و در حالی که این چاهی است که درآن پارچه های آلوده به خون حیض و گوشتان سگ ها و چیزهای کیف و بدبوانداخته می شوند؟ رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: همانا آب پاک و پاک کننده است و چیزی آن را نجس و ناپاک نمی گرداند.

بَابُ مِنْهُ آخَرُ

بحث دیگری در این باره (که آب را چیزی نجس نمی گرداند)

67 - (صحیح) حَدَّثَنَا هَنَّادٌ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدَةُ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْحَاقَ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ الزُّبَیْرِ، عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ، عَنْ ابْنِ عُمَرَ، قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ وَهُوَ یُسْأَلُ عَنِ المَاءِ یَکُونُ فِی الفَلَاةِ مِنَ الأَرْضِ، وَمَا یَنُوبُهُ مِنَ السِّبَاعِ وَالدَّوَابِّ؟ قَالَ: فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «إِذَا کَانَ المَاءُ قُلَّتَیْنِ لَمْ یَحْمِلِ الخَبَثَ».

ترجمه: ابن عمر رضی الله عنه فرمودند: من از رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم شنیدم که از ایشان در باره آبی که درزمین کویری (هست) ودرندگان و حیوانات از آن نوشیده و استفاده می کنند پرسیده شد (که آیا این آب نجس است)؟ رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: چون (این نوع) آب به اندازه (آب) دو کوزه بزرگ برسد نجاست و پلیدی را با خود حمل نمی کند( و نجس نمی گردد).

بَابُ کَرَاهِیَةِ البَوْلِ فِی المَاءِ الرَّاکِدِ

بحث کراهیت ادرار نمودن در آب ایستاده

68 - (صحیح) حَدَّثَنَا مَحْمُودُ بْنُ غَیْلَانَ قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ، عَنْ مَعْمَرٍ، عَنْ هَمَّامِ بْنِ مُنَبِّهٍ، عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ، عَنِ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، قَالَ: «لَا یَبُولَنَّ أَحَدُکُمْ فِی المَاءِ الدَّائِمِ ثُمَّ یَتَوَضَّأُ مِنْهُ».

ترجمه: ابوهریره رضی الله عنه روایت نمودند که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: هرگز یکی از شما درآب ایستاده ادرار نمی کند که سپس بخواهد از آن وضو بگیرد.

بَابُ مَا جَاءَ فِی مَاءِ البَحْرِ أَنَّهُ طَهُورٌ

بحث آنچه (در حدیث) در باره آب دریا آمده که پاک و پاک کننده است.

69 - (صحیح) حَدَّثَنَا قُتَیْبَةُ، عَنْ مَالِکٍ، ح، وحَدَّثَنَا الأَنْصَارِیُّ إِسْحَاقُ بْنُ مُوسَى، قَالَ: حَدَّثَنَا مَعْنٌ، قَالَ: حَدَّثَنَا مَالِکٌ، عَنْ صَفْوَانَ بْنِ سُلَیْمٍ، عَنْ سَعِیدِ بْنِ سَلَمَةَ مِنْ آلِ ابْنِ الْأَزْرَقِ، أَنَّ المُغِیرَةَ بْنَ أَبِی بُرْدَةَ وَهُوَ مِنْ بَنِی عَبْدِ الدَّارِ أَخْبَرَهُ، أَنَّهُ سَمِعَ أَبَا هُرَیْرَةَ، یَقُولُ: سَأَلَ رَجُلٌ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ، إِنَّا نَرْکَبُ البَحْرَ، وَنَحْمِلُ مَعَنَا القَلِیلَ مِنَ المَاءِ، فَإِنْ تَوَضَّأْنَا بِهِ عَطِشْنَا، أَفَنَتَوَضَّأُ مِنَ الْبَحْرِ؟ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «هُوَ الطَّهُورُ مَاؤُهُ، الحِلُّ مَیْتَتُهُ».

ترجمه: ابوهریره رضی الله عنه روایت نمودند که مردی از رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم (چنین) پرسید و گفت: ای رسول الله ما سفر دریایی می کنیم و بهمراه ما اندکی از آب (شیرین) حمل می کنیم، (حالا) اگر ما با این (آب شیرین) وضو بگیریم (آب شیرین ما تمام شده و بعد) تشنه خواهیم شد، (و آب شیرینی برای نوشیدن نخواهیم داشت)، آیا می توانیم با آب (شور) دریا وضو بگیریم؟ رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: دریا آبش پاک و پاک کننده است، و (حیوانات و موجودات) خود مرده آن حلال است.

بَابُ التَّشْدِیدِ فِی الْبَوْلِ

بحث (عذاب) سخت درباره کسی که ازادرار(خودش پرهیزنمی کند)

70 - (صحیح) حَدَّثَنَا هَنَّادٌ، وَقُتَیْبَةُ، وَأَبُو کُرَیْبٍ، قَالُوا: حَدَّثَنَا وَکِیعٌ، عَنْ الأَعْمَشِ، قَال: سَمِعْتُ مُجَاهِدًا یُحَدِّثُ، عَنْ طَاوُسٍ، عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ، أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ مَرَّ عَلَى قَبْرَیْنِ، فَقَالَ: " إِنَّهُمَا یُعَذَّبَانِ، وَمَا یُعَذَّبَانِ فِی کَبِیرٍ: أَمَّا هَذَا فَکَانَ لَا یَسْتَتِرُ مِنْ بَوْلِهِ، وَأَمَّا هَذَا فَکَانَ یَمْشِی بِالنَّمِیمَةِ .

 ترجمه: ابن عباس رضی الله عنه روایت نمودند که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم از کنار دو قبرگذر نمودند، و سپس فرمودند: همانا (صاحبان) این دو عذاب داده می شوند، ولی درباره چیزی که پرهیز از آن سخت و بزرگ باشد عذاب داده نمی شوند: اما (صاحب) این (قبر، عادتش بر این) بوده که از ادرار خودش پرهیزنمی کرده، و اما (صاحب) این (قبر،عادتش بر این) بوده که سخن چینی می نموده است. 

ترجمه جامع الترمذی ،حدیث 61 تا 65

بَابُ مَا جَاءَ أَنَّهُ یُصَلِّی الصَّلَوَاتِ بِوُضُوءٍ وَاحِدٍ

بحث آنچه (در احادیث) آمده که (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم، تمام) نمازها را با یک وضو می خواندند.

61 - (صحیح) حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ مَهْدِیٍّ، عَنْ سُفْیَانَ، عَنْ عَلْقَمَةَ بْنِ مَرْثَدٍ، عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ بُرَیْدَةَ، عَنْ أَبِیهِ، قَالَ: «کَانَ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یَتَوَضَّأُ لِکُلِّ صَلَاةٍ، فَلَمَّا کَانَ عَامُ الفَتْحِ صَلَّى الصَّلَوَاتِ کُلَّهَا بِوُضُوءٍ وَاحِدٍ وَمَسَحَ عَلَى خُفَّیْهِ»، فَقَالَ عُمَرُ: إِنَّکَ فَعَلْتَ شَیْئًا لَمْ تَکُنْ فَعَلْتَهُ، قَالَ: «عَمْدًا فَعَلْتُهُ».

ترجمه: بریده رضی الله عنه فرمودند: (عادت) پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم (بر این) بود که برای هز نماز وضو(ی تازه) می گرفتند، و چون سال فتح مکه تمام نمازهای (یک روز) را با یک وضوخواندند و(در هنگام وضوگرفتن) بر دو موزهشان مسح نمودند، عمر رضی الله عنه فرمودند: (ای رسول الله)همانا شما کاری را انجام دادید که قبلا انجام نمی دادید، (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) فرمودند: بطور عمد و قصد این کار را انجام دادم.

عَنْ سُفْیَانَ الثَّوْرِیِّ، وَزَادَ فِیهِ: «تَوَضَّأَ مَرَّةً مَرَّةً».

ترجمه: سفیان ثوری رحمه الله این حدیث را روایت نموده و در آن اضافه نموده که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم «یکبار یکبار وضو گرفتند». یعنی: در وضو هر عضو را یکبار شستند.

عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ بُرَیْدَةَ: «أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ کَانَ یَتَوَضَّأُ لِکُلِّ صَلَاةٍ».

ترجمه: سلیمان بن بریده رحمه الله روایت نمودند که همانا (عادت) پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم (براین) بود که برای هر نماز وضو می گرفتند.

(ضعیف) عَنْ ابْنِ عُمَرَ، عَنِ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «مَنْ تَوَضَّأَ عَلَى طُهْرٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِهِ عَشْرَ حَسَنَاتٍ».

ترجمه: ابن عمر رضی الله الله عنه روایت نمودند که پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: هرکس بر پاکی (و با وجود اینکه وضو دارد) وضو بگیرد، الله (متعال) با این وضو برایش ده نیکی می نویسد.

(صحیح) وَفِی البَابِ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ، «أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ صَلَّى الظُّهْرَ وَالعَصْرَ بِوُضُوءٍ وَاحِدٍ».

ترجمه: دراین باره از جابر بن عبدالله رضی الله عنه روایت شده که همانا پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم نماز ظهر و عصر را با یک وضو خواندند.

بَابٌ فِی وُضُوءِ الرَّجُلِ وَالمَرْأَةِ مِنْ إِنَاءٍ وَاحِدٍ

ترجمه: بحثی در باره وضو گرفتن مرد و زن از یک ظرف (آب).

62 - (صحیح) حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِی عُمَرَ، قَالَ: حَدَّثَنَا سُفْیَانُ بْنُ عُیَیْنَةَ، عَنْ عَمْرِو بْنِ دِینَارٍ، عَنْ أَبِی الشَّعْثَاءِ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، قَالَ: حَدَّثَتْنِی مَیْمُونَةُ قَالَتْ: «کُنْتُ أَغْتَسِلُ أَنَا وَرَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ مِنْ إِنَاءٍ وَاحِدٍ مِنَ الْجَنَابَةِ».

ترجمه: میمونه رضی الله عنها فرمودند: من و رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم بودیم که از یک ظرف آب (برداشته و) غسل جنابت می کردیم.

بَابٌ فِی کَرَاهِیَةِ فَضْلِ طَهُورِ المَرْأَةِ

ترجمه: بحثی در باره کراهیت استفاده از آب باقی مانده از وضو و یا غسل زن.

63 - (صحیح) حَدَّثَنَا مَحْمُودُ بْنُ غَیْلَانَ، قَالَ: حَدَّثَنَا وَکِیعٌ، عَنْ سُفْیَانَ، عَنْ سُلَیْمَانَ التَّیْمِیِّ، عَنْ أَبِی حَاجِبٍ، عَنْ رَجُلٍ، مِنْ بَنِی غِفَارٍ، قَالَ: «نَهَى رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ عَنْ فَضْلِ طَهُورِ المَرْأَةِ».

ترجمه: مردی از بنی غفار (بنام حکم بن عمرو غفاری رضی الله عنه) فرمودند: رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم استفاده از آب باقی مانده از وضو و یا غسل زن را (برای مرد) ممانعت نموده است.

64 - (صحیح) حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ، وَمَحْمُودُ بْنُ غَیْلَانَ، قَالَا: حَدَّثَنَا أَبُو دَاوُدَ، عَنْ شُعْبَةَ، عَنْ عَاصِمٍ، قَال: سَمِعْتُ أَبَا حَاجِبٍ یُحَدِّثُ، عَنْ الحَکَمِ بْنِ عَمْرٍو الغِفَارِیِّ: " أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ نَهَى أَنْ یَتَوَضَّأَ الرَّجُلُ بِفَضْلِ طَهُورِ المَرْأَةِ - أَوْ قَالَ: بِسُؤْرِهَا - ".

ترجمه: حکم بن عمرو غفاری (رضی الله عنه) فرمودند: همانا پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم ممانعت نموده از اینکه مرد با آب باقی مانده از وضو و یا غسل زن وضو بگیرد، و یا گفته : از پس خورآن.

(صحیح) وقَالَ مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ فِی حَدِیثِهِ: «نَهَى رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ أَنْ یَتَوَضَّأَ الرَّجُلُ بِفَضْلِ طَهُورِ المَرْأَةِ»، وَلَمْ یَشُکَّ فِیهِ مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ

ترجمه: ولی محمّد بن بشّار رحمه الله در روایتش گفته: رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم ممانعت نموده از اینکه مرد با آب باقی مانده از وضو و یا غسل زن وضو بگیرد، و محمّد بن بشّار در روایت شک ننموده است.

بَابُ الرُّخْصَةِ فِی ذَلِکَ

بحث رخصتی در این باره

65 - (صحیح) حَدَّثَنَا قُتَیْبَةُ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو الأَحْوَصِ، عَنْ سِمَاکِ بْنِ حَرْبٍ، عَنْ عِکْرِمَةَ، عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ، قَالَ: اغْتَسَلَ بَعْضُ أَزْوَاجِ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فِی جَفْنَةٍ، فَأَرَادَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ أَنْ یَتَوَضَّأَ مِنْهُ، فَقَالَتْ: یَا رَسُولَ اللَّهِ، إِنِّی کُنْتُ جُنُبًا، فَقَالَ: «إِنَّ المَاءَ لَا یُجْنِبُ».

ترجمه: ابن عباس رضی الله عنه فرمودند: برخی از خانم های پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم از کاسه بزرگی آب برداشته و غسل نمودند، سپس رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم خواستند(از آب باقی مانده در آن کاسه) وضو بگیرند، (آن خانم) گفتند: ای رسول الله، همانا من جنب بودم (و دست به این آب زده و ازآن گرفته غسل نمودم، رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: همانا آب که جنب نمی گردد.

ترجمه جامع الترمذی ،حدیث 56 تا 60

بَابُ الوُضُوءِ بِالمُدِّ

بحث وضو گرفتن با یک مُدّ، یعنی؛ پانصد و چهل و چهار گرم آب.

56 - (صحیح) حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مَنِیعٍ، وَعَلیُّ بْنُ حُجْرٍ، قَالَا: حَدَّثَنَا إِسْمَاعِیلُ ابْنُ عُلَیَّةَ، عَنْ أَبِی رَیْحَانَةَ، عَنْ سَفِینَةَ: «أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ کَانَ یَتَوَضَّأُ بِالمُدِّ، وَیَغْتَسِلُ بِالصَّاعِ».

ترجمه: سفینه رضی الله عنه روایت نمودند: همانا پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم (عموما، عادتشان براین) بود که با یک مُدّ(پانصد و چهل و چهارگرم آب) وضو می گرفتند و با یک صَاع (دو کیلو ویکصد و هفتاد و چهار گرم آب) غسل می کردند.

بَابُ کَرَاهِیَةِ الْإِسْرَافِ فِی الْمَاءِ

بحث کراهیت اسراف در آب

57 - (بسیارضعیف) حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو دَاوُدَ الطَّیَالِسِیُّ، قَالَ: حَدَّثَنَا خَارِجَةُ بْنُ مُصْعَبٍ، عَنْ یُونُسَ بْنِ عُبَیْدٍ، عَنْ الحَسَنِ، عَنْ عُتَیِّ بْنِ ضَمْرَةَ السَّعْدِیِّ، عَنْ أُبَیِّ بْنِ کَعْبٍ، عَنِ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، قَالَ: " إِنَّ لِلْوُضُوءِ شَیْطَانًا، یُقَالُ لَهُ: الوَلَهَانُ، فَاتَّقُوا وَسْوَاسَ المَاءِ ".

ترجمه: ابیِّ بن کعب رضی الله عنه از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم روایت نمودند که ایشان فرمودند: همانا برای وضوشیطانی است که به او وَلَهَان گفته می شود، پس از وسوسه های آب پرهیز و دوری کنید.

بَابُ الوُضُوءِ لِکُلِّ صَلَاةٍ

بحث وضو گرفتن برای هر نماز

58 - (ضعیف) حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ حُمَیْدٍ الرَّازِیُّ، قَالَ: حَدَّثَنَا سَلَمَةُ بْنُ الفَضْلِ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْحَاقَ، عَنْ حُمَیْدٍ، عَنْ أَنَسٍ: «أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ کَانَ یَتَوَضَّأُ لِکُلِّ صَلَاةٍ طَاهِرًا أَوْ غَیْرَ طَاهِرٍ»، قَالَ: قُلْتُ لِأَنَسٍ: فَکَیْفَ کُنْتُمْ تَصْنَعُونَ أَنْتُمْ؟ قَالَ: کُنَّا نَتَوَضَّأُ وُضُوءًا وَاحِدًا.

ترجمه: انس بن مالک رضی الله عنه فرمودند: همانا (عادت) پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم (براین) بود که خواه با وضو بودی یا بی وضو برای هر نماز وضو می گرفتند، (راوی) می گوید: من به انس (رضی الله عنه) گفتم: شما چه می کردید؟ ایشان فرمودند: ما (برای همه نمازها) یک وضو می گرفتیم.

59 - (ضعیف) وَقَدْ رُوِیَ فِی حَدِیثٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ، عَنِ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ أَنَّهُ قَالَ: «مَنْ تَوَضَّأَ عَلَى طُهْرٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِهِ عَشْرَ حَسَنَاتٍ». وَرَوَى هَذَا الحَدِیثَ الْإِفْرِیقِیُّ، عَنْ أَبِی غُطَیْفٍ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ، عَنِ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، حَدَّثَنَا بِذَلِکَ الحُسَیْنُ بْنُ حُرَیْثٍ المَرْوَزِیُّ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ یَزِیدَ الوَاسِطِیُّ، عَنِ الْإفْرِیقِیِّ.

ترجمه: ابن عمر رضی الله عنه از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم روایت نمودند که ایشان فرمودند: هرکس با وضو باشد و دوباره وضو بگیرد الله متعال بخاطر این کارش برایش ده نیکی می نویسد.

60 - (صحیح) حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ قَالَ: حَدَّثَنَا یَحْیَى بْنُ سَعِیدٍ، وَعَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ مَهْدِیٍّ قَالَا: حَدَّثَنَا سُفْیَانُ، عَنْ عَمْرِو بْنِ عَامِرٍ الأنْصَارِیِّ، قَال: سَمِعْتُ أَنَسَ بْنَ مَالِکٍ، یَقُولُ: «کَانَ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یَتَوَضَّأُ عِنْدَ کُلِّ صَلَاةٍ»، قُلْتُ: فَأَنْتُمْ مَا کُنْتُمْ تَصْنَعُونَ؟ قَالَ: «کُنَّا نُصَلِّی الصَّلَوَاتِ کُلَّهَا بِوُضُوءٍ وَاحِدٍ مَا لَمْ نُحْدِثْ».

ترجمه: عمرو بن عامرانصاری رحمه الله می گویند من ازانس بن مالک رضی الله عنه شنیدم که می فرمایند: همانا (عادت) پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم (براین) که برای هر نماز وضو می گرفتند، (عمرو) می گوید: من به انس (رضی الله عنه) گفتم: شما چه می کردید؟ ایشان فرمودند: ما اگر بی وضو نمی شدیم تمام نمازها را با یک وضو خواندیم.

ترجمه جامع الترمذی ،حدیث 50 تا 55

بَابٌ فِی النَّضْحِ بَعْدَ الْوُضُوءِ

بحثی در باره آب پاشیدن بر لباس در قسمت شرمگاه بعد از تکمیلی وضو

50 - (ضعیف) حَدَّثَنَا نَصْرُ بْنُ عَلِیٍّ، وَأَحْمَدُ بْنُ أَبِی عُبَیْدِ اللَّهِ السَّلِیمِیُّ الْبَصْرِیُّ، قَالَا: حَدَّثَنَا أَبُو قُتَیْبَةَ سَلْمُ بْنُ قُتَیْبَةَ، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْهَاشِمِیِّ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْأَعْرَجِ، عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ، أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، قَالَ: " جَاءَنِی جِبْرِیلُ، فَقَالَ: یَا مُحَمَّدُ، إِذَا تَوَضَّأْتَ فَانْتَضِحْ ".

ترجمه: ابوهریره رضی الله عنه روایت نمودند که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم، فرمودند: جبرئیل (علیه السلام) به نزد من آمده و گفتند: ای محمد،(صلی الله علیه و آله وسلم) هرگاه وضو گرفتید پس (در پایان وضو بر لباس در قسمت شرمگاهت) آب بپاش.

بَابٌ فِی إِسْبَاغِ الْوُضُوءِ

بحثی در باره وضو را تکمیل نمودن.

51 - (صحیح) حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ حُجْرٍ، قَالَ: أَخْبَرَنَا إِسْمَاعِیلُ بْنُ جَعْفَرٍ، عَنْ العَلَاءِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، قَالَ:«أَلَا أَدُلُّکُمْ عَلَى مَا یَمْحُو اللَّهُ بِهِ الخَطَایَا وَیَرْفَعُ بِهِ الدَّرَجَاتِ؟» قَالُوا: بَلَى یَا رَسُولَ اللَّهِ، قَالَ: «إِسْبَاغُ الوُضُوءِ عَلَى المَکَارِهِ، وَکَثْرَةُ الخُطَا إِلَى المَسَاجِدِ، وَانْتِظَارُ الصَّلَاةِ بَعْدَ الصَّلَاةِ، فَذَلِکُمُ الرِّبَاطُ».

ترجمه: ابوهریره رضی الله عنه روایت نمودند که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: آیا شما را برآنچه که گناهان را نابوده می نماید و درجات را بالا می برد راهنمائی نکنم؟ (صحابه رضی الله عنهم) گفتند: آری (راهنمائی فرمائید) ای رسول الله، (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) فرمودند: در سختی ومشکلات وضو را تکمیل نمودند، و زیاد گام برداشتن بسوی مساجد، و انتظار نماز(بعدی) بعد از نماز(قبلی)این است مرزبانی (و جهاد).

52 - (صحیح) وحَدَّثَنَا قُتَیْبَةُ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ العَزِیزِ بْنُ مُحَمَّدٍ، عَنِ العَلَاءِ، نَحْوَهُ، وقَالَ قُتَیْبَةُ فِی حَدِیثِهِ: «فَذَلِکُمُ الرِّبَاطُ، فَذَلِکُمُ الرِّبَاطُ، فَذَلِکُمُ الرِّبَاطُ» ثَلَاثًا.

ترجمه: (قتیبه رحمه الله با سندش همانند روایت قبلی روایت نموده است) وقتیبه (رحمه الله) در (آخر) روایتش گفته است: این است مرزبانی (و جهاد) شما، این است مرزبانی (و جهاد) شما، این است مرزبانی (و جهاد) شما،(این جمله را) سه بار تکرار نمودند.

بَابُ الْمِنْدِیلِ بَعْدَ الْوُضُوءِ

بحث استفاده نمودن دستمال بعد از وضو(برای خشک نمودن اعضای وضو)

53 - (ضعیف) حَدَّثَنَا سُفْیَانُ بْنُ وَکِیعِ بْنِ الجَرَّاحِ قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ وَهْبٍ، عَنْ زَیْدِ بْنِ حُبَابٍ، عَنْ أَبِی مُعَاذٍ، عَنْ الزُّهْرِیِّ، عَنْ عُرْوَةَ، عَنْ عَائِشَةَ، قَالَتْ: «کَانَ لِرَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ خِرْقَةٌ یُنَشِّفُ بِهَا بَعْدَ الوُضُوءِ».

ترجمه: عایشه رضی الله عنه فرمودند: رسول الله صلی الله علیه و آله پارچه ای داشتند که با آن بعد از وضو (اعضای وضو را) خشک می کردند.

54 - (سند ضعیف) حَدَّثَنَا قُتَیْبَةُ، قَالَ: حَدَّثَنَا رِشْدِینُ بْنُ سَعْدٍ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ زِیَادِ بْنِ أَنْعُمٍ، عَنْ عُتْبَةَ بْنِ حُمَیْدٍ، عَنْ عُبَادَةَ بْنِ نُسَیٍّ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ غَنْمٍ، عَنْ مُعَاذِ بْنِ جَبَلٍ، قَالَ: «رَأَیْتُ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ إِذَا تَوَضَّأَ مَسَحَ وَجْهَهُ بِطَرَفِ ثَوْبِهِ».

ترجمه: معاذ بن جبل رضی الله عنه فرمودند: من پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم را دیدم که وضوگرفتند (در پایان وضو) چهرهشان را با کناره و گوشه لباسشان پاک و خشک نمودند.

بَابُ مَا یُقَالُ بَعْدَ الوُضُوءِ

بحث آنچه بعد از وضو گفته می شود.

55 - (صحیح) حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ الثَّعْلَبِیُّ الکُوفِیُّ، قَالَ: حَدَّثَنَا زَیْدُ بْنُ حُبَابٍ، عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ صَالِحٍ، عَنْ رَبِیعَةَ بْنِ یَزِیدَ الدِّمَشْقِیِّ، عَنْ أَبِی إِدْرِیسَ الخَوْلَانِیِّ، وَأَبِی عُثْمَانَ، عَنْ عُمَرَ بْنِ الخَطَّابِ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: " مَنْ تَوَضَّأَ فَأَحْسَنَ الوُضُوءَ ثُمَّ قَالَ: أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ، وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ التَّوَّابِینَ، وَاجْعَلْنِی مِنَ المُتَطَهِّرِینَ، فُتِحَتْ لَهُ ثَمَانِیَةُ أَبْوَابِ الجَنَّةِ یَدْخُلُ مِنْ أَیِّهَا شَاءَ ".

ترجمه: عمر بن خطاب رضی الله عنه فرمودند: رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: هر وضو گرفت و وضورا خوب انجام داد، سپس گفت: « أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ، وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ التَّوَّابِینَ، وَاجْعَلْنِی مِنَ المُتَطَهِّرِینَ » برایش (در روز قیامت) هشت درب بهشت باز شده (آن وقت) از هریک که می خواهد داخل شود.

معنای دعا: گواهی می دهم که بجز الله دیگر معبود به حقی نیست او یکتا و بی شریک است، و گواهی می دهم که قطعا محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) بنده الله و پیامبراوست، یا الله مرا از توب گذران بگردان و مرا از پاکان قرار بده.

ترجمه جامع الترمذی ،حدیث 37 تا 49

بَابٌ فِی تَخْلِیلِ الْأَصَابِعِ

بحثی در باره خلال نمودن انگشتان

38 - (صحیح) حَدَّثَنَا قُتَیْبَةُ، وَهَنَّادٌ، قَالَا: حَدَّثَنَا وَکِیعٌ، عَنْ سُفْیَانَ، عَنْ أَبِی هَاشِمٍ، عَنْ عَاصِمِ بْنِ لَقِیطِ بْنِ صَبِرَةَ، عَنْ أَبِیهِ، قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «إِذَا تَوَضَّأْتَ فَخَلِّلِ الْأَصَابِعَ».

ترجمه: لقیط بن صبره رضی الله عنه فرمودند: پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: هرگاه که وضو گرفتی پس انگشتان (دست و پایت) را خلال کن.

39 - (حسن صحیح) حَدَّثَنَا إِبْرَاهِیمُ بْنُ سَعِیدٍ الْجَوْهَرِیُّ قَالَ: حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ الْحَمِیدِ بْنِ جَعْفَرٍ قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ أَبِی الزِّنَادِ، عَنْ مُوسَى بْنِ عُقْبَةَ، عَنْ صَالِحٍ مَوْلَى التَّوْأَمَةِ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إِذَا تَوَضَّأْتَ فَخَلِّلْ بَیْنَ أَصَابِعِ یَدَیْکَ وَرِجْلَیْکَ».

ترجمه: ابن عباس رضی الله عنه روایت نمودند که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: هرگاه که وضو گرفتی در میان انگشتان دو دست و دوپایت را خلال کن.

40 - (صحیح) حَدَّثَنَا قُتَیْبَةُ قَالَ: حَدَّثَنَا ابْنُ لَهِیعَةَ، عَنْ یَزِیدَ بْنِ عَمْرٍو، عَنْ أَبِی عَبْدِ الرَّحْمَنِ الحُبُلِیِّ، عَنِ الْمُسْتَوْرِدِ بْنِ شَدَّادٍ الْفِهْرِیِّ، قَالَ: «رَأَیْتُ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ إِذَا تَوَضَّأَ دَلَکَ أَصَابِعَ رِجْلَیْهِ بِخِنْصَرِهِ».

ترجمه: مستورد بن شداد فهری رضی الله عنه فرمودند: من پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم را دیدم که وضو گرفته وبا انگشت کوچک دستش انگشتان هر پایش را مالیده و خلال نمودند.

بَابُ مَا جَاءَ وَیْلٌ لِلْأَعْقَابِ مِنَ النَّارِ

بحث آنچه آمده که هلاکتی از نوع آتش (جهنم) باد برپشت پاهایی که در وضوخشک مانده و شسته نشوند.

41 - (صحیح) حَدَّثَنَا قُتَیْبَةُ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ الْعَزِیزِ بْنُ مُحَمَّدٍ، عَنْ سُهَیْلِ بْنِ أَبِی صَالِحٍ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ، أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، قَالَ: «وَیْلٌ لِلْأَعْقَابِ مِنَ النَّارِ».

ترجمه: ابوهریره رضی الله عنه روایت نمودند که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: هلاکتی از نوع آتش (جهنم) باد برپشت پاهایی که در وضوخشک مانده و شسته نشوند.

(صحیح) وَقَدْ رُوِیَ عَنِ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ أَنَّهُ قَالَ: «وَیْلٌ لِلْأَعْقَابِ، وَبُطُونِ الْأَقْدَامِ مِنَ النَّارِ».

و (این چنین نیز) از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم روایت شده است: هلاکتی از نوع آتش (جهنم)باد برپشت پاها و شکم قدم هایی که در وضوخشک مانده و شسته نشوند.

بَابُ مَا جَاءَ فِی الْوُضُوءِ مَرَّةً مَرَّةً

بحث آنچه در باره یکبار یکبار وضو گرفتن آمده است.

42 - (صحیح) حَدَّثَنَا أَبُو کُرَیْبٍ، وَهَنَّادٌ، وَقُتَیْبَةُ، قَالُوا: حَدَّثَنَا وَکِیعٌ، عَنْ سُفْیَانَ، ح وَحَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ قَالَ: حَدَّثَنَا یَحْیَى بْنُ سَعِیدٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا سُفْیَانُ، عَنْ زَیْدِ بْنِ أَسْلَمَ، عَنْ عَطَاءِ بْنِ یَسَارٍ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، «أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ تَوَضَّأَ مَرَّةً مَرَّةً».

ترجمه : ابن عباس رضی الله عنه روایت نمودند که پیامبرصلی الله علیه و آله یکبار یکبار(نیز) وضو گرفته اند (یعنی هر عضو را در وضو یکبار شستند).

(ضعیف) عَنْ عُمَرَ بْنِ الخَطَّابِ، «أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ تَوَضَّأَ مَرَّةً مَرَّةً».

ترجمه: عمربن خطاب رضی الله عنه روایت نمودند که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم یکبار یکبار وضو گرفتند.

بَابُ مَا جَاءَ فِی الْوُضُوءِ مَرَّتَیْنِ مَرَّتَیْنِ

بحث آنچه در باره دوبار دوباروضوگرفتن آمده است.

43 - (حسن صحیح) حَدَّثَنَا أَبُو کُرَیْبٍ، وَمُحَمَّدُ بْنُ رَافِعٍ، قَالَا: حَدَّثَنَا زَیْدُ بْنُ حُبَابٍ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ ثَابِتِ بْنِ ثَوْبَانَ، قَالَ: حَدَّثَنِی عَبْدُ اللَّهِ بْنُ الْفَضْلِ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ هُرْمُزَ الْأَعْرَجُ، عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ، «أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ تَوَضَّأَ مَرَّتَیْنِ مَرَّتَیْنِ».

ترجمه: ابوهریره رضی الله عنه روایت نمودند که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم دوبار دوبار (نیز) وضو گرفته اند. (یعنی گاهی هر عضو را دروضودوبار می شستند).

(صحیح) وَقَدْ رُوِیَ عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ، «أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ تَوَضَّأَ ثَلَاثًا ثَلَاثًا».

ترجمه: واین نیزاز ابوهریره رضی الله عنه روایت شده که ایشان بیان نمودند که پیامبر سه بار سه بار وضوگرفتند.

بَابُ مَا جَاءَ فِی الْوُضُوءِ ثَلَاثًا ثَلَاثًا

بحث آنچه در باره سه بار سه باروضوگرفتن آمده است.

44 - (صحیح) حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ مَهْدِیٍّ، عَنْ سُفْیَانَ، عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ، عَنْ أَبِی حَیَّةَ، عَنْ عَلِیٍّ، «أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ تَوَضَّأَ ثَلَاثًا ثَلَاثًا».

ترجمه: علی رضی الله عنه روایت نمودند که پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم سه بار سه بار وضو گرفتند.(یعنی: هر عضو را در وضو سه بار شستند).

بَابٌ فِی الْوُضُوءِ مَرَّةً، وَمَرَّتَیْنِ، وَثَلَاثًا

بحث آنچه در باره یکبار و دوبار وسه بار (شستن اعضا) در وضو آمده است.

45 - (ضعیف) حَدَّثَنَا إِسْمَاعِیلُ بْنُ مُوسَى الْفَزَارِیُّ، قَالَ: حَدَّثَنَا شَرِیکٌ، عَنْ ثَابِتِ بْنِ أَبِی صَفِیَّةَ، قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ: حَدَّثَکَ جَابِرٌ «أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ تَوَضَّأَ مَرَّةً مَرَّةً، وَمَرَّتَیْنِ مَرَّتَیْنِ، وَثَلَاثًا ثَلَاثًا؟» قَالَ: نَعَمْ.

ترجمه: ثابت بن ابی صفیه گفت: من به ابوجعفر(رحمه الله) گفتم: (آیا) جابر(رضی الله عنه) برایت بیان نموده که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم (گاهی) یکبار یکبار و(گاهی) دوبار دوبار و(گاهی) سه بار سه بار وضومی گرفتند؟ ایشان فرمودند: بله.

46 - وَرَوَى وَکِیعٌ هَذَا الْحَدِیثَ، عَنْ ثَابِتِ بْنِ أَبِی صَفِیَّةَ، قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ: حَدَّثَکَ جَابِرٌ أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ تَوَضَّأَ مَرَّةً مَرَّةً؟ قَالَ: نَعَمْ، وحَدَّثَنَا بِذَلِکَ هَنَّادٌ، وَقُتَیْبَةُ، قَالَا: حَدَّثَنَا وَکِیعٌ، عَنْ ثَابِتٍ.

ترجمه: ثابت بن ابی صفیه گفت: من به ابوجعفر(رحمه الله) گفتم: (آیا) جابر(رضی الله عنه) برایت بیان نموده که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم (گاهی) یکبار یکباروضومی گرفتند؟ ایشان فرمودند: بله.

بَابٌ فِیمَنْ یَتَوَضَّأُ بَعْضَ وُضُوئِهِ مَرَّتَیْنِ، وَبَعْضَهُ ثَلَاثًا

بحثی در باره کسی وضو می گیرد قسمت از وضواش را دو بار و قسمتی را سه بار انجام می دهد.

47 - (سند صحیح ولی مرتین آخر حدیث شاذ)حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِی عُمَرَ، قَالَ: حَدَّثَنَا سُفْیَانُ بْنُ عُیَیْنَةَ، عَنْ عَمْرِو بْنِ یَحْیَى، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زَیْدٍ، «أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ تَوَضَّأَ، فَغَسَلَ وَجْهَهُ ثَلَاثًا، وَغَسَلَ یَدَیْهِ مَرَّتَیْنِ مَرَّتَیْنِ، وَمَسَحَ بِرَأْسِهِ، وَغَسَلَ رِجْلَیْهِ مَرَّتَیْنِ ».

ترجمه: عبدالله بن زید رضی الله عنه فرمودند: همانا پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم (بدین ترتیب) وضوگرفتند؛ چهرهشان را سه بار شستند، و دو دستشان را(تا به آرنج) دوبار دو بار شستند، و بر سرشان مسح کشیدند، و دو پایشان را دو بار شستند.

بَابٌ فِی وُضُوءِ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ کَیْفَ کَانَ

بحثی در باره اینکه وضوی پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم چه گونه بوده است.

48 - (صحیح) حَدَّثَنَا هَنَّادٌ، وَقُتَیْبَةُ، قَالَا: حَدَّثَنَا أَبُو الْأَحْوَصِ، عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ، عَنْ أَبِی حَیَّةَ، قَالَ: رَأَیْتُ عَلِیًّا «تَوَضَّأَ، فَغَسَلَ کَفَّیْهِ حَتَّى أَنْقَاهُمَا، ثُمَّ مَضْمَضَ ثَلَاثًا، وَاسْتَنْشَقَ ثَلَاثًا، وَغَسَلَ وَجْهَهُ ثَلَاثًا، وَذِرَاعَیْهِ ثَلَاثًا، وَمَسَحَ بِرَأْسِهِ مَرَّةً، ثُمَّ غَسَلَ قَدَمَیْهِ إِلَى الْکَعْبَیْنِ، ثُمَّ قَامَ فَأَخَذَ فَضْلَ طَهُورِهِ فَشَرِبَهُ وَهُوَ قَائِمٌ»، ثُمَّ قَالَ: أَحْبَبْتُ أَنْ أُرِیَکُمْ کَیْفَ کَانَ طُهُورُ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ.

ترجمه: ابوحیه رحمه الله فرمودند: من علی بن ابی طالب رضی الله عنه را دیدم که (بدین تریب) وضوگرفتند؛ دو دستشان تا به مچ را آنقدر شستند تا صاف و تمیزشان نمودند، سپس سه باردهانشان را آب کشیده و سه بار بینی شان را آب کشیده، تمیز کردند، و چهرهشان را سه بار شستند و(بعد) دوساق دستشان را شستند و بر سرشان یکبار مسح کشیدند، و سپس (هر یک از) دو پایشان را تا به دو قوزک شستند، سپس ایستاده و از آب باقی مانده ازوضویشان در حالیکه ایستاده بودند نوشیدند، و سپس فرمودند: من دوست داشتم تا به شما نشان دهم که وضوی رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم چه گونه بوده است.

49 - (صحیح) حَدَّثَنَا قُتَیْبَةُ، وَهَنَّادٌ، قَالَا: حَدَّثَنَا أَبُو الْأَحْوَصِ، عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ، عَنْ عَبْدِ خَیْرٍ، ذَکَرَ عَنْ عَلِیٍّ مِثْلَ حَدِیثِ أَبِی حَیَّةَ، إِلَّا أَنَّ عَبْدَ خَیْرٍ، قَالَ: «کَانَ إِذَا فَرَغَ مِنْ طُهُورِهِ أَخَذَ مِنْ فَضْلِ طَهُورِهِ بِکَفِّهِ فَشَرِبَهُ».

ترجمه: عبدخیر رحمه الله همانند روایت ابوحیه رحمه الله از علی بن ابی طالب رضی الله عنه روایت نمودند، با این فرق که عبد خیر رحمه الله فرمودند: (عادت علی بن ابی طالب رضی الله عنه براین) بود که چون از وضو گرفتنشان فارغ می شدند و وضویشان به پایان می رسید، از آب باقی مانده از وضویشان را با کف دستشان گرفته و می نوشیدند.