احادیث أبو أیوب انصاری در مسند ابن ابی شیبه

حـــدیث (1) عَنْ أَبِی أَیُّوبَ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ ، قَالَ : کَانَ النَّبِیُّ - صلى الله علیه وسلم - إِذَا أُتِیَ بِطَعَامٍ فَأَصَابَ مِنْهُ شَیْئًا بَعَثَ بِهِ إِلَى أَبِی أَیُّوبَ ، فَأُتِیَ بِطَعَامٍ فَلَمْ یُصِبْ مِنْهُ شَیْئًا ، فَقَالَ لِلْمَرْأَةِ لا تَعْجَلِی ، فَأَتَیْتُ النَّبِیَّ - صلى الله علیه وسلم - فَذَکَرْتُ ذَلِکَ لَهُ فَقَالَ : إِنَّ فِیهِ هَذِهِ الْبَقْلَةَ وَإِنِّی أَکْرَهُ رِیحَهَا فَقَالَ أَبُو أَیُّوبَ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ : وَأَنَا أَکْرَهُ مَا کَرِهَهُ رَسُولُ اللَّهِ - صلى الله علیه وسلم –

ترجمـــــه: ابوایوب انصاری رضی الله عنه می فرمایند: هرگاه برای پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم (از خانه های اصحابش) غذائی آورده می شد از آن کمی تناول می نمودند و بقیه اش را برای ابوایوب می فرستادند، (یک وقت) برای ایشان غذائی آورده شد و ایشان هیچ از آن نخوردند، (ابو ایوب) به زنش گفت: عجله نکن، (تا از رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم بپرسم که علت نخوردن از این عذا چه بوده است، ابو ایوب می گوید:) سپس بنزد پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم آمدم و برایشان گفتم : (که چرا از این غذا نخوردید) (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) فرمودند: همانا در این غذاها سبزیجاتی است که من از بویشان خوشم نمی آید. سپس ابو ایوب فرمودند: ومن هم ناپسند می کنم آنچه را که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم پسند نمی کنند.

تحـــــــقیق: این حدیث صحیح است و در صحیح مسلم  و مسند احمد بن حنبل نیز روایت شده است.

 ــــــــــــــــــــ

حـــدیث (2) عَنْ أَبِی أَیُّوبَ ، عَنْ رسُولِ اللَّهِ - صلى الله علیه وسلم - قَالَ : مَنْ قَالَ : لا إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ ، لَهُ الْمُلْکُ ، وَلَهُ الْحَمْدُ ، بِیَدِهِ الْخَیْرُ ، وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ عَشْرَ مَرَّاتٍ ، کُنَّ لَهُ کَعِدْلِ عَشْرِ رِقَابٍ أَوْ رَقَبَةٍ

ترجمـــــه : ابوایوب انصاری رضی الله عنه می فرمایند: رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: هر کس ده بار (لا إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ ، لَهُ الْمُلْکُ ، وَلَهُ الْحَمْدُ ، بِیَدِهِ الْخَیْرُ ، وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ) بگوید، برای (گوینده) برابر با (آزادی) ده برده ثواب می رسد.

ترجمه دعا این است: بجز الله دیگر معبود به حقی نیست او یکتا و بی شریک است، پادشاهی از آن او است، و ستایش از آن او است، خیر در دست اوست و فقط او بر هر چیز کاملا توانا است.

تحـــــــقیق: در سلسله احادیث ضعیفه تحت حدیث شماره آمده که این حدیث (با این الفاظ) شاذ است والفاظ درست این گونه است (مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ عَشْرَ مِرَارٍ کَانَ کَمَنْ أَعْتَقَ أَرْبَعَةَ أَنْفُسٍ مِنْ وَلَدِ إِسْمَعِیلَ) و با این الفاظ در صحیح مسلم و مسند احمد بن حنبل نیز روایت شده است.

معنای روایت مسلم و مسند احمد این گونه است: هر کس ده بار بگوید: بجز الله دیگر معبود به حقی نیست او یکتا و بی شریک است، پادشاهی از آن او است، و ستایش از آن او است، خیر در دست اوست و فقط او بر هر چیز کاملا توانا است. برای (گوینده) برابر با (آزادی) چهار برده از نسل اسماعیل (علیه السلام) ثواب می رسد.

ـــــــــــــــــــــــــــــــ

حـــدیث (3)عَنْ أَبِی أَیُّوبَ ، قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ - صلى الله علیه وسلم - : مُزَیْنَةُ ، وَجُهَیْنَةُ ، وَغِفَارٌ ، وَأَسْلَمُ ، وَأَشْجَعُ ، وَمَنْ کَانَ مِنْ بَنِی کَعْبٍ مَوَالٍ دُونَ النَّاسِ ، وَاللَّهُ وَرَسُولُهُ مَوْلاهُمْ

ترجمـــــه: ابوایوب انصاری رضی الله عنه می فرمایند: رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: (قبیلیه های) مزینه، جهینه، غفار، اسلم و اشجع اینها علاوه از مردم دوستان (من) اند و الله و رسولش(محمّد صلی الله علیه و آله وسلم) دوستان اینها اند.

تحـــــــقیق: این حدیث صحیح است و در سنن ترمذی و مسند احمد بن حنبل نیز روایت شده است.

ـــــــــــــــــــــــ

حـــدیث (4) قَالَ أَبو أَیُّوبَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ - صلى الله علیه وسلم - یَقُولُ : غَدْوَةٌ فِی سَبِیلِ اللَّهِ ، أَوْ رَوْحَةٌ ، خَیْرٌ مِمَّا طَلَعَتْ عَلَیْهِ الشَّمْسُ وَغَرَبَتْ

ترجمـــــه: ابوایوب انصاری رضی الله عنه می فرمایند: رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: یک صبح در (جهاد) راه الله بودن و یا یک شام ، از (تمام) آنچه خورشید بر آن طلوع و غروب نموده بهتر است.

تحـــــــقیق: این حدیث صحیح است و در سنن ترمذی و مسند احمد بن حنبل نیز روایت شده است.

 ــــــــــــــــــــــــــ

حـــدیث (5) عَنْ عُبَیْدِ بْنِ تَعْلَى ، قَالَ : غَزَوْنَا مَعَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ أَبِی أَیُّوبَ الأَنْصَارِیِّ صَاحِبِ رَسُولِ اللَّهِ - صلى الله علیه وسلم - ، وَعَلَى النَّاسِ عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ خَالِدٍ ، فَأَمَرَهُمْ بِالنَّبْلِ حَتَّى قُتِلُوا صَبْرًا ، فَقَالَ أَبُو أَیُّوبَ الأَنْصَارِیُّ : لَقَدْ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ - صلى الله علیه وسلم - : یَنْهَى عَنْ صَبْرِ الدَّابَّةِ ، وَمَا أُحِبُّ أَنِّی صَبَّرْتُ دَجَاجَةً

ترجمـــــه: عبید بن تعلی می گوید: ما بهمراه ابوایوب (عبدالرحمن) انصاری صحابه رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم در جهادی بودیم و امیر مردم (در این جهاد) عبد الرحمن بن خالد بود ، که ایشان دستور دادند تا (چهار غلام رومی) زنده بسته شده و بسوی آنها تیر اندازی شود( واین تیر اندازی ادامه پیدا کرد) تا اینکه کشته شدند (این خبر به ابوایوب رضی الله عنه رسید ایشان به نزد عبد الرحمن بن خالد که امیر لشکر بودند رفتند) و سپس ابوایوب انصاری رضی الله عنه (خطاب به او) گفتند: من از رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم شنیدم که از زنده بستن چهارپایان و حیوانات و سپس بسوی آنها تیر اندازی نمودن و کشتن آنها با این حالت ممانعت نموده است و من دوست ندارم حتی یک مرغی ببندم و سپس بسوی آن تیر اندازی کنم تا بمیرد.

تحـــــــقیق: گرچه در سند این حدیث راوی صدوق همانند (عبید بن تعلی) وراوی مدلس که با(عن) روایت نموده همانند محمد بن اسحق وجود دارد، ولی بنا بر متابعات متن این حدیث بگفته محدث شعیب ارناووط رحمه الله صحیح لغیره است و در مسند احمد بن حنبل بدون جریان غلام ها ؛ نیزروایت شده است.

 ــــــــــــــــــــــــــــــــ

حـــدیث (6) عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الأَنْصَارِیِّ ، قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ - صلى الله علیه وسلم - : أَوْتِرْ بِخَمْسٍ ، فَإِنْ لَمْ تَسْتَطِعْ فَبِوَاحِدَةٍ ، فَإِنْ لَمْ تَسْتَطِعْ فَأَوْمِئْ إِیمَاءً

ترجمـــــه: ابوایوب انصاری رضی الله عنه می فرمایند: رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: وتر پنج رکعتی بخوان، و اگر نتوانستی پس وتر یک رکعتی بخوان و اگر نتوانستی پس یک اشاره ای انجام ده (یعنی بااشاره بخوان).

تحـــــــقیق:این حدیث صحیح است مرفوعا و موقوفا روایت شده است ودر سنن نسائی نیز آمده است.

 ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

حـــدیث (7)عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الأَنْصَارِیِّ ، قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ - صلى الله علیه وسلم - : مَنْ قَرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ فَکَأَنَّمَا قَرَأَ ثُلُثَ الْقُرْآنِ

ترجمـــــه: ابوایوب انصاری رضی الله عنه می فرمایند: رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: هر کس سوره (قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ) را (یکبار) خواند پس گویا که او یک سوم قرآن را خوانده است.

تحـــــــقیق: این حدیث صحیح است و در سنن ترمذی نیز روایت شده است.

 ـــــــــــــــــــــــــــــ

حـــدیث (8)عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الأَنْصَارِیِّ ، قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ - صلى الله علیه وسلم - : لَوْ لَمْ تُذْنِبُوا لَجَاءَ اللَّهُ بِقَوْمٍ یُذْنِبُونَ فَیَغْفِرُ لَهُمْ

ترجمـــــه: ابوایوب انصاری رضی الله عنه می فرمایند: رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: اگر شما گناهی را مرتکب نشوید قطعا الله مهربان افرادی را خواهد آورد که گناه می کنند (و بعد توبه می نمایند) و سپس (الله) آن گناه را برایشان می آمرزد.

تحـــــــقیق: این حدیث صحیح است و از صحابه های دیگری روایت شده است همانگونه که در ترمذی از ابوهریره رضی الله عنه همین مفهوم روایت شده است.

ــــــــــــــــــــــــــــ

حـــدیث (9) قَالَ أَبو أَیُّوبَ الأَنْصَارِیَّ ، بِمِصْرَ یَقُولُ : مَا أَصْنَعُ بِهَذِهِ الْکَرَابِیسِ ؟ وَقَدْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ - صلى الله علیه وسلم - : إِذَا ذَهَبَ أَحَدُکُمُ الْغَائِطَ أَوِ الْبَوْلَ ، فَلا تَسْتَقْبِلُوا الْقِبْلَةَ أَوْ قَالَ : الْکَعْبَةَ بِفَرْجٍ.

ترجمـــــه: ابو ایوب رضی الله انصاری رضی الله عنه زمانی در مصر بودند می فرمودند: من با این توالتها چه کنم؟ و در حالی که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: هر گاه یکی از شما برای ادرار و یا مدفوع نمودن رفت ، پس (زمان قضای حاجت) بسوی قبله و یا کعبه رخ ننماید.

تحـــــــقیق: این حدیث صحیح است و در سنن نسائی نیز روایت شده است.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

حـــدیث (10)عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الأَنْصَارِیِّ ، قَالَ : قُلْنَا : یَا رَسُولَ اللَّهِ هَذَا السَّلامُ فَمَا الاسْتِئْذَانُ ؟ قَالَ : یَتَکَلَّمُ الرَّجُلُ : تَسْبِیحَةً ، وَتَکْبِیرَةً ، وَتَحْمِیدَةً ، وَیَتَنَحْنَحُ ، وَیُؤْذِنُ أَهْلَ الْبَیْتِ

ترجمـــــه: ابو ایوب رضی الله انصاری رضی الله عنه می فرماید:  ما گفتیم: ای رسول الله (صلی الله علیه و آله وسلم) این سلام نمودن است (که ما طریقه ی آن را می دانیم) پس اجازه (ورد) گرفتن (به خانه کسی) چه گونه است؟ (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم ) فرمودند: فردی (که می خواهد اجازه بگیرد) صحبت کند: (مثلا) سبحان الله ، الله اکبر، و (یا) الحمد لله بگوید و یا اینکه سرفه نماید و با این طریق صاحب خانه را خبر دار نماید (و ازاو اجازه ورود بگیرد)

تحـــــــقیق: این حدیث ضعیف است و با همین متن و سند در سنن ابن ماجه نیز آمده است و علت ضعف این روایت این است که در سند آن (وَاصِلِ بْنِ السَّائِبِ) و(أَبِی سَوْرَةَ) وجود دارند و هردو (ضعیف) اند.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

حـــدیث (11) عَنْ أَبی أَیُّوبَ ، أَنَّ نَبِیَّ اللَّهِ - صلى الله علیه وسلم - نَزَلَ فِی بَیْتِهِ الأَسْفَلِ ، وَکُنْتُ فِی الْغُرْفَةِ فَأُهْرِیقَ مَاءٌ فِی الْغُرْفَةِ ، فَقُمْتُ أَنَا وَأُمُّ أَیُّوبَ بِقَطِیفَةٍ نَتَّبِعُ الْمَاءَ شَفَقَةً أن یَخْلُصَ الْمَاءُ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ - صلى الله علیه وسلم - ، فَنَزَلْتُ إِلَى النَّبِیِّ - صلى الله علیه وسلم - وَأَنَا مُشْفِقٌ ، فَقُلْتُ : یَا رَسُولَ اللَّهِ ، لَیْسَ یَنْبَغِی أَنْ نَکُونَ فَوْقَکَ ، انْتَقِلْ إِلَى الْغُرْفَةِ ، فَأَمَرَ النَّبِیُّ - صلى الله علیه وسلم - بِمَتَاعِهِ ، وَمَتَاعُهُ قَلِیلٌ ، فَقُلْتُ : یَا رَسُولَ اللَّهِ کُنْتَ تُرْسِلُ إِلَیْنَا الطَّعَامَ فَأَنْظُرُ فَإِذَا رَأَیْتُ أَثَرَ أَصَابِعِکَ وَضَعْتُ یَدِی فِیهِ ، حَتَّى کَانَ هَذَا الطَّعَامُ الَّذِی أَرْسَلْتَ بِهِ إِلَیَّ ، فَنَظَرْتُ فِیهِ فَلَمْ أَرَ أَثَرَ أَصَابِعِکَ ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ - صلى الله علیه وسلم - : أَجَلْ إِنَّ فِیهِ بَصَلا ، فَکَرِهْتُ أَنْ آکُلَهُ مِنْ أَجْلِ الْمَلَکِ الَّذِی یَأْتِینِی ، وَأَمَّا أَنْتُمْ فَکُلُوهُ.

ترجمـــــه: ابوایوب انصاری رضی الله عنه می فرمایند (بعد از اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم هجرت نموده و به مدینه آمدند ایشان درخانه ما سکونت می گزیدند و خانه ما دو طبقه بود رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم ) در طبقه پایین خانه ما سکونت داشتند و من (با خانواده) در اطاق بالا بودیم (یک وقتی ظرف) آبی (چپه شد) و ریخته شد من و (خانمم) ام ایوب بلند شده وبا پارچه ای آن آبها را خشک می کردیم که مبادا از آن آبها بر رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم چکه کند. من پایین رفته و در حالی که می ترسیدم به رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم گفتم: ای رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم مناسب نیست که ما در اطاق بالای سر شما باشیم شما به اطاق بالا تشریف ببرید سپس پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم دستور دادند تا وسائل وسامنشان را بالا ببرند و سامانشان کم بود،سپس من گفتم ای رسول الله (صلی الله علیه و آله وسلم) هر گاه که شما برای ما غذا می فرستید من نگاه می کنم هر گاه که رد انگشتان شما را در غذا می بینم از آن غذا می خورم تااینکه این غذای که شما امروز بسوی من فرستادید من نگاه نمودم در آن اثر انگشتان شما را ندیدم ، رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فردند آری در آن غذا پیاز بود و من بخاطر فرشته ای که نزد من می آید دوست ندارم که از آن بخورم ولی شما از آن بخورید.

تحـــــــقیق: این حدیث در مسند احمد بن حنبل نیز روایت شده است

 ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

حـــدیث (12)عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الأَنْصَارِیِّ ، قَالَ : قَالُوا : یَا رَسُولَ اللَّهِ ، مَنْ هَؤُلاءِ الَّذِینَ قَالَ اللَّهُ فِیهِمْ : رِجَالٌ یُحِبُّونَ أَنْ یَتَطَهَّرُوا ؟ قَالَ : کَانُوا یَسْتَنْجُونَ بِالْمَاءِ ، وَکَانُوا لا یَنَامُونَ اللَّیْلَ کُلَّهُ.

ترجمـــــه: ابوایوب انصاری رضی الله عنه می فرمایند: (صحابه) عرض نمودند: ای رسول الله (صلی الله علیه و آله وسلم) آنها چه کسانی اند که الله (متعال) در باره آنها فرموده: (رِجَالٌ یُحِبُّونَ أَنْ یَتَطَهَّرُوا ؟) یعنی مردانی اند که پاکی را دوست می دارند. (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: آنها اهل قبا اند) (راوی) می گوید: چون آنها با آب استنجا می زدند و عادتشان بر این بود که تمام شب را نمی خوابیدند.

تحـــــــقیق: این حدیث با این الفاظ ضعیف است زیرا در سند آن (وَاصِلِ بْنِ السَّائِبِ) و(أَبِی سَوْرَةَ) وجود دارند و هردو (ضعیف) اند ولی همین روایت باالفاظ دیگری در سنن ابن ماجه آمده که صحیح است ، الفاظ روایت سنن ابن ماجه اینگونه است:

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

عن أَبی أَیُّوب الْأَنْصَارِیّ وَجَابِر بْن عَبْدِ اللَّهِ وَأَنَس بْنُ مَالِکٍ أَنَّ هَذِهِ الْآیَةَ نَزَلَتْ{ فِیهِ رِجَالٌ یُحِبُّونَ أَنْ یَتَطَهَّرُوا وَاللَّهُ یُحِبُّ الْمُطَّهِّرِینَ }قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یَا مَعْشَرَ الْأَنْصَارِ إِنَّ اللَّهَ قَدْ أَثْنَى عَلَیْکُمْ فِی الطُّهُورِ فَمَا طُهُورُکُمْ قَالُوا نَتَوَضَّأُ لِلصَّلَاةِ وَنَغْتَسِلُ مِنْ الْجَنَابَةِ وَنَسْتَنْجِی بِالْمَاءِ قَالَ فَهُوَ ذَاکَ فَعَلَیْکُمُوهُ.

ترجمـــه : ابوایوب انصاری، جابربن عبد الله و انس بن مالک رضی الله عنهم می فرمایند: این آیه { فِیهِ رِجَالٌ یُحِبُّونَ أَنْ یَتَطَهَّرُوا وَاللَّهُ یُحِبُّ الْمُطَّهِّرِینَ } نازل شد رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: ای گروه انصار همانا الله متعال از شما در باره پاکی حاصل نمودنتان تعریف و تمجید نموده شما چگونه پاکی حاصل می کنید؟ آنان گفتند ما برای نماز وضو می گیریم و از جنابت غسل می کنیم و با آب استنجا می زنیم(رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) فرمودند: این همان چیزی است که الله از شما تعریف نموده آن را لازم بگیرید و همیشه پایبندی نمایید.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

حـــدیث (13)عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الأَنْصَارِیِّ ، عَنْ رسُولِ اللَّهِ - صلى الله علیه وسلم - قَالَ : حَبَّذَا الْمُتَخَلِّلُونَ ، قَالُوا : یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا الْمُتَخَلِّلُونَ ؟ قَالَ : الْمُتَخَلِّلُ مِنَ الْوُضُوءِ : أَنْ تَتَخَلَّلَ أَصَابِعَکَ وَأَسْنَانَکَ ، وَالْمُتَخَلِّلُ مِنَ الطَّعَامِ ، فَإِنَّهُ لَیْسَ شَیْءٌ أَشَدَّ عَلَى الْمَلَکِ الَّذِی مَعَ الْعَبْدِ أَنْ یَجِدَ مِنْ أَحَدِکُمْ فَیْحَ الطَّعَامِ.

ترجمـــــه: از ابو ایوب انصاری رصی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند خوشا به حال خلال کننده گان، (صحابه)  گفتند: خلال کننده گان چه کسانی اند؟ (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) فرمودند: خلال کننده در وضو آن است که در میان انگشتانش (را خلال می کند) و خلا کننده گان در غذا آن است که درمیان دندانهایش (را خلال و صاف) می کند زیرا هیچ چیز سخت تر و بدتر از آن نیست که برده ای با پادشاهش باشد و سپس پادشاه از دهان آن برده بوی غذا استشمام کند.

تحـــــــقیق: گرچه در سند این روایت دو راوی ضعیف به نام های (وَاصِلِ بْنِ السَّائِبِ الرَّقَاشِیِّ و أَبو سَوْرَةَ) وجود دارند ولی این مفهوم در سلسله احادیث صحیحه حدیث شماره (2567) آمده و صحیح است.

شکست اجماع سوم

✏شکست اجماع سوم✏

ابن قدامه در کتاب المغنی در کتاب الجنائز فصل (أی قربة فعلها و جعل ثوابها للمیت نفعه ذلک) می فرماید : و لنا ماذکرناه ، و انه اجماع المسلمین ، فانهم فی کل عصر و مصر یجتمعون و یقرءون القرآن و یهدون ثوابه الی موتاهم من غیرنکیر.

ترجمه : و مذهب ما و دلیل ما آن است که ما ذکر کردیم و (دلیل دیگرما این است) که بر این مسلمانان اجماع نمودند، زیرا آنها در هر زمان و شهری دور هم جمع می شدند و قرآن می خواندند و ثوابش را به مردگانشان می بخشیدند بدون اینکه کسی این را انکار(و، رد) کند.

استاد آلبانی رحمه الله در کتاب الجنائزدر یکی از حاشیه های بحث (ما ینتفع به المیت) می فرماید: و مماسبق تعلم بطلان الاجماع الذی ذکره ابن قدامه فی المغنی (569/2) علی وصول ثواب القراءة الی الموتی، و کیف لایکون باطلا، و فی مقدمة المخالفین الامام الشافعی رحمه الله تعالی. و هذا مثال آخر من أمثلة ما ادعی فیه الاجماع و هو غیر صحیح .

ترجمه :از آنچه گذشت بطلان اجماعی که ابن قدامه در المغنی( 569/2)ذکر نموده است دانسته می شود (زیرا ایشان اجماع مسلمانان در) رسیدن ثواب خواندن قرآن به مرده ذکر نموده اند ، و چگونه این اجماع باطل نباشد و در حالی که در پیشگامان مخالفین امام شافعی رحمه الله قرار دارند، و این مثال دیگری از مثال های است که در آن ادعای اجماع شده است و در حالی که صحیح نیست .

در شرح عقیده الطحاوی ابن ابی العز حنفی رحمه الله چنین آمده است : واختلف فی العبادات البدنیة کالصوم والصلاة و قراءة القرآن و الذکر: فذهب ابوحنیفه و أحمد و جمهور السلف الی وصولها، والمشهور من مذهب الشافعی و مالک عدم وصولها.
ترجمه : (در باره ایصال ثواب) عبادات بدنی همانند: روزه، نماز، و قرا ءت قرآن و ذکر ( در میان علما) اختلاف شده است (که آیا می شود در اینها نیز برای مرده ایصال ثواب نمود) ابوحنیفه ، احمد و جمهور سلف (رحمهم الله) نظریه شان بر این است که می شود ایصال ثواب نمود و ثواب به مرده می رسد ولی مذهب مشهور شافعی و مالک (رحمهما الله )این است که نمی رسد.

نا گفته نماند که در اینجا مذهب شافعی و مالک رحمهما الله درباره نرسیدن ثواب (تلاوت قرآن و نماز و ذکر) به مرده ، درست تر و صحیح تر است زیرا اینها عبادت اند و قیاس در آنها دخل ندارد و برای جواز آنها نصی نداریم .

شکست اجماع دوم

✏شکست اجماع دوم✏

امام بیهقی رحمه الله در سنن خویش و حافظ ابن حجر عسقلانی رحمه الله در فتح الباری نقل نموده اند که علما اجماع دارند که مطلقا پوشیدن و استفاده نمودن طلا برای زنان مباح و مجاز می باشد.

این اجماع بنا بردلایل زیر شکسته و بی اعتبار است:

زیرا اولا :در این مساله اختلاف وجود دارد همانگونه استاد آلبانی رحمه الله در کتاب آداب الزفاف باب (شبهات حول تحریم الذهب المحلق و جوابها) از ابوهریره رضی الله عنه روایت نمودند که ایشان خطاب به دخترشان فرمودند : لاتلبسی الذهب انی أخشی علیک اللهب . یعنی طلا نپوش زیرا من بر تو می ترسم که گرفتار آتش جهنم گردی .

و درثانی: علامه صنعانی رحمه الله در سبل السلام روایت شماره (493) این حدیث را ذکر نموده ا ند : عن ابی موسی رضی الله عنه ان رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم قال احل الذهب و الحریر لاناث امتی و حرم علی ذکورها .
ترجمه : ابوموسی رضی الله عنه فرمودند : رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند : طلا و ابریشم برای زنان امت من مجاز و برای مردان امت من حرام قرار داده شده است .

علامه صنعانی رحمه الله در شرح این حدیث فرمودند: فیه دلیل علی تحریم لبس الرجال الذهب و الحریر، و جواز لبسهما للنساء و لکنه قدقیل ان حل الذهب للنساء منسوخ .

یعنی : این حدیث بر حرام بودن پوشش طلا و ابریشم برای مردان و مجاز بودن آنها بر زنان دلالت دارد و لیکن این نیز گفته شده است که مجاز بودن پوشش طلا بر زنان منسوخ شده است .

وثالثا : در باره ممانعت استفاده برخی از انواع طلاها برای زنان نص داریم احادیث صحیح متعددی آمده که پوشش برخی از طلاها از قبیل انگشتر، دستبند و زنجیر طلایی را برای زنان حرام و ممنوع قرار می دهدکه قسمتی از آنها را استاد آلبانی رحمه الله در کتاب آداب الزفاف در بحث (تحریم خاتم الذهب و نحوه علی النساء) ذکر نموده اند، هرکس می خواهد آن روایتهای را با تخریج و تحقیق بخواند به آدرس ذکر شده رجوع کند.

در آخر باید گفت : برای بهتر واضح شدن این اجماع و دانستن دلایل شکست آن بطور مفصلا رجوع کنید به کتاب آداب الزفاف نوشته استاد آلبانی رحمه الله ، بحث (شبهات حول تحریم الذهب المحلق و جوابها) .

شکست اولین اجماع

✏شکست اولین اجماع ✏

امام نووی رحمه الله در کتاب (المجموع شرح المهذب) باب الساعات التی نهی عن الصلاة فیها فرموده اند :

أجمع المسلمون علی إباحة صلاة الجنائز بعد الصبح و العصر .

ترجمه : مسلمانان اجماع نموده اند بر اینکه نماز جنازه بعد از صبح و عصر مباح و مجاز می باشد .

این اجماعی که امام نووی رحمه الله نقل نموده اند بنا بر دو دلیل درست نیست :

حدیث برخلاف این اجماع نقل شده، آمده است در صحیح مسلم آمده که عقبه بن عامر رضی الله عنه فرمودند :
سه وقت است که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم بودند ما را از نماز خواندن در آنها و از اینه مردها ما را در آن اوقات دفن نماییم ممانعت می نمودند:
1 - زمانی خورشید دارد طلوع می کند تا اینکه خورشید ازافق فاصله گیرد و بالا بیاید،
2- و زمانی که خورشید در نیمه آسمان آمده و سایه به ایستد تا اینکه خورشید به سمت مغرب مایل گردد و زوال کند ،
3- و زمانی که خورشید نزدیک به غروب نمودن می گردد تا اینکه غروب کند .

دراین مساله اجماعی صورت نگرفته بلکه اکثر علما بر خلاف این اجماع اند برای بهتر واضح شدن به ادامه بحث توجه فرمایید .

استاد آلبانی رحمه الله در کتاب الجنائز در حاشیه ای که بر این حدیث تحت مساله (86) نوشته گفته اند: نماز جنازه نیز در (ممانعت) این حدیث شامل می گردد و صحابه (رضی الله عنهم) نیز همین را فهمیده اند.

استاد آلبانی رحمه الله بحث را ادامه داده و سپس فرموده (علامه )خطابی (رحمه الله) در (کتاب) المعالم (327/4) چنین نوشته اند که خلاصه اش این است : علما در باره جواز نماز جنازه و دفن نمودن مرده در این اوقات سه گانه اختلاف نموده اند، اکثر علما نماز جنازه را در این اوقات مکروه دانسته اند همانند عطاء و نخعی و اوزاعی و ثوری و اصحاب رأی و احمد و اسحاق، ولی شافعی نماز جنازه و دفن مرده را در هر لحظه شب و روز مجاز می دانند، گفته گروه (اول) بهتر و اولی تر است زیرا با حدیث برابر و موافق است .

سپس آلبانی رحمه الله فرمودند : از این مطلبی که خطابی بیان نموده دانسته می شود که ادعای اجماع امام نووی رحمه الله بر جواز این نماز در این وقت ، ایشان وهم نموده اند .

حالا برادران گرامی خوب دقت فرمایید که امام نووی رحمه الله در باره مسأله ای ادعای اجماع می نمایند که اکثر اهل علم با این اجماع مخالف اند و حدیث صحیح نیز بر خلاف آن روایت شده است

شکست اجماع های نقل شده

✏شکست اجماع های نقل شده✏

حالا که به اینجای بحث رسیدیم مناسب می دانم که قبل از پایان بردن بحث برخی از مسائلی را ذکر کنم که برخی از علما بزرگوار در کتبشان نسبت به آنها ادعای اجماع نموده اند ، و سپس با ذکر اختلاف در آن مسأله و یا بیان نصی از قرآن و یا سنت درآن مساله، آن اجماع ادعا شده را شکسته و عملا ثابت نمایم که اجماعی وجود ندارد ، و بنده در این باره بعنوان (مشت نمونه خروار )، چند مساله ذکر خواهم نمود که برخی از علمای بزرگوار نسبت به آنها ادعای اجماع نموده اند و در حالی که در باره آنها هیچ اجماعی صورت نگرفته است بلکه بر عکس در باره آنها در میان علما و مجتهدین اختلاف نظر وجود دارد و نسبت به آنها در قرآن و یا سنت نیزنصوصی آمده است ..................

نظریه استاد عبدالوهاب خلاف

✏نظریه استاد عبدالوهاب خلاف ✏

استاد عبدالوهاب خلاف در کتاب (علم اصول فقه) در بحث اجماع چنین نوشته اند:

والذی أراه الراجح: أن الإجماع بتعریفه وأرکانه التی بیناها لا یمکن عادة انعقاده إذا وکل أمره إلى أفراد الأمم الإسلامیة وشعوبها، ویمکن انعقاده إذا تولت أمره الحکومات الإسلامیة على اختلافها، فکل حکومة تستطیع أن تعین الشروط التی بتوافرها یبلغ الشخص مرتبة الاجتهاد، وأن تمنح الإجازة الاجتهادیة لمن توافرت فیه هذه الشروط، وبهذا تستطیع کل حکومة أن تعرف مجتهدیها وآراءهم فی أیة واقعة، فإذا وقفت کل حکومة على آراء مجتهدیها فى واقعة ,واتفقت اراء المجتهدین جمیعهم فی کل الحکومات الإسلامیة على حکم واحد فی هذه الواقعة، کان هذا إجماعا، وکان الحکم المجتمع علیه حکما شرعیا واجبا اتّباعه على المسلمین جمیعهم. انعقاده فعلا: هل انعقد الإجماع فعلا بهذا المعنى فی عصر من العصور بعد وفاة الرسول؟ الجواب: لا، ومن رجع إلى الوقائع التی حکم فیها الصحابة، واعتبر حکمهم فیها بالإجماع یتبین أنه ما وقع إجماع بهذا المعنى، وأن ما وقع إنما کان اتفاقا من الحاضرین، ومن أولی العلم والرأی على حکم فی الحادثة المعروضة، فهو فی الحقیقة: حکم صادر عن شورى الجماعة لا عن رأی الفرد. فقد روی أن أبا بکر کان إذا ورد علیه الخصوم ولم یجد فی کتاب الله ولا فی سنة رسوله ما یقضی بینهم، جمع رؤوس الناس وخیارهم فاستشارهم، فإن أجمعوا على رأی أمضاه، وکذلک کان یفعل عمر، ومما لا ریب فیه أن رؤوس الناس وخیارهم، لأنه کان منهم عدد کثیر فی مکة والشام والیمن وفی میادین الجهاد، وما ورد أن أبا بکر أجّل الفصل فی خصومة حتى یقف على رأی جمیع مجتهدی الصحابة فی مختلف البلدان، بل کان یمضی ما اتفق علیه الحاضرون لأنهم جماعة، ورأی الجماعة أقرب إلى الحق من رأی الفرد، وکذلک کان یفعل عمر، وهذا ما سماه الفقهاء الإجماع، فهو فی الحقیقة تشریع الجماعة لا الفرد، وهو ما وجد إلا فی عصر الصحابة، وفی بعض عصور الأمویین بالأندلس، حین کونوا فی القرن الثانی الهجری جماعة من العلماء یستشارون فی التشریع، وکثیرا ما یذکر فی ترجمة بعض علماء الأندلس أنه کان من علماء الشورى. وأما بعد عهد الصحابة، فیما عدا هذه الفترة فی الدولة الأمویة بالأندلس فلم ینعقد إجماع، ولم یتحقق إجماع من أکثر المجتهدین لأجل تشریع، ولم یصدر التشریع عن الجماعة بل استقل کل فرد من المجتهدین فی بلده وفی بیئته. فقد روی أن أبا بکر کان إذا ورد علیه الخصوم ولم یجد فی کتاب الله ولا فی سنة رسوله ما یقضی بینهم، جمع رؤوس الناس وخیارهم فاستشارهم، فإن أجمعوا على رأی أمضاه، وکذلک کان یفعل عمر، ومما لا ریب فیه أن رؤوس الناس وخیارهم، لأنه کان منهم عدد کثیر فی مکة والشام والیمن وفی میادین الجهاد، وما ورد أن أبا بکر أجّل الفصل فی خصومة حتى یقف على رأی جمیع مجتهدی الصحابة فی مختلف البلدان، بل کان یمضی ما اتفق علیه الحاضرون لأنهم جماعة، ورأی الجماعة أقرب إلى الحق من رأی الفرد، وکذلک کان یفعل عمر، وهذا ما سماه الفقهاء الإجماع، فهو فی الحقیقة تشریع الجماعة لا الفرد، وهو ما وجد إلا فی عصر الصحابة، وفی بعض عصور الأمویین بالأندلس، حین کونوا فی القرن الثانی الهجری جماعة من العلماء یستشارون فی التشریع، وکثیرا ما یذکر فی ترجمة بعض علماء الأندلس أنه کان من علماء الشورى. وأما بعد عهد الصحابة، فیما عدا هذه الفترة فی الدولة الأمویة بالأندلس فلم ینعقد إجماع، ولم یتحقق إجماع من أکثر المجتهدین لأجل تشریع، ولم یصدر التشریع عن الجماعة بل استقل کل فرد من المجتهدین فی بلده وفی بیئته. وکان التشریع فردیا لا شوریا، وقد تتوافق الآراء وقد تتناقض، وأقصى ما یستطیع الفقیه أن یقوله: لا یُعلم فی حکم هذه الواقعة خلاف.

ترجمه :آنچه را که من (در مسأله اجماع) راحج می بینم این است: همانا اجماعی را که ما تعریف و ارکانش را (قبلا) بیان نمودیم عادتا زمانی که به افراد امت اسلامی و ملت های آن سپرده شود ؛ انعقاد آن ممکن نیست، ولی انعقاد آن زمانی ممکن می گردد که حکومت های اسلامی با وجود متعدد و مختلف بودن آنها؛ این مسؤلیت را بعهده بگیرند و سپس هر حکومتی می تواند شروطی را معین نماید و چون تمام آنها در فردی یافت شد آن فرد به درجه اجتهاد رسیده و به اواجازه اجتهاد (در مسائل) داده شود، بدین طریق هر حکومتی می تواند مجتهدین ملت خودش را شناسائی و نظریات آنها در باره هر جریانی متوجه شود و چون هر حکومتی از آراء و نظریات مجتهدین خویش در باره جریانی متوجه شدند و آراء و نظریات تمام مجتهدین تمام حکومت های اسلامی در باره حکم مسأله موافق و یکسان بود آن وقت این اجماع می گردد و آن حکمی که بر آن اجماع صورت گرفته حکم شرعی گشته و پیروی از آن بر تمام مسلمانها واجب می گردد. این جا یک سؤال مطرح می شود که آیا اجماع به معنای اصولیش در زمانی از زمانه ها بعد از وفات رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم اتفاق افتاده است ؟ جواب (این است) که خیر، زیرا هر کس به مسائلی که در باره آنها صحابه اظهار نظر نموده اند (و نظریاتشان را بیان کرده اند) باز گردد و آنهائی را (که برخی) اجماعی (از جانب صحابه) دانسته اند بررسی کند، این برایش واضح خواهد گشت که اجماعی به این معنای (که اصولی ها بدان معتقد اند) اتفاق نیفتاده است و همانا اتفاق نظرهای (که در برخی از مسائل) اتفاق افتاده همانا اتفاق افراد حاضر در آن جا بوده می باشد (نه اجماعی از طرف تمام مجتهدین امت) وآنچه از اهل علم و اهل نظر در باره حکم یک مسأله ای که اتفاق افتاده در حقیقت : حکمی است که از گروهی که شوری بوده و نه نظرشخصی و فردی. روایت شده است که هرگاه افراد درگیردر باره مسأله ای به نزد ابوبکر (رضی الله عنه) می آمدند و ابوبکر(رضی الله عنه) (حکم آن مسأله) را در کتاب الله و سنّت رسول الله (صلی الله علیه و آله وسلم) (حکمی نمی دیدند) که با آن فیصله کند سران و بهترین افراد (از اهل علم) راجمع می نمودند و(در باره حکم آن) از آنان مشوره می گرفتند اگر(همه) بر حکمی اتفاق می نمودند آن را اجرا می کردند (و با آن حل و فصل می کردند)، و همچنین عمر(رضی الله عنه) چنین می کردند، و در این شکی نیست که (بسیاری) از بهترین و نیک ترین افراد (از اهل علم در زمان تصمیم گیری و مشوره در باره این مسائل در مدینه نبودند) بلکه تعداد زیادی از آنها در مکه وشام و یمن و یا در میادین جهاد بودند، ودر (روایات صحیح) این نیامده آمده است که ابوبکر (رضی الله عنه) حل مسأله ای را به تأخیر می انداخته تا اینکه از نظریه و دیدگاهایتمام مجتهدین صحابه در تمام شهرها آگاه شود،بلکه هرآنچه که حاضرین در شورای مدینه بودند برآن اتفاق می نمودند احکام را اجرا و فیصله می کردند زیرا (نظریه) آنها (نظریه) جماعت بود ، و نظریه جماعت به حق نزدیک تر از نظریه یک فرد می باشد، و همچنین عمر(رضی الله عنه) چنین می نمودند، و این همان چیزی است که فقهاء آن را اجماع نام نهادند و این در حقیقت نظریه جماعت است و نظریه فرد و شخص نیست، و این (جریان اتفاق نظرشوری) اتفاق نیفتاده بجز در عصر صحابه (رضی الله عنهم) و در برخی از دوران اموی ها در اندلس زمانی که در قرن دوم هجری جماعتی از علما بود و از آنها در قانون گذاری مشوره می شد، (زیرا) در بیوگرافی برخی از علمای اندلس این زیاد ذکر می شده که وی از علمای شوری بوده است . واما بعد از دوران صحابه ، بجز آن دوران از حکومت اموی در اندلس دیگر اجماعی (بصورتی که ذکر شد) منعقد نشده است، و(دیگر) اجماعی از اکثر مجتهدین برای قانون گذاری (و بیان مسائل) اتفاق نیفتاده (چه جای که تمام مجتهدین در مسأله ای اتفاق نظر نموده باشند) و قانون گذاری (و بیان حکم مسائل) از جماعت و گروه صادر نشده بلکه هر فرد از مجتهدین بصورت انفرادی در شهر و جامعه خویش مستقل فتوی می داده و مسائل را بیان می نموده است. و(بدین ترتیب) قانون گذاری و بیان مسائل شرعی بصورت فردی بوده نه بصورت شورائی ، گاهی (بصورت اتفاقی) نظریات و آراء (برخی از مجتهدین، با نظریات و آراء برخی دیگر) برابر و موافق می شده و گاهی هم مخالف می شده، انتها سخنی که می شود یک فقیه در باره مسأله ای (که در باره آن اختلافی خبر ندارد) بگوید این است (که چنین بگوید) : در باره حکم این مسأله اختلاف معلوم نشده است .

نظریه احمد محمد شاکر در باره اجماع

✏نظریه احمد محمد شاکر در باره اجماع✏

احمد محمد شاکرکه یکی از محدثین معاصر مصری است در کتاب "نظام الطلاق " چنین نوشته اند:

(الإجماع الصحیح الذی تثبته الأدلة الذی لا یجوز لأحد خلافه هو الأمور المعلومة من الدین بالضرورة کلها ولیس شیء غیرها یسمى إجماعًا).

ترجمه : اجماع صحیحی که ادله آن را ثابت می کند وآنی که برای هیچ کس مخالفت با آن مجاز نمی باشد؛اجماعی است که درتمام امورضروری دینی باشد و در هیچ چیز دیگر علاوه از آنها اجماعی نیست

کتاب طهارت

آب ها و احکام آنها  

اسلام دین پاکی ونظافت است وبه همین سبب است که پاکی 

و طهارت را نیمی از ایمان قرار داده است . 

 اسلام برای پاکی از ناپاکیها دوچیز را پاک کننده معرفی نموده : 

1 = آب . 2 = خاک. 

آب مایه حیات ،خود پاک و پاک کننده ناپاکیهاست . می توان  

آبهای پاک را به ترتیب زیرتقسیم بندی نمود :  

1 =هرآبی که از آسمان فرود آید مانند: آب باران، آب برف و  

آب ژاله . 

2 = هر آبی که از زمین بیرون آید مانند: آب چاها، آب چشمه ها 

 وآب قناتها  .  

3 = هرآبی که بر سطح زمین باشد مانند: آب رود خانه ها  

ودریاها ،آب سدّها،آب استخرها،آب تالابها و حوضها . 

آب زمانیکه به اندازه دو مشک بزرگ برسد با افتادن نجاست در آن ناپاک نمی گردد مگر اینکه رنگ، بو و مزه آن و یا یکی از این سه علامت تغییر کند در آن وقت است که آب نجس وکثیف می گردد. 

واما اگر چیزپاکی با آب مخلوط شود و آن را از حالت آب بودنش  

 بیرون نکند ناپاک نمی گردد و برحالت پاک کننده گی خویش  

باقی می ماند ولی اگر نام مطلق آب از آن برداشته شد در آن  

وقت پاک هست ولی پاک کننده نیست همانند آب میوها ،شربتها 

 و... 

آب پاک هر ناپاکی را پاک می نماید و درصورت نبود آب؛  

بعضی ناپاکیها را می شود با خاک پاک نمود همانند پاک  

نمودن کفش ناپاک با کشیدن و مالیدن بر خاک و یا بجای وضو 

 وغسل در صورت نبود آب و یا وجودعذر شرعی با خاک پاک 

 تیمم زدن . 

آداب دستشوئی وقضای حاجت 

برای کسی که برای قضای حاجت می رود آداب و امور زیر را 

 رعایت نمودن ضروری است: 

1= با پای چپ وارد توالت شدن 

.

2= زمان داخل شدن به توالت ویا لباس را پایین کشیدن برای 

 قضای حاجت در فضای باز دعای : (بسم الله اللهم انی اعوذ بالله  

من الخبث و الخبائث) را خواندن. 

یعنی: به نام الله؛ بارالهی از شرشیطانهای نر وماده به معبود به 

 حق پناه می برم. 

3 = تا نزدیک به زمین نمی شود لباس را بالا نکشیدن. 

4= زمانیکه در فضای باز است دور از انظار مردم رفتن. 

5 = پرهیز نمودن از کثیف شدن لباس و جسم به هنگام قضای  

حاجت. 

6 = در حمام ادرار نکردن. 

7 = در آب ایستاده ادرارنکردن. 

8 = مکان نرم ویا مناسبی را برای قضای حاجت انتخاب کردن. 

9 =ازقضای حاجت نمودن درسایه ای که قابل استفاده مردم است  

پرهیزنمودن. 

10 = باچیزهای نجس خود را پاک نکردن. 

11 = ازقضای حاجت نمودن در جادها و راها پرهیز نمودن. 

12 = به هنگام قضای حاجت پشت ورخ به سوی قبله ننمودن. 

13 = به هنگام قضای حاجت ؛ آلت تناسل وشرمگاه خویش را با  

دست راست نگرفتن. 

14= با آب استنجا زدن. 

15= اگر با سنگ ، کلوخ ویا اشیاء پاک کننده استنجا می زند حد  

اقل با سه سنگ ، کلوخ ویا سه بار خود رابا آن شیئ پاک نمودن. 

16 = با استخوان استنجا نزدن. 

17= با مدفوع حیوانات استنجا نزدن. 

18 = بادست راست استنجا نزدن. 

19= با دست چپ استنجا زدن. 

20= بعداز استنجا زدن دستش را برزمین پاکی مالیدن وشستن.  

21= با پای راست از توالت بیرون شدن. 

22 = بعد از بیرون شدن از توالت و یا پایان قضای حاجت وبالا  

کشیدن لباس در فضای باز، دعای (غفرانک) یعنی : بارالهی  

بخشش ترا می خواهم؛ را خواندن. 

ناگفته نماند که ایستاده ویا نشسته به هر دوروش ادرار(پیشاب) 

 نمودن ایرادی ندارد واز رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم در 

 روایات صحیح بخاری ودیگر کتبی حدیثی ثابت است. 

حکم استفاده ازظروف 

استفاده از ظروف حکم خاص خودشان را دارد که در ذیل بیان  

می شود: 

1 = خورد و نوش در ظروف طلائی و نقره ای حرام است. 

2 = دیگر استفاده ها از ظروف طلائی ونقره ای وتمام ظروف 

 دیگرایرادی ندارد. 

3 = خورد و نوش در تمام ظروف دیگر(علاوه ازطلائی و نقره 

 ای) جایز است.  

4 = در صورت وجود ظروف مسلمانان از ظروف اهل کتاب (یهود ونصاری) استفاده نکردن بهتر است. 

5 = در صورت نبود ظروف مسلمانان قبل از استفاده ؛ ظروف 

 اهل کتاب ( یهود ونصاری) را شستن ضروری است. 

نجاسات وپلیدیها 

از آنجائی که اسلام دین پاکیزی است وپلیدیها را پسند نمی کند  

به طرفدارانش دستور داده تا از ناپاکیها وپلیدیها بدور باشند. 

 نجاست در حقیقت به چیزی گفته می شود که طبیعت پاک یک 

 مسلمان از آن دور کند واگر بر چیز ویاجای پاکی اصابت کند 

 باید شسته شود .  

ما در زیر اشیائی را بیان خواهیم نمود که از دیدگاه اسلام نجس 

 و پلید اند وپرهیز از آنها برهر مسلمانی ضروری است : 

1 = ادرارانسان. 

 2 = مدفوع انسان . 

3 = مذی ؛ یعنی : آب سفید و رقیقی که زمان شهوت ولی بدون 

 شهوت بیرون می شود وبی جهش است وبعد از آن به انسان  

سستی دست نمی دهد. 

4 = ودی ؛ یعنی: آب غلیظی که بعد از ادرار نمودن بیرون  

می شود. 

5 = مدفوع وادرار حیوانات حرام گوشت. 

6 = خون حیض ،نفاس و استحاضه . 

7 = آب دهان سگ . 

8 = مردار. 

9 = گوشت حیوان حرام گوشت بعد از ذبح آن حیوان . 

اینها که نجس نیستند: 

در این باره که از نظر اسلام کدام چیز نجس است و کدام چیز  

پاک است باید به دو چیز دقت نمود تا انسان دچار اشتباه نگردد: 

1 = اسلام اصل در اشیاء را پاکی قرارداده یعنی در نزد اسلام 

 اصل این است که هر چیز پاک است مگر اینکه دلیلی از جانب  

الله عزوجل و رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم بیاید که بیان 

 نماید که فلان چیز نجس است. 

2 = نجس بودن با حرام بودن فرق دارد . نجس بودن معمولا  

در مقابل پاکی است و بحث از شستن و پاک نمودن است ولی 

 حرام در مقابل حلال است و بحث از خوردن است بعنوان مثال: 

 سم وزهر پاک است ولی حرام است یعنی اگر بر لباس کمی 

 سمی بریزد شستنش نیاز نیست مگر اینکه آن سم از مواد ناپاک 

 ساخته شده باشد ولی خورذدن آن چه از مواد پاک وچه غیر پاک 

 تشکیل شده باشد حرام است. 

بعد از فهمیدن این دو اصل حالا دقت نماید که اشیاء زیر نجس 

 نیستند وپاک اند: 

1 = آب منی . 

2 = استفراغ انسان. 

3 = علاوه از خون رحم زن دیگرخونهای بدن انسان . 

4 = خون حیوان حلال گوشت زمانی که ذبح می شود. 

5 = رطوبات شرمگاه زن. 

6 = شراب . 

7 = فرد مشرک . 

8 = خوک . 

9 = ادرار و مدفوع حیوانات حلال گوشت. 

10 = عرق حیواناتی که برای سواری اند همانند خر، قاتر واسپ. 

11 = عرق فرد مسلمان جنب،حیض،نفاس و مستحاضه . 

12= عرق بدن مشرک.  

چه چیز با چه پاک می شود: 

گرچه در اصل آب پاکننده هر چیز ناپاک است ولی اسلام علاوه 

 از آب نیز برای پاکی بعضی از اشیائی که با نجاست آلوده وکثیف 

 می شوند ، اشیاء معینی را بیان نموده است که ما به ترتیب زیر 

 بیان می نمائیم: 

1 = لباس و بدن با شستن با آب . 

2 = زمین با ریختن آب بر آن ویا باخشک شدن. 

3 = روغن اگر موشی در آن افتاد با بیرون نمودن موش و ریختن 

 روغنهای اطراف موش . 

4 = پوست حیوان حلال گوشت که خود مرده شده با دباغی. 

5 = آینه ، کارد و اشیاء همانند اینها با پاک نمودن با پارچه و  

یا هر شیئ پاک دیگر. 

6 = کفش با مالیدن بر خاک. 

7 = دامن زن اگر بلند بود وبا نجاستی کثیف شد با کشیده شدن  

بر زمین پاک. 

8 = ادرار پسر بچه ای که فقط شیر ما در می خورد و هنوزغذا  

خور نشده و علاوه از شیر مادرکمک غذائی هم نمی خورد، با  

پاشیدن آب برآن.  

9 = مذی با پاشیدن آب برآن. 

10 = ظرفی که سگ دهان زده با هشت بار(هفت با آب ویک با  

خاک) شستن. 

11 = خون حیض با کندن خون، شستن وسپس بر تمام لباس  

آب پاشیدن. 

پس خورها 

پس خور یعنی آنچه درظرفی بعد از خورد و نوش باقی بماند . 

 ناگفته نماند که هر پس خوری حرام نیست همانگونه که هر پس 

 خوری حلال نیست وما در اینجا پس خورهای حلا ل و حرام را 

 به ترتیب زیر بیان می نمائیم : 

1 = پس خور انسان خواه مسلمان باشد یا کافر وخواه پاک باشد 

 ویا جنب،حیض،نفاس ویا استحاضه فرقی ندارد همه حلال است. 

2 = پس خور حیوانات حلال گوشت. 

3 = پس خور قاتر،خر، درندگان و پرندگان شکاری حلال است. 

4 = پس خور گربه حلال است. 

5 = پس خور سگ حرام است.  

روش وضوگرفتن  

اسلام به ما مسلمانان دستور داده که هرگاه خواستیم نماز بخوانیم  

به ترتیب وضو بگیریم: 

1= نیّت نمودن یعنی با دل اراده وضو گرفتن داشتن. 

2 = بسم الله گفتن. 

3 = دستان را تا به مچ سه بار شستن . 

4 = انگشتان دستان را خلال کردن. 

5 = دهان را مسواک زدن . 

6 = با دست راست یک مشت آب گرفتن و با نیمی از آن دهان  

وبا نیم دیگر بینی را آب کشیدن و این عمل را سه بار انجام دادن. 

7 = با هر بار آب کشیدن بینی آن را با دست چپ صاف کردن . 

8 = برای کسی که روزه ندارد در آب کشیدن بینی مبالغه نمودن . 

9 = با دودست سه بار چهره را شستن . 

10 = افراد ریش دارمشت آب گرفته زیر زنخدان برده و با  

آن ریش را خلال نمودن. 

11 = دست راست را تا آرنج سه بار شستن . 

12 = دست چپ را تا آرنج سه بار شستن . 

13 = سر را بدین منوال مسح نمودن که دوست را با آب  

خیس نموده در جلوی سر قرار داده و آنها را به سمت عقب 

 سر برده و سپس به جلوی سر باز گرداندن. 

14 = گوشها را بدین منوال مسح نمودن که انگشتان  

سبابه (اشاره)  دودست را در داخل دو گوش برده و دو  

انگشت ابهام (شصت) دودست در پشت گوشها قرار داده و  

سپس با چرخاندن انگشتان داخل گوشها و انگشتان بیرون 

 گوشها داخل وبیرون آنها را پاک وصاف نمودن. 

15 = پای راست را تا قوزک سه بار شستن . 

16 = پای چپ را تا قوزک سه بار شستن . 

17 = زمان شستن پاها انگشتان آنها را خلال نمودن. 

18 = در پایان وضو اندکی از آب وضو گرفتن وایستاده خوردن. 

19 = در پایان وضو اندکی آب گرفته وبر شلواردرقسمت شرمگاه 

 جلو پاشاندن. 

20 = بعد از اتمام وضو یکی از دعاهای زیر و یا هر دو 

 را خواندن: 

1 = أشهد أن لا اله الا الله وحده لا شریک له و أشهد أن  

محمدا عبده و رسوله اللهم اجعلنی من التوابین و اجعلنی 

 من المتطهرین . 

یعنی : گواهی می دهم که بجز الله دیگر معبود به حقی نیست و 

 او یکتا و بی شریک است و گواهی می دهم که محمد  

بنده وفرستاده اوست، بار الهی مرا از توبه کنندگان گردانده 

 وازپاکان قرار ده. 

2 = سبحانک اللهم و بحمدک أشهد أن لا اله الا أنت أستغفرک 

 و أتوب الیک . 

یعنی: بار الهی پاکی ترا بیان نموده وستایش ترا گفته گواهی  

می دهم که بجز الله دیگر معبود به حقی نیست و از تو  

طلب آمرزش نموده و بسوی تو بازگشته و توبه می نمایم. 

چه وقت وضو گرفتن مستحب است؟ 

فقط برای نمازخواندن وطواف بیت الله وضو گرفتن واجب 

 وضروری است ولی در زمان انجام کارهای زیر وضوگرفتن 

 مستحب است: 

1 = به هنگام ذکر نمودن الله متعال. 

2 = به هنگام تلاوت قرآن. 

3 = به هنگام خوابیدن. 

4 = به هنگامی که فرد جنب قبل از غسل می خواهد چیزی  

را بخورد ویا بنوشد. 

5 = به هنگامی که فرد جنب قبل از غسل می خواهد بخوابد وبعدا 

 غسل نماید. 

6 = به هنگامی که فرد جنب قبل از غسل می خواهد دوباره  

با همسرش جماع کند. 

7 = قبل ازغسل نمودن . 

8 = تجدید وضو برای هر نماز. 

9 = بعدازهر بی وضو شدنی دوباره وضو گرفتن. 

چند نکته قابل ذکر در وضو : 

علاوه از امور فوق چند چیز دیگر نیز وجود دارد که در وضو 

 سنت ویا جایزاست که این قرار زیر می باشند: 

1 = هرعضو را در وضو یکبار یا دو بار شستن. 

2 = مالیدن اعضاء وضو در زمان شستن آنها. 

3 = سر را دو ویا سه بار مسح نمودن. 

4= بر عمامه مسح نمودن. 

5= برقسمتی از سر و ادامه بر عمامه مسح نمودن. 

6 = قسمت جلوی سررا زمان شستن چهره شستن. 

7 = دستان را از آرنجها بالاتر شستن. 

8 = پاها را از قوزکها بالاتر شستن. 

9 = بر موزه و جوراب مسح نمودن. 

10 = اعضای وضو را پی درپی شستن. 

11 = با ترتیب آمده در قرآن وسنت وضو گرفتن. 

12 = از راست شروع نمودن. 

13 = بعد از وضو اعضای وضو را پاک وخشک نمودن. 

14 = برای گوشها آب جدید نگرفتن. 

15 = به هنگام وضو گرفتن از کسی دیگربرای ریختن آب  

کمک گرفتن. 

16 = بعد از وضو دو رکعت نماز خواندن.  

شکنندها وضو 

بعضیها چیزها باعث شکستن وضو می گردند که از قرار زیر  

می باشند: 

1 = ادرار نمودن. 

2 = مدفوع نمودن. 

3 = از انسان باد و گردی بیرون شدن. 

4 = بیرون شدن منی. 

5 = بیرون شدن مذی. 

6 = بیرون شدن ودی. 

7 = خواب سنگین . 

8 = دور شدن عقل بعلت دیوانگی ، بیهوشی و یا هر علتی دیگر. 

9 = دست زدن با شهوت وبدون پرده به شرمگاه. 

10 = استفراغ نمودن. 

11 = خوردن گوشت شتر. 

فرائض وضو 

در وضو فقط پنج چیزکه در ذیل بیان خواهد شد فرض است : 

1 = نیت یعنی با دل اراده پاکی نمودن. 

2 = شستن چهره . 

3 = شستن دستان تا به آرنجها. 

4 = مسح سر. 

5 = شستن پاها تا قوزکها . 

علاوه از این پنج چیز دیگر تمام اعمالی که در وضو در احادیث 

 صحیح آمده سنت اند. 

اینها که وضو را نمی شکنند 

چهار چیزاست که در میان مردم مشهور به شکنندهای وضو اند 

 ودر حالیکه وضو را نمی شکنند: 

1 = خنده قهقهه در داخل نماز . 

2 = دست زدن به زن . 

3 = خون . 

4 = شستن مرده ویا حمل نمودن آن. 

مسح بر موزه وجوراب 

مسح نمودن پاها به جای شستن آنها در وضو در حالیکه جوراب  

ویا موزه برآنهاست از احادیث متعددی ثابت است  . 

مسح بر جوراب وموزه دارای احکام خاصی است که به ترتیب 

 زیر بیان خواهد شد: 

1 = مدت مسح بر جوراب وموزه برای مسافرتا سه شبانه روز 

 وبرای مقیم تا یک شبانه روز است. 

2 = ساق جوراب وموزه باید آنقدر بلند باشند که قوزک های پاها 

 را بپوشانند. 

3 = ابتداء مدت مسح از زمان شروع مسح می باشد. 

4 = مسح بر جوراب و موزه برای زن ،مرد ،فرد سالم ومریض 

 همه جایز ویکسان است. 

5 = جوراب وموزه ای که فردی می خواهد برآنها مسح کند باید 

 بعد از وضو کامل به پا شوند. 

6 = موزه و جورابی که برآنها مسح می شود نباید زیاد پاره باشند 

 ولی پاره گی اندک به اندازه یک یا دو انگشت ایرادی ندارد. 

7 = برپشت پاها مسح می شود نه برکف پاها. 

8 = با کشیدن انگشتان دست برپاها مسح می شود. 

باطل کنندهای مسح 

سه چیز است که باعث بطلان مسح بر جوراب و موزه می گردند 

 که از قرارزیر می باشند: 

1 = بیرون نمودن جوراب وموزه درمیان مدّت مسح . 

2 = به پایان رسیدن مدّت مسح . 

در این دوصورت اگر فرد وضو دارد که فقط پاهایش را بشوید و 

 دوباره جوراب و موزه اش را بپا کند ورنه باید کامل وضو 

 بگیرد. 

3 = جنابت نیزمسح را باطل می کند وفرد باید زمان غسل موزها 

 وجوراب ها را کشیده وپاها یش را بشوید. 

ناگفته نماند همانگونه که بر جوراب وموزه مسح جایز است بر 

 کفشهای جایز و از رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم نیزثابت 

 است. 

روش غسل 

غسل مطابق با احادیث صحیح به ترتیب زیر می باشد: 

1 = دستان را تا به مچ سه بار شستن. 

2 = با دست راست بر چپ آب ریختن وبا چپ شرمگاه را  

شستن.  

3 = اگر کثیفی ویا چیزی بر بدن بود آن را شستن و دور کردن. 

4 = با دل نیّت واراده پاکی نمودن. 

5 = همانند وضوی نماز ؛ وضو گرفتن ولی همینکه به مسح سر 

 رسید را مسح ننموده بلکه کاملا شستن. 

6 = به هنگام شستن سر با انگشتان سررا مالیدن و موها را خلال 

 کردن. 

7 = بعد از شستن سر سه مشت آب برآن ریختن وسر را آب 

 کشیدن. 

8 = برقسمت راست بدن آب ریختن و آنرا شستن. 

9 = برسمت چپ بدن آب ریختن و آنرا شستن. 

10 = یک کنار رفته اول پای راست تا قوزک و سپس پای چپ  

را تا قوزک شستن . 

وبا این طریق غسل به پایان می رسد. 

واجب کننده های غسل 

چند چیزاند که باعث وجوب غسل بر فرد می شوند که ما به  

ترتیب زیر آنها را بیان خواهیم نمود: 

1 = بیرون شدن آب منی با شهوت در خواب یا بیداری از مرد 

 یا زن. 

2 = داخل شدن سرذکر(آلت تناسل مرد) درفرج (شرمگاه جلوی 

 زن) زن وبرخورد دو ختنه گاه با یکدیگرگرچه انزال هم نشوند. 

3 = پایان یافتن دوران حیض (عادت ماهیانه زن) و نفاس 

 (خونریزی بعد از زایمان). 

4 = به هوش آمدن از بیهوشی. 

5 = مرگ . 

6 = مسلمان شدن کافر. 

آنچه انجام آنها برجنب حرام است 

بر فرد جنب فقط انجام دو کار حرام است: 

1 = خواندن نماز. 

2 = طواف بیت الله . 

ناگفته نماند که دست زدن به قرآن ، خواندن قرآن ورفتن به  

مسجد برای فردجنب ویا زنی که در دوران حیض (عادت  

ماهیانه زن) و نفاس (خونریزی بعد از زایمان) بسرمی برد  

ایرادی ندارد چون ازانجام این کارها برای افراد هیچ ممانعتی 

 در قرآن واحادیث صحیح رسول الله صلی الله علیه وآله 

 وسلم نیامده است. 

غسل ها مستحب 

بعضی از اوقات غسل نمودن بدون اینکه بر فرد واجب باشد  

انجام آن باعث اجر وثواب شده و ترک آن گناه نیست که به 

 آنها غسل های مستحب گفته می شود و به ترتیب زیر می باشند: 

1 = غسل روز جمعه . 

2 = غسل برای عید فطر و عید قربان . 

3 = غسل برای بستن احرام . 

4 = غسل برای داخل شدن به مکه . 

5 = غسل برای وقوف به عرفات. 

6 = غسل برای هر نماز ویا برای جمع بین صلاتین برای  

زن مستحاضه. 

7 = غسل بعد از دفن مشرک برای کسی دست به آن زده و  

دفنش نموده است . 

8 = غسل بعداز هر جماع برای کسی که در یک شب چندین  

بار جماع می کند. 

چند چیز در باره غسل 

1 = روش غسل برای زن ومرد فرقی ندارد بجز دو چیز که زنها 

 باید رعایت کنند: 

 ( أ ) زن اگر بعد از پاکی از عادت ماهیانه و یا بعد از پاکی از 

 زایمان می خواهد غسل کند در این صورت اگر موهایش را بافته 

 باید آنها را بازنماید و سرش را در زمان شست خوب بمالد ولی 

 در غسل جنابت نیاز به باز کردن آنها نیست. 

( ب ) زن اگر بعد از پاکی از عادت ماهیانه و یا بعد از پاکی از 

 زایمان می خواهد غسل کند بهتر است که در پایان غسل پنبه ای 

 را عطر آلود نموده و با آن داخل شرمگاه جلوی خویش را پاک 

 وصاف کند. 

2 = مرد با همسرش می تواند در یکجا غسل کند. 

3 = هر یک از زن و مرد می تواند از آب باقی مانده از غسل 

 دیگری غسل کند. 

4 = برای مردان به حمام عمومی رفتن بشرطی که عورت آنها 

 پوشانده باشد جایز است. 

5 = برای زنان رفتن به حمامهای شهری خواه عمومی و خواه 

 خصوصی حرام است. 

6 = بعد از غسل خود را خشک کردن ایرادی ندارد. 

7 = بعد از غسل نیاز به وضو نیست. 

8 = اگر فرد نیّت داشته باشد یک غسل به جای جنابت وحیض و 

یا جمعه وعید و یا جنابت وجمعه جایز است . 

9 = برای فرد جنب یا زنی که در دوران حیض (عادت ماهیانه 

 زن) و نفاس (خونریزی بعد از زایمان) بسرمی برد حجامت، 

 کوتاه کردن ناخن، دورکردن موهای زاید بدن ، رفتن به بازار، 

 خورد ونوش ودیگرکارها بدون هیچ کراهتی جایزاست فقط برای 

 فرد جنب مستحب است که قبل از خواب ، خورد نوش و یا جماع 

 دوباره؛ وضو بگیرد. 

10 = در حضور مردم لخت غسل کردن حرام است ولی در  

حال انفرادی و بدون اینکه در انظار مردم باشد ایرادی ندارد. 

فرائض غسل 

درغسل فقط دو چیززیر فرض می باشد: 

1 = نیّت یعنی با دل اراده پاکی نمودن . 

2 = تمام بدن را با آب شستن. 

علاوه از این دو دیگر اعمالی که در غسل انجام می شود ودر 

 روایات صحیح آمده سنّت می باشند. 

روش تیمّم 

تیمّم یک کلمه عربی است که به معنای قصد واراده می باشد  

اسلام به ما مسلمانان دستور داده که اگرآب برای وضو گرفتن  

ویا غسل کردن نبود ویا اینکه بود ولی فرد بنا بر عذر شرعی 

 (همانند بیماری ، ترس وغیره) نمی توانست از آن استفاده کند 

 در این صورت به روش زیر تیمّم نماید: 

1 = با دل نیّت و اراده پاکی نماید. 

2 = هردو کف دستش را یکباربرزمین پاکی بزند. 

3 = دستان را از زمین بلند نموده پف نماید وبه هم زده تکان دهد 

 تا خاکهای اضافی بریزد. 

4 = دو دستش را یکباربر چهره کشیده و با آنها کاملا چهره اش  

را مسح کند. 

5 = کف دست راست را برپشت دست چپ کشیده و مسح نماید 

 وسپس کف دست چپ رابر پشت دست راست کشیده مسح نماید  

بدین منوال دستانش را تا به مچ مسح نموده تیمّم را به پایان رساند. 

چند نکته ضروری در باره تیمّم 

در بحث تیمّم چند چیز نیاز بذکر است که به ترتیب زیر بیان  

می شود: 

1 = تیمّم از قرآن و احادیث صحیح ثابت است. 

2 = صحیح ترین روش تیمّم همان یکبار دستان را برزمین زده  

و سپس با آن چهره و دستان را تا به مچ مسح کردن است. 

3 = تیمّم به هر آنچه از جنس وبر سطح زمین باشد از قبیل خاک 

 ، شن و غیره جایز است. 

4 = هنگام نبود آب و یا هر عذر شرعی ( همانند : بیماری، ترس 

 وغیره) که فرد قادر به استفاده از آب نباشد تیمّم جایز است. 

5 = تیمّم یکی از احکام خاص به امت اسلامی و دین سلام است. 

6 = تیمّم جانشین غسل و وضواست لذا هر عملی که با غسل و 

 وضو فرد می توانست انجام دهد با تیمّم نیز می تواند انجام دهد. 

7 = تمام شکنندهای غسل و وضو شکننده تیمّم نیز می باشند  

علاوه از آنها یافتن آب و قادر به استفاده از آن نیز باعث از بین 

 رفتن تیمّم می گردد. 

8 = دستان را بر دیوار زده تیمّم زدن ایرادی ندارد و از رسول  

الله صلی الله علیه وآله وسلم ثابت است. 

فرائض تیمّم 

در تیمّم فقط چهارچیز زیر فرض اند: 

1 = نیّت یعنی با دل اراده پاکی نمودن . 

2 = یکباردستان را برزمین زدن. 

3 = چهره را مسح نمودن . 

4 = دستان را تا به مچ مسح نمودن. 

علاوه از این چهار عمل دیگر اعمالی که در تیمّم صورت می  

گیردودر احادیث صحیح آمده سنّت می باشند. 

سنتهای فطرت 

الله مهربان بعضی از اعمال وکارها که موسوم به سنت های  

فطرت  اند را برای پیامبرانش انتخاب نموده که آنان بدانها عمل می نمودند وبه ما نیز دستور داده شده تا از روش انبیاء پیروی کنیم ، وآن سنت ها از قرار زیر می باشند: 

1 = ختنه نمودن. 

2 = موی شرمگاه جلو را تراشیدن. 

3 = موهای زیربغلها را کندن. 

4 = ناخن ها را کوتاه کردن. 

5 = سبیلها را کوتاه کردن. 

6 = ریشها را بلند نگه داشتن. 

7 = موهای سر وریش را شانه زدن ،روغن زدن وشستن. 

8 = موی سفید سر وریش را نکندن. 

9 = برای متغیر نمودن موی سفید سر وریش از حنا ویا کتم  

استفاده نمودن. 

10 = از عطر ومشک استفاده نمودن. 

11 = مسواک زدن. 

12 = بینی را آب کشیدن. 

13 = دهان را آب کشیدن. 

14 = استنجا زدن. 

15 = زمان غسل ویا وضو بندها و مفصلها را خوب شستن. 

اوقات مسواک 

پاکی دهانی که با آن ذکر الله مهربان گفته و با انسانها سخن گفته 

 می شود باید پاک وخوش بو باشد و اسلام برای پاک و خوشبو  

نگه داشتن دهان مسواک زدن را مشروع ساخته است وما در 

 اینجا؛ جاهائی را ذکر می کنیم که از نظر اسلام مسواک زدن  

در آن جاها تشویق و ترغیب بیشتری شده است:  

1 = به هنگام وضو گرفتن. 

2 = قبل از شروع نماز. 

3 = قبل از تلاوت قرآن. 

4 = قبل از نماز شب . 

5 = زمان وارد شدن به خانه ومنزل. 

حیض ونفاس 

حیض در لغت به جریان یک مایع گویند و در اصطلاح شریعت  

به خونی گویند که در حال صحت از شرمگاه جلوی زن  

بعنوان عادت ماهیانه بدون زایمان و یا بیماری  بیرون آید. 

خون حیض حد اقلی ندارد و بستگی به عادت زن دارد وهر 

 وقت خون ریزی بند آمد زن پاک محسوب می شود ولی حد  

اکثر آن هفت روز است. و آمدن این خون علامت بلوغ  

دختری است که به سن پانزده سالگی نرسیده است زیرا دختر 

 اگر به سن پانزده سالگی برسد و بازهم حیض(خون ریزی  

عادت ماهیانه )  نبیند بالغ محسوب می شود. 

ورنگ خون حیض معمولا سیاه وسرخ است ولی اگر زرد  

رنگ ویا خاکستری وکدری رنگ باشد ودر دوران حیض  

(خون ریزی عادت ماهیانه ) باشد خون حیض(خون ریزی  

عادت ماهیانه )  محسوب می شود. 

واما نفاس به خونی گفته می شود که زن بعد از زایمان می بیند  

این خون نیز حداقلی ندارد یعنی هر وقت زن خون ریزیش بند 

 آمد پاک محسوب می شود ولی حداکثر آن چهل روز می باشد. 

آنچه برزن حائضه ونفساء حرام است 

اسلام برای زنی که دوران حیض (خون ریزی عادت ماهیانه )  

و یا نفاس (خون ریزی بعد از زایمان) را سپری می کند  

احکام خاصی را ارائه نموده که ما آنها را به ترتیب زیر بیان 

 می نمائیم: 

1 = روزه گرفتن خواه فرضی باشد ویا نفلی بر او حرام است 

 ولی روزه فرضی را باید بعد از پاکی قضائی بیاورد. 

2 = نمازخواندن برایش جایز نیست وبعد از پاکی نیز قضا  

آوردن آنها ضروری نیست یعنی از او ساقط می شود. 

3 = طواف بیت الله برایش جایز نیست. 

4 = جماع با شوهر برایش حرام است. 

 واگر شوهرش در دوران حیض (عادت ماهیانه ) با او جماع نمود 

 باید توبه کند وشوهر اگر در اول دوران حیض (عادت ماهیانه ) 

 جماع نموده باید یک مثقال طلا صدقه بدهد واگر در اواخر دوران 

 حیض (عادت ماهیانه ) جماع نموده باید نیم مثقال طلا صدقه  

بدهد. 

ناگفته نماند که علاوه از این چهار کار(نماز، روزه ، طواف بیت 

 الله و جماع) ؛ تمام کارهای مجاز شرعی (ازقبیل تلاوت قرآن ،  

با دیگران خورد و نوش نمودن، بوسه گرفتن ، در یک بستر  

با شوهر خوابیدن و...) برای زنی که دوران حیض(عادت 

 ماهیانه )  و نفاس (خون ریزی بعد از زایمان ) را سپری می کند 

 هیچ اشکالی ندارد. 

احکام استحاضه 

به هر خون ریزی که زن بیشتراز حداکثرمدّت حیض (عادت 

 ماهیانه ) ویا حد اکثرمدّت نفاس (خون ریزی بعد از زایمان )  

می بیند در اصطلاح شریعت استحاضه گفته می شود. 

احکام استحاضه از احکام حیض و نفاس فرق دارد که می شود  

به ترتیب زیر چنین بیان کرد: 

1 = بعد از پایان حیض و یا نفاس یک غسل برایش واجب است. 

2 = نماز و روزه از او ساقط نمی گردد یعنی در دوران  

استحاضه باید نمازش را خوانده وروزه اش را بگیرد. 

3 = برای هر نمازوضو گرفتن واجب است. 

4 = مستحب است که در دوران خون ریزی برای هر نماز غسل 

 نماید ویا اینکه روزی سه بار غسل کند و جمع بین صلاتین نماید 

 بدین صورت که نماز ظهر را به تأخیر انداخته در آخروقت ظهر 

 بخواند ونماز عصر را دراول وقت بخواند وقبل از خواندن این دو 

 نمازغسل نماید برای مغرب وعشاء نیز چنین کند وبرای نماز 

 صبح نیزغسل نماید.  

5 = شوهرش در دوران استحاضه می تواند با او جماع کند. 

6 = خلاصه اینکه همانند زنانی که خون ریزی ندارند تمام 

 احکامات اسلام را می تواند انجام دهد. 

روش تشخیص خون استحاضه 

زنان می توانند با روشهای زیر خون استحاضه (خون ریزی 

 اضافی) را از خون حیض (عادت ماهیانه ) و نفاس (خون ریزی 

 بعد از زایمان) تشخیص دهند: 

1 = زن اگر قبل از مبتلا شدن به بیماری استحاضه (خون ریزی 

 اضافی) عادت معینی داشته مثلا هر ماه شش روز حیض (عادت 

 ماهیانه) می دیده ولی حالا هشت روز ویا بیشترخون ریزی دارد 

 این زن در هر ماه شش روز اول خون ریزی خویش را حیض 

 (عادت ماهیانه) حساب کند وروزهای اضافی بر آن را استحاضه 

 (خون ریزی اضافی) بداند. 

2 = و اگر زن از اول بلوغ دچار استحاضه (خون ریزی اضافی) 

   شده و یا اینکه عادت ماهیانه خویش را فراموش نموده و یا  

اینکه عادت ماهیانه خاصی نداشته در این صورتها شش الی هفت 

 روز از هرماه را حیض (عادت ماهیانه)  و بیست سه الی بیست 

 چهار روز دیگر را استحاضه (خون ریزی اضافی)  حساب 

 نماید. 

3 = واگر زن عادتش را فراموش کرده ویا عادت معینی نداشته 

 ولی با رنگ خون می تواند خون حیض را از خون استحاضه 

 تشخیص دهد با تشخیص خوناها از یکدیگراحکام آنها را اجرا 

 کند. ناگفته نماند که در حدیث صحیح آمده است که( خون حیض 

 خون سیاهی است که شناخته می شود) یعنی: زنان می توانند 

 تشخیصش دهند.

اذان ، اقامه و نماز

اوقات نمازها  

نمازرکنی از ارکان اسلام و عبادتی است دارای اعمال وگفتار 

 خاصی که با الله اکبر شروع وبا سلام دادن به پایان  

می رسد.ترک آن بطورعمد کفراست واز سن بلوغ برهر مکلفی 

 فرض می شود ودر شبانه روزی پنج بار باید خوانده شود . 

قبل از اینکه از نماز و اعمال و گفتار نماز سخن به میان آورده 

 شود لازم است که از اوقات نماز بحث نمائیم. 

اوقات نماز به ترتیب زیر می باشد: 

1 = وقت صبح از طلوع فجر صادق (روشنی افقی که در پایان 

 شب در افق شرقی نمایان می شود) شروع وتا طلوع خورشید 

 ادامه دارد. 

2 = وقت ظهر اززوال( مایل شدن خورشید از میانه آسمان به 

 سمت مغرب) خورشید شروع وتا سایه هر چیز یک برابرآن شود 

 ادامه دارد. 

3 = وقت عصراز یک برابرشده سایه هر چیز شروع وتا غروب خورشید؛ ادامه دارد.

4 = وقت مغرب از غروب آفتاب شروع و تا پایان شفق(سرخی 

که بعد از غروب در افق غربی نمایان می شود) ادامه دارد. 

5 = وقت عشاء ازپایان شفق (سرخی که بعد از غروب در  

افق غربی نمایان می شود) شروع وتا نیم شب ادامه دارد. 

چند نکته بسیار مهم در باره اوقات نمازها 

در اینجا مناسب است چند نکته بسیار مهم نسبت به اوقات  

نمازها بیان شود که ما آنها را به ترتیب زیر بیان می نمائیم: 

1 = تمام نمازها را در اول وقت خواندن بهتر و دارای ثواب 

 بیشتری است به جز نماز عشاء که دیرترخواندن آن بهتر و  

دارای اجر وثواب بیشتری است. 

2 = در مسافرت در زمان گرما نماز ظهر را دیرتر خواندن بهتر 

 است. 

3 = هر کس یک رکعت نماز صبح را قبل از طلوع خورشید 

 خواند و بعدا خورشید طلوع کرد به نمازش ادامه دهد گویا این  

فردنماز را در وقت خوانده است . 

4 = هر کس یک رکعت نماز عصر را قبل از غروب خورشید 

 خواند و بعدا خورشید غروب کرد به نمازش ادامه دهد گویا این 

 فرد نماز را در وقت خوانده است . 

5 = وقت هر نمازی که فراموش شد ویا فرد به خواب رفت ؛ 

 زمانی است که بیاد فرد بیاید و یا از خواب بیدار شود.  

اوقات مکروهه  

بعضی از اوقات نماز خواندن در آنها مکروه است که به ترتیب  

زیر بیان می شوند: 

1 = زمان استواءخورشید(زمانی که خورشید در وسط آسمان  

است وزوال نشده)  تا اینکه خورشید زوال ( مایل شدن خورشید  

از میانه آسمان به سمت مغرب) کند. 

2 = زمان طلوع خورشید تا اینکه اندکی بالا بیاید. 

3 = زمان غروب خورشید تا اینکه غروب نماید. 

ناگفته نماند که نماز خواندن در این اوقات درکنار بیت الله ایرادی 

 ندارد وجایز است وبعد از نماز صبح وبعد از نماز عصرنیزنفل 

 خواندن ایرادی ندارد زیرا آنچه ایراد دارد خواندن نمازهای نفلی 

 درزمان طلوع وزمان غروب خورشید است. 

4 = سنّت خواندن وحتّی سنّت های صبح درزمان شروع فرض  

با جماعت.  

اماکن ممنوعه برای نماز  

تمام زمین برای امّت محمّدی جایگاه مسجد را دارد یعنی می شود 

 در آنجا ها نماز خواند بجز اماکنی که در زیر بیان می شنود  

که در آنها نماز خواندن درست نیست: 

1 = درخوابگاه وتویله شتران. 

2 = در گورستان ویا به سوی قبر. 

3 = در حمام . 

اذان  

اذان یعنی اعلان بدخول وقت نماز با الفاظ مخصوصی که در 

 احادیث صحیح آمده است و در ذیل بیان خواهد شد: 

الفاظ أذان 

1= الله اکبر، الله اکبر.  

2 = الله اکبر، الله اکبر.   

3 = أشهد أن لا اله الاالله  ، أشهد أن لا اله الاالله. 

4 = أشهد أن محمدا رسول الله ، أشهد أن محمدا رسول الله. 

5 = حیّ علی الصلاة ، حیّ علی الصلاة . 

6 = حیّ علی الفلاح ، حیّ علی الفلاح. 

7 = الله اکبر ، الله اکبر. 

8 = لا اله الا الله.  

ترجمه اذان  

1 = معبود به حق بزرگترین است، معبود به بزرگترین است. 

2 = معبود به حق بزرگترین است، معبود به بزرگترین است. 

3 = گواهی می دهم که بجز الله دیگر معبود به حقی نیست ،  

گواهی می دهم که بجز الله دیگر معبود به حقی نیست. 

4 = گواهی می دهم که محمّد فرستاده الله است، گواهی می دهم  

که محمّد فرستاده الله است. 

5 = بشتابید به سوی نماز، بشتابید به سوی نماز. 

6 = بشتابید به سوی کامیابی، بشتابید به سوی کامیابی. 

7 = معبود به حق بزرگترین است، معبود به بزرگترین است. 

8 = بجز الله دیگر معبود به حقی نیست.   

چند نکته مهم در باره أذان  

أذان از آنجائی که اعلانی برای شعائر اسلامی است ودر آن  

ابحاث عقیدتی وعملی (از قبیل توحید، رسالت و نماز) نهفته است 

 اسلام بدان اهمیت داده و مؤذنین را از اجر و ثواب خاصی  

بهرمندساخته است. 

 أذان دارای احکام خاصی است که در ذیل بیان خواهد شد: 

1 = أذان برای اهل هر شهر وروستای فرض کفایه است. 

2 = أذان برای افرادی که به تنهائی در بیانها و برون شهرها 

 وروستاها نمازمی خوانند سنّت است. 

3 = أذان برای نماز است نه برای جماعت تنها؛ لذا أذان برای  

تنها گذار نیز سنّت است . 

4 = صبح دو أذان دارد اوّلی قبل از وقت برای تهجّد ودوّمی بعد 

 ازدخول وقت صبح برای نماز صبح می باشد. 

5 = در أذان اوّل صبح که برای تهجّد است بعد از (حیّ علی 

 الفلاح)  دوبار (الصلاة خیر من النّوم) یعنی : نماز از خواب  

بهتر است، گفته شود. 

6 = گفتن(الصلاة خیر من النّوم) در أذان دوّم صبح که برای نماز 

 صبح است بدعت است. 

7 = ترجیح در أذان سنّت است . ترجیح یعنی اینکه مؤذن بعد از 

 چهار بار الله اکبر گفتن بار اوّل (أشهد أن لا اله الاالله  ، أشهد أن 

 لا اله الاالله.أشهد أن محمدا رسول الله ، أشهد أن محمدا رسول الله) 

 را بطور آهسته گفته وسپس دوباره با صدای بلند بگوید : (أشهد  

أن لا اله الاالله  ، أشهد أن لا اله الاالله.أشهد أن محمدا رسول الله ،  

أشهد أن محمدا رسول الله). وبعدا کلمات باقی مانده اذان را بگوید. 

8 = برای نمازهای قضائی أذان داده شود. 

9 = بجزنمازهای پنجگانه و نماز جمعه برای دیگر نمازها أذان 

 داده نشود. 

10 = زمان شنیدن (أشهد أنّ محّمدا رسول الله) در أذان ؛ انگشتان 

 سبابه (اشاره) را بوسیدن و بر چشمان مالیدن بدعت است. 

11 = برای شنودگان أذان ؛ سنّت است که همانند مؤذن کلمات  

أذان را تکرارکنند بجز (علی الصلاة و علی علی الفلاح) که 

 شنودگان به جای آنها (لاحول ولاقوة الا بالله) بگویند. 

12 = سنّت است که بعد از أذان بر رسول الله صلی الله علیه وآله 

 وسلم همان درودهای که در نماز خوانده می شود، فرستاده شود. 

13 = سنّت است که بعد از أذان دعای (اللهم ربّ هذه الدعوة  

التامة الصلاة القائمة، آت محمّدا الوسیلة و الفضیلة و ابعثه مقاما 

 محمودا الذی وعدتّه ) خوانده شود. 

معنای این دعا چنین است: بار الهی پروردگاراین درخواست کامل 

  واین نماز برپا به محمّد وسیله (مکان مخصوصی است در بهشت) و فضیلت عنایت فرما و اورا به جایگاه ستوده ای که به او وعده دادی بر انگیز. 

14 = اضافه نمودن بردعای بالا با کلماتی از قبیل (انّک لا تخلف 

 المیعاد و....) ثابت نیست. 

15 = بهتر است که فرد بعد از این دعا، هر نیازی که دارد از  

الله مهربان بخواهد زیرا یکی از جاهای که دعا قبول می شود 

 در میان أذان واقامه است.  

مؤذن چگونه باشد؟  

مؤذن باید امور زیر را رعایت کند: 

1 = برای رضای الله أذان دهد و در قبال أذان پول نگیرد. 

2 = با وضو أذان دهد. 

3 = انگشتان سبابه (اشاره) هر دودست را دردوگوشش نماید. 

4 = ایستاده ورخ به سوی قبله أذان دهد. 

5 = در زمان گفتن (حی علی الصلاة و حی علی الفلاح ) گردنش  

را به سمت چپ وراست بچرخاند. 

6 = آهسته وبدون عجله ، با مکث و درنگ أذان دهد. 

7 = در دوران اذان سخن نگوید. 

8 = با صدای بلند أذان دهد. 

9 = بعد از أذان بدون عذراز مسجد بیرون نشود.  

اقامه (تکبیر)  

قبل از شروع نماز فرض ، گفتن اقامه سنّت است و به دو روش  

از احادیث صحیح ثابت است که در ذیل بیان خواهدشد:  

روش اوّل اقامه  

1= الله اکبر، الله اکبر.    

2 = الله اکبر، الله اکبر.    

3 = أشهد أن لا اله الاالله  ، أشهد أن لا اله الاالله. 

4 = أشهد أن محمّدا رسول الله ، أشهد أن محمّدا رسول الله. 

5 = حیّ علی الصلاة ، حیّ علی الصلاة . 

6 = حیّ علی الفلاح ، حیّ علی الفلاح. 

7 = قد قامت الصلاة ، قد قامت الصلاة . 

8 = الله اکبر ، الله اکبر. 

9 = لا اله الا الله. 

ترجمه اقامه  

1 = معبود به حق بزرگترین است، معبود به بزرگترین است. 

2 = معبود به حق بزرگترین است، معبود به بزرگترین است. 

3 = گواهی می دهم که بجز الله دیگر معبود به حقی نیست ،  

گواهی می دهم که بجز الله دیگر معبود به حقی نیست. 

4 = گواهی می دهم که محمّد فرستاده الله است، گواهی می دهم 

 که محمّد فرستاده الله است. 

5 = بشتابید به سوی نماز، بشتابید به سوی نماز. 

6 = بشتابید به سوی کامیابی، بشتابید به سوی کامیابی. 

7 = قطعا نماز برپاشد، قطعا نماز برپا شد. 

8 = معبود به حق بزرگترین است، معبود به بزرگترین است. 

9 = بجز الله دیگر معبود به حقی نیست.   

روش دوّم اقامه  

1= الله اکبر، الله اکبر.    

2 = أشهد أن لا اله الاالله  . 

3 = أشهد أن محمّدا رسول الله. 

4 = حیّ علی الصلاة. 

5 = حیّ علی الفلاح. 

6 = قد قامت الصلاة ، قد قامت الصلاة . 

7 = الله اکبر ، الله اکبر. 

8 = لا اله الا الله.  

ترجمه اقامه  

1 = معبود به حق بزرگترین است، معبود به بزرگترین است. 

2 = گواهی می دهم که بجز الله دیگر معبود به حقی نیست. 

3 = گواهی می دهم که محمّد فرستاده الله است. 

4 = بشتابید به سوی نماز. 

5 = بشتابید به سوی کامیابی. 

6 = قطعا نماز برپاشد، قطعا نماز برپا شد. 

7 = معبود به حق بزرگترین است، معبود به بزرگترین است. 

8 = بجز الله دیگر معبود به حقی نیست. 

چند نکته در باره اقامه  

1 = اقامه گفتن برای نمازهای فرض ؛ خواه با جماعت خوانده  

شوند ویا انفرادی وخواه ادائی باشند ویا قضائی سنّت است. 

2 = زنان نیز همانند مردان اقامه بگویند. 

3 = ضروری نیست که مؤذن اقمه بگوید کسی دیگر نیز می تواند 

 این کاررا انجام دهد. 

4 = زمان (قد قامت الصلاة) در اقامه (اقامها الله وادامها) گفتن 

 درست نیست. 

5 = اقامه سریع و بدون مکث گفته شود بهتر است. 

6 = به روش دوّم اقامه گفتن بهتر است گرچه به روش اوّل اقامه  

گفتن نیز ثابت است.  

شرائط نماز  

شرائط یعنی اعمالی که قبل از شروع نمازباید انجام شود ونبود  

یکی از آنها باعث بطلان نماز می گردد ، که ما آنها را به ترتیب  

زیر بیان می کنیم: 

1 = علم و آگاهی به دخول وقت نماز. 

2 = جنب نبودن. 

3 = وضو داشتن. 

4 = پاک بودن لباس. 

5 = پاک بودن جسم. 

6 = پاک بودن مکان نمار. 

7 = پوشیده بودن عورت . 

ناگفته نماند که تمام بدن زن در نماز بجز (چهره و دستانش تا 

 به مچ ) عورت اند و عورت مرد از ناف تا به زانوهاست. 

8 = به سوی قبله رخ نمودن. 

ولی از مریضی که توان رخ نمودن به سمت قبله را ندارد و 

همچنین ازکسی که در حال اجبار، ضرورت ویا ترس بسر  

می برد؛ رخ نمودن به سوی قبله از آنها ساقط می گردد همانگونه  

که از نفل گذار بر سواری ساقط است ، تمام این افراد به هر  

سمتی که بر آنان میّسر است می توانند نماز بخوانند. 

9 = با دل نیّت و اراده نمازخواندن نمودن. 

ولی نیّت بازبان بدعت است واز رسول الله صلی الله علیه وآله  

وسلم ثابت نیست.   

روش نماز  

نمازیکی از مهمترین ارکان اسلام است در آیات متعددی از قرآن 

 و احادیث فراوانی براداء آن تأکید شده است ورسول الله صلی الله  

علیه و آله وسلم به صورت گفتاری و عملی به امتشان نماز را یاد  

داده و فرمودند: (نماز بخوانید همانگونه که دیدید من نماز می  

خوانم) لذا ما در اینجا یک نماز چهاررکعتی از اوّل تا به آخر 

 مطابق با سنّت صحیح رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم برای 

 خوانندگان گرامی بیان می نمائیم: 

رکعت اوّل  

1= تمام شرائط نماز را داشتن . 

2 = روبه قبله ایستادن. 

3 = نیّت (یعنی بادل اراده) نمودن، ناگفته نماند که نیّت بازبان  

بدعت است. 

4 = دستان را تا به شانه ها و یا گوشها بلند نمودن. 

5 = الله اکبر گفتن. 

6 =کف دست راست را بر پشت کف دست چپ ویا ساق دست  

چپ گذاشتن و بر روی سینه بستن ، ناگفته نماند که زن و مرد  

در اجرای این حکم فرقی ندارند. 

7 = دعای : (الّلهم باعد بینی و بین خطایای کما باعدت بین  

المشرق و المغرب الّلهم نقّنی من الخطایا کما ینقّی الثوب الأبیض  

من الدّنس الّلهم اغسل خطایای بالماء والثلج و البرد) را خواندن. 

معنای این دعا این است: بار الهی در میان من و گناهانم دوری  

انداز همانگونه که در میان مشرق و مغرب دوری انداختی، بار  

الهی مرا از گناهانم پاک و صاف نما همانگونه که لباس سفید از  

چرک پاک می شود، بارالهی گناهان مرا با آب، برف وتگرگ  

بشوی. 

البته علاوه از این دعا؛ دعاهای دیگری نیز در احادیث صحیح  

آمده که نمازگزار می تواند آنها را نیز به جای این دعا و یا اینکه 

 به همراه این دعا در نمازهای فرض،سنّت رواتب ونفل بخواند. 

8 = جمله : (اعوذ بالله السمیع العلیم من الشیطان الرجیم من همزه  

و نفخه و نفثه) را خواندن. 

معنای این جمله می شود: ازدیوانگی، کبر و شعر شیطان رانده 

 شده به الله بسیار شنوا و بسیار دانا پناه می برم. 

9 =  جمله : (بسم الله الرّحمن الرّحیم) را خواندن. 

10 = سوره فاتحه را خواندن . 

 قابل ذکر است که خواندن سوره فاتحه در هر رکعت خواه نماز  

فرض باشد ویا نفل وسنّت و خواه نماز گذارمنفرد (تنها گذار)   

باشد و یا مقتدی که پشت سر امام با جماعت نماز می خواند و  

خواه نمازسّری (قرائت در آن آهسته خوانده می شود) باشد ویا  

جهری (قرائت در آن باصدای بلند خوانده می شود)؛ واجب است 

 وبدون خواندن سوره فاتحه نمازدرست نیست. 

11 = بعد از تمام شدن قرائت فاتحه ، آمین گفتن ومعنای آمین  

یعنی یا الله دعای مرا قبول فرما؛ می باشد. 

12 = جمله (بسم الله الرحمن الرحیم ) را خواندن. 

13 = چند آیه ویا سوره ای علاوه از فاتحه خواندن. 

14 = رفع الیدین نمودن یعنی دستان را تا شانه ها ویا گوشها  

بالا بردن. 

15 = الله اکبر گفتن. 

16 = به رکوع رفتن. 

نحوه انجام رکوع اینگونه است که با دو دست زانوها را گرفتن  

و کمررا راست نموده و سر را با کمروسرین برابرنمودن بطوری 

 که نه سراز کمربالاتر ویا پایین تر باشد و نه کمر از سر یعنی  

سر،کمروسرین هرسه باید برابر باشند. 

17 = در رکوع مکث و درنگ کردن و(سبحان ربی العظیم و  

بحمده) را تکرار نمودن . 

البته علاوه از این اذکاردیگری نیز در احادیث صحیح آمده که  

فرد می تواند آنها را بجای این ذکر ویا به همراه آن بخواند. 

18 = از رکوع بلند شده و دستان را در پهلوها رها کردن و 

 نبستن. 

19 = زمان بلند شدن از رکوع رفع الیدین کردن یعنی دستان را  

تا به شانه ها ویا گوشها بلند نمودن. 

20 = زمان بلندشدن از رکوع (سمع الله لمن حمده ) را خواندن. 

21 = بعد از بلند شدن از رکوع ایستاده و درنگ نمودن. 

22 = به هنگام مکث و درنگ بعد از رکوع در حال ایستاده  

(اللّهم ربّنا ولک الحمد) را خواندن. 

البته علاوه از این دعاهای دیگری نیز در احادیث صحیح آمده  

که نمازگذار می تواند آنها را بهمراه این دعا بخوانند. 

23 = الله اکبر گفته ، رفع الیدین نموده و به سوی سجده رفتن. 

24 = زمان رفتن به سجده دستان را اوّل بر زمین گذاشته و  

سپس زانوها را بر زمین گذاشتن . 

25 = سجده نمودن . 

در سجده باید (دو کف دست ، دوزانو، سرانگشتان پاها ، پیشانی  

و بینی به زمین چسپیده و تماس داشته باشد. 

26 = در سجده اوّل مکث و درنگ نمودن و جمله ( سبحان ربی  

الأعلی و بحمده) را تکرار نمودن ، البته علاوه از از این نیز  

دعاهای دیگری در احادیث صحیح آمده که فرد می تواند آنها را  

در سجده بخواند تا جائی که فرد می تواند هر دعائی را در سجده 

 بخواهد ولی بشرطیکه به زبان عربی باشد. 

27 = با گفت الله اکبر و رفع الیدین از سجده اوّل سربلند نموده  

نشستن ومکث نمودن. 

28 = در حالت نشستن بعد از سجده اول دعای ( اللهم اغفرلی و  

ارحمنی واجبرنی و اهدنی وارزقنی وعافنی وارفعنی) را خواندن. 

معنای این دعا این است : بار الهی مرا ببخش ، به من رحم  

نما،جبران کارهایم کن ،هدایتم ده ،روزیم عنایت فرما، معافم کن 

 و بلندم نما. 

ویا اینکه جمله ( رب اغفرلی رب اغفرلی )یعنی: پرودگارمرا  

ببخش پروردگار مرا ببخش) را تکرار نمودن. 

29 = الله اکبر گفته رفع الیدین نمودن وبه سجده دوم رفتن . 

وباید که سجده دوم همانند سجده اوّل انجام شود ودر آن همان  

دعاها خوانده شود. 

30 = بعد از انجام سجده دوّم الله اکبر گفته رفع الیدین نمودن و  

از سجده سربلند نموده نشستن وکمی مکث نمودن. 

31 = با کمک دستان برای رکعت دوّم بلند شدن.  

رکعت دوّم   

32 = تمام اعمال رکعت دوّم بعینه همانند رکعت اوّل است فقط  

چند فرق زیر در آن وجود دارد: 

1 = تکبیرتحریمه (تکبیرشروع نماز) گفته نمی شود. 

2 = دعای استفتاح (دعای شروع نماز) خوانده نمی شود. 

3 = (اعوذ بالله ....) خوانده نمی شود. 

33 = بعد از اداء سجده دوم رکعت دوّم باید برای خواندن  

(التحیات ) نشست. 

روش نشستن بدین صورت است: انگشتان پای راست را بر  

زمین چسپانده و رخ آنها را بسوی قبله نموده بدین طریق پای  

راست را ایستاده نمودن وبر پای چپ نشستن و دست راست را  

بر ران ویا زانوی راست ودست چپ را بر ران ویا زانوی چپ 

 گذاشتن.  

34 = همه انگشتان دست راست را بستن وانگشت سبابه (اشاره)  

را برای اشاره نمودن رها کردن. ویا اینکه انگشت میانه را با  

انگشت ابهام (شست) حلقه زدن و انگشت سبابه (اشاره) را رها  

نموده ویگرانگشتان را بستن. 

35 = التحیات را خواندن والفاظ التحیات چنین است:  (التّحیات  

لله والصّلوات والطیبات السلام علی النّبی ورحمة الله و برکاته  

السّلام علینا وعلی عباده الله الصالحین أشهد أن لا اله الا الله و  

أشهد أنّ محمّدا عبده ورسوله). 

یعنی : سلامها،نمازها، وپاکیزها از آن معبود به حق است. 

 سلام،رحمت وبرکات الله بر تو باد ای پیامبر . سلام بر ما و بر 

 بندگان نیک الله، گواهی می دهم که بجز الله دیگر معبود به حقی 

 نیست و گواهی می دهم که محمّد بنده و فرستاده اوست. 

البته علاوه از این الفاظ ؛ الفاظ دیگری نیزبرای التحیات در  

روایات صحیح آمده است که خواندن آنها نیز ایرادی ندارد .  

ناگفته نماند که خواندن درودها بعد از تشهداوّل نیز در روایت 

 صحیح ثابت است. 

36 = از شروع خواندن التّحیات تا پایان آن با انگشت سبّابه  

(اشاره) دست را اشاره نمودن وآن را حرکت دادن. 

37 = در هنگام حرکت انگشت اشاره به آن نگاه نمودن. 

38 = بعد از پایان تشهد دستان را بر زمین گذاشته و با زور  

دستان برای رکعت سوم بلند شدن . 

رکعت سوم  

39 = بهنگان بلند شدن الله اکبرگفته رفع الیدین نموده دستان رابستن  . 

40 = رکعت سوّم در تمام اعمال همانند رکعت دوّم است ؛  

بجزیک فرق و آن اینکه در رکعت سوّم بعد از سوره فاتحه  

 سوره ای دیگر خوانده نمی شود ولی ناگفته نماند که گه گاهی  

خواندن سوره نیز ثابت است.  

رکعت چهارم  

41 = بعد از انجام سجده دوّم رکعت سوّم الله اکبر گفته واندکی نشستن وبعد دستان را بر زمین گذاشته و با زور دستان برای رکعت چهارم بلند شدن وبعد از بلند شدن رفع الیدین نمودن و دستان را بستن  . 

42 = رکعت چهارم تا انجام سجده دوّم این رکعت در تمام اعمال  

همانند رکعت سوّم است . 

43 = بعد از انجام سجده دوّم این رکعت برای تشهد نشستن است. 

ناگفته نماند که نحوی نشستن در تشهد دوّم در نمازهای سه رکعتی  

و چهار رکعتی با نحوی نشستن درتشهد اوّل کاملا فرق دارد در  

تشهد دوّم باید تورّک نشست یعنی بجای نشستن بر پای چپ بر  

سرین چپ نشسته و پای چپ را خوابانده وپای راست را یا  

خوابانده ویا ایستاده نموده وانگشتان پای راست را به سوی قبله  

نمودن سپس همانند تشهد اوّل دست راست را برران ویا زانوی  

راست ودست چپ را بر ران ویا زانوی چپ گذاشتن و اعمال  

زیررا انجام دادن: 

1 = التّحیات خواندن. 

2 = ازشروع التّحیات تا زمان سلام دادن باانگشت سبّابه (اشاره)  

اشاره نمودن وآن را حرکت دادن. 

3 = درودهای زیر را خواندن: اللّهم صلّ علی محمّد وعلی آل  

محمّد کما صلّیت علی ابراهیم وعلی آل ابراهیم انّک حمید مجید .

 اللّهم بارک علی محمّد و علی آل محمّد کما بارکت علی ابراهیم  

وعلی آل ابراهیم انّک حمید مجید. 

 ترجمه درودها: بارالهی برمحمّد و خاندان محمّد رحمت عنایت  

فرما همانگونه که بر ابراهیم و خاندان ابراهیم رحمت عنایت  

فرمودی ، همانا تو ستوده وبزرگواری. 

بارالهی برمحمّد و خاندان محمّد برکت عنایت فرما همانگونه که  

برابراهیم و خاندان ابراهیم برکت عنایت فرمودی ، همانا تو 

 ستوده وبزرگواری. 

البته علاوه از این الفاظ درود الفاظ دیگری نیز در روایات صحیح 

 آمده که گه گاهی خواندن آنها نیز سنّت است. 

4 = این دعا را خواندن : اللّهم انّی أعوذ بک من عذاب القبر  

و أعوذ بک من فتنة المسیح الدّجّال وأعوذ بک من فتنة المحیا  

و الممات اللّهم انّی أعوذ بک من المأثم والمغرم. 

یعنی : بار الهی از عذاب قبر به تو پناه می برم و از فتنه دجال  

به تو پناه می برم و از فتنه زندگی و فتنه مرگ به تو پناه می برم  

و بارالهی از گناه و قرض به تو پناه می برم. 

5 = بعد از این دعا ؛نماز گذار هر دعائی را که می خواهد  

می تواند بخواند ولی بشرطیکه با الفاظ عربی باشد چون در  

نماز علاوه از زبان عربی دیگر زبانها جایز نیست. 

43 = به سمت راست نگاه کردن و (السلام علیکم ورحمة الله  

 وبرکاته) گفتن.وسپس به سمت چپ نگاه کردن و (السلام علیکم  

ورحمة الله) گفتن . 

البته علاوه از این روش ؛ روشهای دیگری نیز در سلام دادن  

در احادیث صحیح آمده که نماز گذار می تواند با آن روشها 

 نیزسلام دهد. 

نا گفته نماند که با سلام دادن نماز به پایان رسیده و نماز گذار  

از نماز بیرون می شود.

اذکار بعد از نماز  

بعد از سلام دادن از نمازهای فرض در احادیث و روایات صحیح 

 خواندن اذکار واورادی زیادی آمده است که ما در اینجا بعضی  

از آنها را به ترتیب زیر بیان می نمائیم: 

1 = یکبار (الله اکبر) گفتن. 

2 = سه بار(استغفر الله) گفتن. 

3 = دعای (اللّهم أنت السّلام منک السّلام تبارکت یا ذاالجلال 

 والاکرام) را یکبارخواندن. 

4 = سی وسه بار (سبحان الله) گفتن. 

5 = سی و سه بار (الحمد لله) گفتن . 

6 = سی وسه بار (الله اکبر) گفتن. 

7 = یکبار (لااله الا الله وحده لاشریک له، له الملک وله الحمد،  

و هو علی کل شیئ قدیر) را خواندن. 

البته علاوه از این اذکار واورادی که بیان شد، دیگر اذکار و  

دعاهای نیز در احادیث صحیح رسول الله صلی الله علیه وآله  

وسلم آمده است که خواندن آنها نیز بعد از نمازهای فرض ؛سنّت 

 می باشد.

چند تذکر مهمّ در باره رکعات نماز :  

1 = نمازهای دورکعتی همانند دورکعت اوّل نمازهای چهار 

رکعتی انجام می شود . 

2 = نمازهای یک رکعتی همانند رکعت اوّل نمازهای چهار 

رکعتی انجام می شود . 

3 = نحوه نشستن در تشهد نمازهای دور کعتی و یک رکعتی  

همانند نحوی نشستن درتشهد اوّل نمازهای چهار رکعتی می باشد. 

4 = تشهد ّ درودها ودعاهای که در تشهد دوّم نمازهای چهار  

رکعتی خوانده می شود در تشهد نمازهای دو رکعتی ویک رکعتی  

نیز خوانده می شود. 

5 = نمازهای سه رکعتی کاملا همانند نمازهای چهار کعتی انجام  

می شود فقط رکعت سوّم آنها حذف می شود.  

نمازهای سنت شبانه روز  

علاوه از نمازهای فرض نمازهای سنتی نیز وجود دارد که با  

ادای آنها فرضهای ما تکمیل گشته و در قیامت جبران کمبودیهای 

 نمازهای فرض ما را خواهند نمود ، البته بعضی از این نمازهای 

 سنت؛ قبل و یا بعد از نمازهای فرض خوانده می شوند وبعضی  

از آنان نیز به نمازهای فرض سر وکاری ندارند و نمازهای 

 مستقلی اند که ما هر دوی آنها را بطور مختصر و به ترتیب  

زیر بیان می نمائیم: 

1 = قبل از نماز فرض صبح دو رکعت خواندن. 

2 = بعد از طلوع و اندکی بالا آمدن خورشید دورکعت نمازاشراق 

 خواندن . 

3 = نماز ضحی (چاشت) که وقت آن بعد از نماز اشراق شروع  

و تا قبل از زوال (مایل شدن خورشید از وسط آسمان به سمت 

 مغرب) ادامه دارد که بهترین وقت آن اواخر وقت آن است این 

 نماز حد اقل آن دو رکعت و حد اکثر آن هشت رکعت می باشد. 

4 = قبل ازنماز فرض ظهر دورکعت و یا چهار رکعت با دو  

سلام خواندن. 

5 = بعد از نماز فرض ظهر دورکعت و یا چهار رکعت با دو 

 سلام خواندن. 

6 = دو رکعت  و یا چهار رکعت با دو سلام ؛ قبل از نماز فرض  

عصرخواندن. 

7 = قبل از نماز فرض مغرب دو رکعت خواندن . 

8 = بعد از نماز فرض مغرب دو رکعت خواندن . 

9 = بعد از نماز فرض عشاء دو رکعت خواندن . 

10 = نمازوتر که حد اقل آن یک رکعت و حد اکثر آن نه رکعت  

می باشد و وقت آن بعد از نماز عشاء شروع و تا صبح صادق  

ادامه دارد، البته این نماز در صورت فراموشی و یا بخواب رفتن  

قضائی دارد. 

11 = نماز شب که بعد از عشاء شروع و تا طلوع صبح صادق  

ادامه دارد که حد اقل آن یک رکعت وتر و حد اکثر آن سیزده  

رکعت می باشد واگر کسی بنا بر عذری نتوانست نمازشب را در  

شب بخواند در روز تا قبل از زوال می تواند دوازده رکعت 

 بخواند. 

12 = دو رکعت تحیة المسجد یعنی هرگاه فردی وارد مسجد شد  

دو رکعت نفل خواندن البته به شرطی که زمان داخل شدن فرد  

به مسجد اوقات مکروه نباشد(یعنی :زمان طلوع خورشید، زمان  

غروب خورشید وزمانیکه خورشید به هنگام ظهر در وسط آسمان 

 است؛ نباشد) 

13 = بعد از هر وضوئی دورکعت خواندن. 

14 = قبل از نماز جمعه و پیش از آمدن خطیب جمعه رفتن او 

 بر بالای منبر هر چند که فرد می خواهد می تواند نماز نفل  

بخواند ولی بعد از بالا رفتن خطیب بر منبرهرکس وارد مسجد  

شد فقط می تواند دورکعت بخواند و بعد بنشیند وبه خطبه گوش  

دهد.واما بعد از نماز جمعه دورکعت ویا چهار رکعت با دو  

سلام خواندن سنت است.

آیا اختلاف مطالع در روزه وعید تأثیر گذاراست؟

آیا اختلاف مطالع در روزه وعید تأثیر گذاراست؟

هر سال مسلمانان در روزه و عید فطر و یا عید قربان با هم دچار اختلاف می شوند  بعضی از مسلمان ها به بهانه اینکه خودمان، هلال ماه را ندیده ایم روزه نمی گیرند و یا عید نمی کنند و دیدن برادران مسلمان خویش را قبول نمی کنند.

این در حقیقت بر می گردد به یک مسأله فقهی و آن اینکه آیا اختلاف مطالع در احکام شرعی همانند روزه و عید اعتبار دارد یا خیر؟

بعضی از مسلمانان همانند شافعی ها وهمفکرانشان براین نظراند که اعتبار دارد ولی بعضی دیگر از مسلمانان همانند احناف وهمفکرانشان براین نظراند که اعتباری ندارد و اگر دو نفرعادل از مسلمانان درهرگوشه ای ازاین کره خاکی هلال ماه را ببینند برهمه مسلمانان واجب است که گواهی آنها را قبول نموده ودیدن آنها را معتبر دانسته وبنا بر شهادت آنها روزه بگیرند و یا عید کنند.

آری دوستان؛ خداوند منان در قرآن به ما دستور داده که برای حل اختلافات به خداوند و رسول الله صلی الله علیه وسلم رجوع کنیم تا اختلاف ما بر طرف گردد، وقتی ما به قرآن وسنت رجوع می نماییم می بینیم که احادیث و روایات، نظریه احناف وهمفکرانشان را تأیید می کند و اختلاف مطالع را در روزه و عید اعتبار نمی کند و می گوید: که اگر دومسلمان گواهی دادند که ماه را دیدیم همه باید بنا برگواهی این دونفر روزه بگیرند. ناگفته نماند که در باره گواهی یک نفر نیز روایت داریم.

حالا به احادیثی که در این باره آمده توجه نمایید:

قال رسول الله صلی الله علیه وسلم صوموا لرؤیته وافطروا لرؤیته، فإن غبّی علیکم فأکملوا العدّة شعبان ثلاثین (متفق علیه)

رسول خدا صلی الله علیه وسلم فرمودند: بادیدن هلال(ماه رمضان)روزه بگیرید وبا دیدن هلال(ماه شوال)روزه را خورده (عید نمایید)واگرچنانچه در( پایان شعبان)هوا ابری شد(وشما نتوانستید ماه را ببینید)ماه شعبان را، سی روز کامل حساب کنید.

اگر در الفاظ این حدیث دقت شود دو نکته بسیار مهم واضح خواهد گشت:1) بنای گرفتن روزه وهمچنین اساس عید نمودن، را رسول خداصلی الله علیه وسلم بر دیدن هلال ماه قرار داده است و از آنجائی که این حدیث عام وکلی است وتمام مسلمانان را مورد خطاب قرار داده منحصر نمودن به منطقه ویا کشور خاصی درست نیست.

2) در صورتی که هیچ یک از مسلمانان ماه را ندیدند آنوقت ماه شعبان را سی روزی دانسته وبعد از تکمیل سی روز شعبان، رمضان شروع می شود.

اگرهیچ یک از مسلمانان ماه را ندید ومعلوم نبود که این روز اول رمضان است ویا روز آخر شعبان، این روز را روزه گرفتن درست نیست زیرا این روز روز شک است وروز گرفتن این روز مخالفت با رسول خدا صلی الله علیه وسلم محسوب می شود.

عن صلة قال کنا عند عمار فی الیوم الذی یشک فیه فاتی بشاة فتنحی

 بعض القوم فقال عمار: من صام هذا الیوم فقد عصی أبا القاسم صلی الله علیه وسلم (ابوداود)از صله روایت است که ما در روزشک (که آیا این روز ازرمضان است ویا از شعبان)بنزد عمار رضی الله عنه بودیم که

 برایش(گوشت)گوسفند آورده شد بعضی از افراد حاضر در آنجا (چون این در آن روز، روزه داشتند)کنار رفتند (ونخوردند)عمار گفت: هر کس این روز (شک)را روزه بگیرد او با ابوالقاسم صلی الله علیه وسلم مخالفت نموده است.

ناگفته نماند که برای دیدن ماه مبارک رمضان دیدن دو نفر ویا حتی یک نفر کافی است ولی برای دیدن هلال ماه عید باید گواهان دو نفر باشند برای ثبوت این سخن به دو حدیث پایین دقت نمایید:

1) قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: صوموا لرؤیته، وأفطروا لرؤیته، وأنسکوا لها، فإن غم علیکم فأتموا ثلاثین یوما، فإن شهد شاهدان مسلمان فصوموا وأفطروا. (نسائی وصحیح الجامع الصغیر)

یعنی رسول خدا صلی الله علیه وسلم فرمودند: بادیدن هلال(ماه رمضان روزه بگیرید وبا دیدن هلال (ماه شوال)روزه را خورده (عید نمایید)وبنا بر دیدن (هلال ماه ذوالحجة) ربانی کنید واگرچنانچه هوا ابری شد( و شما نتوانستید ماه را ببینید)سی روز را کامل حساب کنید واگر دو مسلمان گواهی دادند

(که ماه را دیدند بنا بر دیدن آنها) روزه بگیرید ویا اینکه روزه را خورده (عید کنید).

2) عن ابن عمر قال تراءی الناس الهلال، فأخبرت رسول الله أنی رأیته، فصام وأمر الناس بصیامه. (ابوداود)

واز ابن عمر رضی الله عنه روایت است که ایشان فرمودند: مردم شروع به دیدن ماه نمودند ولی من (تنها) به رسول خداصلی الله علیه وسلم خبر دادم که من ماه را دیدم رسول خدا صلی الله علیه وسلم روزه گرفته وبه مردم دستور روزه گرفتن را صادر نمودند.

زمانیکه ما به اینجای بحث می رسیم بعضیها می گویند نه برادر اینگونه که شما بیان می کنید نیست ما روایتی داریم که بیانگر این مطلب است که اختلاف مطالع در روزه اعتبار دارد و سپس روایت زیرا ارائه می نمایند: عن کریب ان ام الفضل ابنة الحارث بعثته الی معاویة بالشام، قال:

 فقدمت الشام فقضیت حاجتها، فاستهلّ رمضان وأنا بالشام، فرأینا الهلال لیلة الجمعة، ثم قدمت المدینة فی آخر الشهر، فسألنی ابن عباس، ثم ذکر الهلال، فقال: متی رآیتم الهلال؟ قلت: رأیته لیلة الجمعة، قال أنت رأیته؟

قلت: نعم، ورآه الناس، وصاموا وصام معاویة، قال: لکنا رأیناه لیلة السبت، فلا نزاله نصومه حتی نکمل الثلاثین أو نراه، فقلت: افلاتکتفی برؤیة معاویة وصیامه؟ قال: لا، هکذا أمرنا رسول الله صلی الله علیه وسلم. (مسلم وابوداود)

از کریب روایت است که ام فضل بنت الحارث مرا به بنزد معاویه به شام فرستاد. ایشان می گوید: من به شام رفتم وکار ایشان را انجام دادم ومن هنوز در شام بودم که مردم شروع به دیدن هلال (ماه رمضان)نمودند  و هلال (ماه رمضان)را در شب جمعه دیدیم، سپس من در آخر ماه (مبارک رمضان)به مدینه آمدم، ابن عباس با من سخن گفت وصحبت از دیدن ماه شد او گفت شما هلال (ماه رمضان)را چه وقتی دیدید؟ من گفتم که من شب جمعه دیدم ابن عباس گفت: تودیدی؟ گفتم بله ودیگر مردم نیز دیدند، وروزه گرفتند ومعاویه نیز روزه گرفت. سپس ابن عباس گفت: ولی ما شب شنبه هلال( ماه رمضان)را دیدیم وبه روزه ما ادامه می دهیم تا اینکه سی روز را کامل کنیم ویا اینکه ماه شوال را ببینیم. من گفتم آیا به دیدن وروزه گرفتن معاویه اکتفا نمی کنی؟ابن عباس گفت: نه، اینگونه رسول خدا صلی الله علیه وسلم به ما دستور دادند.

آری دوستان هر کس با دقت به سخنان ابن عباس رضی الله عنه در این روایت نگاه کند برایش واضح می شود که اینجا دوچیز است:

1) قسمت مرفوع این حدیث یعنی دستور رسول خدا صلی الله علیه وسلم که همان جمله (وبه روزه ما ادامه می دهیم تا اینکه سی روز را کامل کنیم ویا اینکه ماه شوال را ببینیم). این جمله در حقیت همان حدیثی است که ما اول ذکر کردیم یعنی حدیث (صوموا لرؤیته وافطروا لرؤیته، فإن غبّی علیکم فأکملوا العدّة شعبان ثلاثین). وجمله آخر ابن عباس نیز بیانگر این مطلب است که فرمودند: اینگونه رسول خدا صلی الله علیه وسلم به ما دستور دادند.

2) قسمت برداشت ابن عباس که از این حدیث برداشت نموده که هر منطقه باید خودش ببیند برای این برداشت ابن عباس رضی الله عنه دلیلی ازگفته رسول خدا صلی الله علیه وسلم ندارد که هیچ برکه بر عکس وبر خلاف نظر ابن عباس رضی الله عنه نیزحدیث مرفوع از رسول خدا آمده که دیدن منطقه ی دیگری را برای اهل مدینه اعتبار نموده اند.

به دو حدیث زیر توجه نمایید:

1) عن رجل من اصحاب النبی صلی الله علیه وسلم قال: اختلف الناس فی آخر یوم من رمضان، فقدم أعرابیان فشهدا عند النبی صلی الله علیه وسلم بالله لأهلا أمس عشیة، فأمر رسول الله صلی الله علیه وسلم الناس أن یفطروا وأن یغدوا الی مصلاهم. (ابوداود)

یکی از یاران رسول خدا صلی الله علیه وسلم روایت نموده که مردم در باره آخرین روز رمضان اختلاف نمودند (که آیا این روز از رمضان است ویا اینکه از شوال است وامروز عید است)دو بادیه نشین  آمدند وبه نزد رسول خدا صلی الله علیه وسلم گواهی دادند که آنها دیروز شام هلال ماه شوال را دیدند، رسول خدا صلی الله علیه وسلم به مردم دستور دادند که روزه شان را خورند و(برای ادای نماز عید)به عید گاه بروند.

2) عن أبی عمیر بن انس عن عمومة له من أصحاب رسول الله صلی الله علیه وسلم أن رکبا جاءوا إلی النبی صلی الله علیه وسلم یشهدون أنهم رأوا الهلال بالأمس فأمرهم أن یفطروا وإذا أصبحوا

 أن یغدوا إلی مصلاهم. (ابوداود ابن ماجه ونسائی)

أبوعمیرفرزند انس از عموهایش که از یاران رسول خدا صلی الله علیه وسلم بودند روایت می کند: که کاروانی بنزد رسول خدا صلی الله علیه وسلم  آمده وگواهی دادند که آنها هلال( ماه شوال)را دیروز دیدند رسول خدا صلی الله علیه وسلم به مردم دستور دادند تا روزهشان بخورند وفردا (برای ادای نماز عید) به عیدگاه بروند. اگر اندک دقتی به این دو روایت کرده شود واضح می گردد که استنباط وبرداشت ابن عباس رضی الله عنه کاملا با این دو حدیث مرفوع در تضاد است ودرست این است که اگر هر جای این کره خاکی دیدن هلال ماه بثبوت رسید برای همه مسلمانان جهان واجب است که دیدن آنها اعتبار نموده وبنا بر دیدن آنها روزه بگیرند ویا اینکه عید نمایند، همانگونه که رسول خدا صلی الله علیه وسلم دیدن آن دو بادیه نشین  وگواهی افراد کاروان را برای اهل مدینه اعتبار نموده ودستور بخوردن روزه دادند.

در این جا مناسب می دانم که تأویلی را که استاد آلبانی رحمه الله برای حدیث ابن عباس رضی الله عنه بیان نموده را نیز بیان نمایم، استاد آلبانی رحمه الله می فرماید:  قطعا حدیث ابن عباس رضی الله عنه در باره افرادی است که بنا بر دیدن هلال ماه در شهرشان روزه گرفتند وسپس در وسط ماه به آنان خبر رسید که در شهر دیگری یک روزجلوتراز آنان هلال ماه دیده شده است در این صورت ساکنان این شهر به روزه خویش ادامه دهند تا سی روز آنان تکمیل شود ویا اینکه هلال ماه را ببینند...

این تأویل استاد آلبانی رحمه الله بنا بر علل زیر اعتبارشرعی ندارد:

اولا: گوینده این سخن یعنی ابن عباس رضی الله عنه هدفش این نبوده که استاد آلبانی تأویل نمودند، بلکه هدفش این بوده که چون ما، هلال ماه رمضان را بعد از شما دیدیم پس عید ما نیز بعد از شما خواهد بود مگر اینکه هلال ماه شوال دیده شود.

ثانیا: وقتیکه به ما خبر رسید وبرای ما ثابت شد که فلان روز در فلان شهر هلال ماه دیده شده چرا ما گواهی آنان را قبول نکنیم وبه روزه ادامه دهیم تا که سی روزکامل شود.

ثالثا: آیا اینجا استاد آلبانی تضاد گوئی نکردند زیرا استاد قایل به این اند که اگر درهر گوشه دنیا ثابت شود که هلال ماه دیده شده برای همه ضروری است که روزه بگیرند ویا عید کنند ولی باز در اینجا می گویند: این برای کسی است که با دیدن شهر خودش روزه گرفته است وباید برای این تفکیک دلیل باشد که خوشبختانه نیست.

رابعا: اصل اثبات دیده شدن هلال ماه است، حالا فرقی ندارد که در اول ماه ثابت شود ویا در وسط ویا آخر ماه.

خامسا: وقتیکه ثابت شد فلان شهر یک روز قبل از ما دیدند وامروز عید است اگر ما به این شهری که یک روز بعداز آنها هلال ماه را دیده وروزه گرفته اند بگوییم شما یک روز دیگرنیز روزه بگیرید آیا در این دستور دو اشتباه صورت نگرفته است؛ یک اینکه ما به آنها دستور دادیم که در روز عیدی که روزه درست نیست روزه بگیرند، دوم اینکه یک روزی را که از اول ماه رمضان خوردند قضای نیاورند زیرا با گرفتن این روز اضافی سی روز آنها تکمیل می شود.

خامسا: درست است در اول ماه اشتباه صورت گرفته ولی وقتی که جمعی گواهی دادند که آنها در فلان شهر یک روز جلوتر دیدند وامروز سی روز آنها کامل می شود وباید فردا عید شود این یک گواهی مستقل برای عید است نه تنها برای دیدن هلال ماه رمضان؛ پس چرا ما گواهی این افراد را بی دلیل رد کنیم.

http://shojaey.blogsky.com/

نظریه آلبانی رحمه الله در باره اجماع

✏نظریه شیخ ناصرالدین آلبانی رحمه الله در باره اجماع✏

استاد آلبانی رحمه الله در جاهای متعددی از نوشته ها و کتب خویش اجماع از نوع اصولیش را رد نموده که ما برخی از آنها را در ذیل بیان خواهیم نمود :

در بحث طلای حلقه ای و در رد کسانی که مدعی اجماع در باره اباحت مطلق طلا برای زنان اند فرموده اند:

لا یستطیع أحدأن یدعی أنه إجماع معلوم من الدین بالضرورة وغیر هذا الإجماع مما لا یمکن تصوره فضلا عن وقوعه ولهذا قال الإمام أحمد رضی الله عنه:"من ادعى الإجماع فهو کاذب [وما یدریه؟] لعل الناس اختلفوا".رواه ابنه عبد الله فی "مسائله" ص 390. وتفصیل القول فی هذا الموضوع الخطیر لیس هذا موضعه فلیراجع من شاء التحقیق بعض کتب علم أصول الفقه التی لا یقلد مؤلفوها من قبلهم! مثل: "أصول الأحکام" لابن حزم 4 / 128 - 144 و "إرشاد الفحول" للشوکانی ونحوهما.(آداب الزفاف)

ترجمه : کسی نمی تواند ادعا کند که همانا در باره (اباحت طلا بطور مطلق برای زنان) اجماعی صورت گرفته است که از امور دینی است و مشخص بودن آن بر همه گان واضح است آری غیر ازاین اجماع (دیگراجماعی نیز) تصور آن ممکن نیست چه جای که اتفاق افتاده باشد به همین خاطر امام احمد رضی الله عنه فرمودند: هر کس ادعای اجماع نماید او دروغگو هست زیرا او چه بداند شاید که علماء در آن اختلاف نمودند (ولی او خبر ندارد).این قول (امام احمد) را پسرش در کتاب مسائلش صفحه 390 روایت و نقل نموده است. مفصلا در این موضوع مهم سخن گفتن اینجا؛ جایش نیست لذا هر کس خواهان تحقیق است به برخی از کتب اصول فقه ی که نویسندگان آنها از کسانی که پیش از آنها گذشتند تقلید نمی کنند همانند أصول الأحکام" ابن حزم 4 / 128 - 144 و "إرشاد الفحول" شوکانی وکتب دیگری که همانند این دو اند رجوع نماید .

در کتاب (المسائل العلمیة و الفتاوی الشرعیة جلد اول) کتابی که جناب عمرو عبد المنعم سلیم فتواها و پاسخ های استاد آلبانی رحمه الله که در مدینه منوره و کشوره امارات در جواب سؤال کنندگان داده اند را جمع نموده است دراین کتاب در باره مسائل اجماع سه سؤال از شیخ آلبانی رحمه الله شده و ایشان جواب داده اند که ما آن سه سؤال را به جواب هایشان را بعینه نقل و ترجمه می نمایئم :

س (1) :

هل یعتبرالاجماع اکثریة؟

ج : الاجماع لایساوی الاکثریة عند علماء الاصول . والاجماع له تعاریف : کثیرة : فمنهم من یقول: اجماع الامة . و منهم من یقول: اجماع العلماء . و منهم من یقول اجماع الصحابة. وهذا فیه کلام کثیرتکلم عنه الشوکانی فی (ارشاد الفحول) و صدیق حسن خان فی (تحصیل المامول من علم الاصول و غیرهم . وهذه الاجماعات لایمکن ان تقع فضلا عن انه لا یمکن ان تنقل لو وقعت . فاجماع العلماء فی عصر واحد کیف یمکن ان یتحقق واذا تحقق فمن الذی یستطیع ان یتصل بافرأد الاجماع هذا أمرأشبه بالمستحیل . لاسیما أن هذاالاجماع المذکور یرتبون علیه تکفیر من یخالفه . لکن الحقیقة التکفیر الذی یذکرونه مقرونا بمخالفة الاجماع هو مخالفة الاجماع الیقینی الذی یعبر علماء الأصول بمخالفة ما ثبت من الطین بالضرورة فهذا هو الذی یستلؤم التکفیر بعى اقامة الحجة. و علی هذا النوع من الاجماع (الاجماع الیقینی) یطبق قوله تعالی : وَمَنْ یُشَاقِقِ الرَّسُولَ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَیَّنَ لَهُ الْهُدَى وَیَتَّبِعْ غَیْرَ سَبِیلِ الْمُؤْمِنِینَ نُوَلِّهِ مَا تَوَلَّى وَنُصْلِهِ جَهَنَّمَ وَسَاءَتْ مَصِیرًا . (سوره نساء آیه 115)

ترجمه : سؤال : آیا اجماع اکثریت اعتبار دارد؟

جواب : در نزد علماء اصول اجماع با اکثریت برابری ندارد(یعنی : اکثریت اجماع محسوب نمی شود) اجماع دارای تعریف های زیادی است برخی از علماء می گویند: اجماع امت . برخی از آنان می گویند: اجماع علما و برخی می گویند: اجماع صحابه . این موضوع در باره آن سخن بسیار است شوکانی در (ارشاد الفحول) و صدیق حسن خان در(تحصیل المامول من علم الاصول) و دیگر علماء در باره (اجماع) سخن گفته و بحث نمودند. این نوع اجماع ها ممکن نیست که اتفاق بیفتند چه جائی که (بالفرض) اگر اتفاق بیفتند نقل آن ممکن نیست. اجماع علما در یک زمانه چگونه ممکن است که اتفاق بیفتد و محقق گردد و اگر (بالفرض) اتفاق افتاده و محقق گردد چه کسی می تواند با تک تک افراد و مجتهدین اجماع کننده ملاقات نموده (و حرف آنها را شنیده و نقل کند) این جریان شبیه به محال است . بالأخص این اجماعی که برآن تکفیر مخالفین آن را ترتیب می دهند و بیان می کنند. لیکن تکفیری که آنها برای مخالف اجماع ذکر می کنند در حقیقت بر منکر اجماع یقینی است که علما اصول از آن به مخالفت با آنچه از ضروریات و بدیهیات یقینی دین اند بیان می کنند منکراین نوع اجماع خواهان تکفیر است بشرطی که بر(منکر) اقامه حجت شده باشد. برهمین نوع اجماع که همان اجماع یقینی باشد این آیه منبطق نموده و برابری می کند که الله متعال می فرمایند: وَمَنْ یُشَاقِقِ الرَّسُولَ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَیَّنَ لَهُ الْهُدَى وَیَتَّبِعْ غَیْرَ سَبِیلِ الْمُؤْمِنِینَ نُوَلِّهِ مَا تَوَلَّى وَنُصْلِهِ جَهَنَّمَ وَسَاءَتْ مَصِیرًا . (سوره نساء آیه 115) یعنی هر کس با رسول الله صلی الله علیه وآله سلم مخالفت می کند بعد از اینکه هدایت برایش واضح گشته و راهی علاوه از راه مسلمانان پیروی می کند ما بر دوش او می اندازیم آنچه را که او خودش به دوش گرفته و او را به جهنم می کشانیم و بد جایگاهی است .

س (2)

هل یمکن انعقاد الاجماع فی عهد الصحابة؟

ج : لایمکن فالصحابة فی عهد الرسول صلی الله علیه وسلم کانوا أقرب بعضهم الی بعض من حیث أقالیمهم أما بعد الرسول صلی الله علیه و سلم حیث یکون الناس فی حاجة الی الاجماع فقى تفرقوا فی البلاد بسبب الفتوحات الاسلامیة. فکیف یمکن أن نتصور أن هولاء الصحابة جمیعا علی بعدهم عن بعضهم البعض أنهم أجمعوا علی مسألة (فأین اجتمعوا و من الذی لقیهم و نقل عنهم ذلک الاجماع ؟!! فهذا کله لا یمکن اثباته . ولکن هناک أمر أیسر من هذاالأمر المعقد و هوأنه یکفی المسلم أن یثبت لدیه أن بعض الصحابة قالوا شیئا أو فعلوا شیئا لیکون ذلک دلیلا صالحا یتمسک به . هناک نوع من أنواع الاجماع یسمی بالاجماع السکوتی و هو ایضا لیس بمعنی الاجماع العام الشامل . مثلا: اذا تکلم أحد الصحابة فی حضور جمع منهم بکلمة أو فعل فعلا (له علاقة بالشریعة) و سکتوا علی ذلک فلاشک أن النفس تطمئن لمثل هذا الاجماع لکن لیس هو الاحماع الذی یعرفونه فیقولون اجماع الأمة أو اجماع علماء الأمة أو اجماع الصحابة و انما هذا احماع نسبی . مثال ماجاء فی (صحیح البخاری) أن عمر بن خطاب رضی الله عنه خطب یوم الجمعة فی الصحابة فی خلافته فتلی علیهم آیة فیها سجدة تلاوة فنزل من المنبروسجد و سجدوا معه.......ثم فی الجمعة التالیة خطبهم ایضا و مرت به آیة سجدة فتهیأ الناس لیسجدوا کما فعلوا فی الجمعة السابقة فقال لهم ان الله تبارک و تعالی لم یکتبها علینا الا أن نشاء. فهذا اجماع سکوتی لأن کل من کان من الصحابة والتابعین ما أحد أنکر علیه أو احتج علیه بحجة من کتاب الله أو سنة رسوله صلی الله علیه وسلم . فلاشک أن النفس تطمئن لمثل هذا الحکم أکثرمن أن تطمئن لقول من جاء بعدهم کالحنفیة مثلا الذین یقولون بوجوب سجدة التلاوة وجوبا یأثم تارکه .

ترجمه : س (2) آیا این ممکن است که اجماع در زمان صحابه صورت گرفته و انعقاد شده باشد ؟

جواب : امکان ندارد زیرا صحابه (رضی الله عنهم) در زمان رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم از نظر محل سکونت به یکدیگر نزدیک بودند ولی بعد از (وفات) رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم زمانی که مردم نیازی بیشتر به اجماع داشتند ؛ بسبب فتوحات اسلامی (وگسترش سرزمین های اسلامی) پراکنده شده (و از یکدیگر دورتر گشتند) . پس چگونه ممکن است که تصور کنیم که تمام صحابه (رضی الله عنهم) با وجود دوربودن از یکدیگر بر یک مسأله ای اجماع نموده باشند، آنها کجا جمع شدند (و بر کدام مسأله اجماع نمودند) و چه کسی با آنان ملاقات نموده و از آنان این اجماع را نقل نموده ؟!! اثبات تمام اینها ممکن نیست. ولیکن در اینجا یک جریان آسانتری از این جریان پیچیده وجود دارد و آن این که برای یک مسلمان کفایت می کند که بنزدش ثابت گردد که برخی از صحابه (رضی الله عنهم) در باره مسأله ای چیزی را بین نموده اند و یا کاری را انجام داده اند تا اینکه دلیل خوبی باشد تا بدان تمسک جوید. اینجا یک نوع اجماع از انواع اجماع وجود دارد که اجماع سکوتی نام گذاری می شود (گر چه این نوع اجماع) نیز به معنای کلی و همگانی اجماع نیست . بعنوان مثال : اگر صحابه ای در حضور جمعی از آنان سخنی گفته و یا کاری را انجام داده (که به نوعی تعلق به شریعت) دارد و دیگران سکوت نمودند در این شکی نیست که دل برای چنین نوع اجماع آرامش و مطمئن می گردد گرچه این (نوع اجماع) اجماعی که به نام اجماع امت و یا اجماع علمای امت و یا اجماع صحابه نیست همانا این یک نوع اجماع نسبی است . همانند آنچه در (صحیح بخاری) آمده که عمربن خطاب رضی الله عنه در دوران خلافت خویش روز جمعه خطبه می دادند که آیه سجده ای را تلاوت نمودند وسپس از منبر فرود آمده و سجده نمودند و مردم نیز بهمراه ایشان سجده نمودند.......و سپس در جمعه دوم نیز برایشان سخنرانی نمودند و به آیه ای سجده گذر (و تلاوت) نمودند مردم آمده شدند تا اینکه سجده کنند همان گونه که در جمعه گذشته سجده نمودند (عمر رضی الله عنه) فرمودند: همانا الله تبارک و تعالی برای سجده (تلاوت) را ننوشته و واجب قرار نداد مگر اینکه ما خود بخواهیم. این یک نوع اجماع سکوتی است زیرا تمام صحابه و تابعین که در آنجا بودند کسی این گفته (عمررضی الله عنه) را انکار ننمود و از قرآن وسنت رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم بر علیه ایشان دلیل نیاورد . پس بدون شک همانا قلب برای این حکمی همانند بیشتر اطمینان حاصل می کند از آنچه که احناف به وجوب سجده تلاوت قائل اند و تارک آن را گنه کار می دانند.

س (3)

مامعنی قوله صلی الله علیه وسلم (لا تجتمع أمتی علی ضلالة)؟

ج : قوله صلی الله علیه وسلم (لا تجتمع أمتی علی ضلالة) لایعنی الاجماع المذکورفی السوال السابق أی اجماع الأمة أواجماع علماء الامة أو اجماع الصحابة. لوفرضنا أن عدد الصحابة فی زمن ما و هم مجتمعون فی مکان ما مائة صحابیا مثلا و طرحت مسألة بین أیدیهم فاختلفوا علی قولین نفترض أن تسعا و تسعین صحابیا کانوا علی رأی و صحابیا واحدا کان علی رأی آخرفهنا یمکن أن نتصور أن هذا الصحابی الحق معه والصحابة الآخرون الخطأ معهم هنا یصدق قوله صلی الله علیه و سلم : (لا تجتمع أمتی علی ضلالة) فلما کان من الثابت عندنا أن الترجیح بالأکثریة لیس مرجحا فالان یمکن أن یکون الحق مع الأقلیة والخطأ مع الأکثریة . فلوکان الحق مع الأکثریة ما اجتمعت الأمة علی الضلالة و لو کان الحق مع الفرد فکما یقول ابن مسعود :الجماعة من کان معه الحق و لو کان واحدا .

ترجمه : سوال (3) معنای این گفته رسول الله صلی الله علیه و سلم (لا تجتمع أمتی علی ضلالة) چیست؟

جواب :این گفته رسول الله صلی الله علیه و سلم (لا تجتمع أمتی علی ضلالة)هدفش آن اجماعی که در سؤال گذشته بیان شده یعنی اجماع امت و یا اجماع علما و یا اجماع صحابه (رضی الله عنهم) نیست، زیرا بالفرض اگر ما فرض کنیم که در زمانی از زمانه تعدادی از صحابه (رضی الله عنهم) در مکانی جمع شده اند و یک مسأله ای برای آنان مطرح شد و آنان در آن باره دو نظرمطرح نمودند بالفرض نود و نه تا صحابه یک نظریه ای را بیان نمودند و یک صحابه نظریه دیگری (که متفاوت با نظریهدیگران است) را بیان نمود، در این جا امکان میرود که ما تصور کنیم که این یک صحابی بر حق باشد ونظریه اش درست باشد وآن(نودو نه ) بر خطا و اشتباه باشند آن وقت است که این گفته رسول الله صلی اللهعلیه وآله وسلم صادق می آید (لا تجتمع أمتی علی ضلالة) زیرا این بنزد ما ثابت است که ترجیح دادن مسائل بنا بر اکثریت نیست ترجیح (درستی) نیست زیرا ممکن است که حق با اقلیت باشد و اکثریت برخطا و اشتباه باشند. پس چه حق با اکثریت باشد و چه حق با اقلیت باشد (در هر دو صورت) امت بر ضلالت و گمراهی جمع نشده است همان گونه که ابن مسعود رضی الله عنه فرمودند: جماعت کسی است که حق با او باشد گرچه او یک فرد هم باشد.

استاد آلبانی رحمه الله در(کتاب الجنائز، بحث : ماینتفع به المیت صفحه : 219 تحت حدیث چهارم ) چنین نوشته اند:

اولا: أن الاجماع بالمعنى الاصولی لا یمکن تحققه فی غیر المسائل التی علمت من الدین بالضرورة، کما حقق ذلک العلماء الفحول، کابن حزم فی (أصول الاحکام) والشوکانی فی (إرشاد الفحول) والاستاذ عبد الوهاب خلاف فی کتابه (أصول الفقه) وغیرهم، وقد أشار إلى ذلک الامام أحمد فی کلمته المشهورة فی الرد على من أدعى الاجماع - ورواها عنه أبنه عبد الله بن أحمد فی (المسائل). الثانی: أننی سبرت کثیرا من المسائل التی نقلوا الاجماع فیها، فوجدت الخلاف فیها معروفا! بل رأیت مذهب الجمهور على خلاف دعوى الاجماع فیها، ولو شئت أن اورد الامثلة على ذلک لطال الکلام وخرجنا به عما نحن بصدده. فحسبنا الان أن نذکر بمثال واحد، وهو نقل النووی الاجماع على أن صلاة الجنازة لا تکره فی الاوقات المکروهة! مع أن الخلاف فیها قدیم معروف، وأکثر أهل العلم على خلاف الاجماع المزعوم، کما سبق تحقیقه فی المسألة (87)، ویأتی لک مثال آخر قریب إن شاء الله تعالى.

ترجمه : اولا : همانا تحقق اجماع به معنای اصولی آن؛ علاوه از مسائلی که از ضروریات دینی شناخته و دانسته شده ممکن نیست ،چنانچه این جریان را علمای بزرگواری همچون ابن حزم در (أصول الاحکام) و شوکانی در(إرشاد الفحول) واستاد عبد الوهاب خلاف در کتاب (أصول الفقه) خویش و علاوه از آنها دیگر علما تحقیق نموده اند،وبه سوی این مطلب امام احمد(رحمه الله) در سخن مشهورش در رد کسی که مدعی اجماع است ؛اشاره نموده است که آن را فرزند ایشان عبد الله بن احمد در کتاب المسائل ذکر نموده است (یعنی این قول امام احمد رحمه الله : هر کس ادعای اجماع نماید او دروغگو هست زیرا او چه بداند شاید که علمااختلاف نمودند) در ثانی : همانا من بسیاری از مسائلی که در باره آنها اجماع نقل نمودند تحقیق و بررسی نمودم در باره آنها اختلافات مشهور یافتم ! بلکه گاهی مذهب جمهوررا بر خلاف آن اجماع ادعا شده در یافتم، و اگر من بخواهم در این باره مثال ها ذکر کنم سخن به درازا می کشد و ما از موضوعی که به صدد بیان او هستیم بیرون خواهیم شد پس برای ما کافی است که یک مثال بیان کنیم ، و آن اجماعی که امام نووی در باره نماز جنازه نقل نموده که در اوقات مکروهه ، مکروه نیست و در حالی که در این باره اختلاف فقهاء مشهور است و نظریه اکثر اهل علم بر خلاف این اجماع گمانی و خیالی است چنانچه تحقیق آن در مسأله (87) گذشته است و مثالی دیگری (نیز) بزودی ان شاء الله تعالی برایت بیان خواهم نمود.