علاح نظر و چشم زخم

بسم الله الرحمن الرحیم

علاح نظر و چشم زخم

بعد از حمد و ثنای بی پایان بر الله بسیار مهربان و منّان و درود سلام فراوان برنبی اکرم محمّد بن عبدالله صلی الله علیه و آله وسلم، باید گفت:

یکی ازچیزهای که در جامعه بسیاراتفاق می افتد؛ جریان نظر شدن و چشم زخم است، این جریان یک واقعیت است و افسانه و خرافات نیست، برخی افراد با دیدن برخی از اشیاء و افراد حساس شده و ازتعجّب و حیران ماندن در آنها، آنها را چشم نموده و برای آن افراد و اشیاء اتفاقات ناخوشایندی همانند مریضی و یا حتی مرگ و نابودی اتفاق می افتد، اسلام همانگونه که پاسخ گوی تمام مسائل و مشکلات بشریّت است، این مسأله را نیزبه نحو احسن بررسی نموده و راهکارهای دقیق و مناسبی را برای آن ارائه داده است، که در اینجا به توفیق الله تعالی و عونه، به آن راهکارها و نحوی برخورد با این جریان را برایتان از دیدگاه اسلامی بیان خواهم نمود:

1- اسلام دستور داده؛ زمانی که به جایی می روید هرگاه که به مکان مورد نظر رسیدید ، اگر می خواهید از تمام مضرات و من جمله چشم زخم در امان بمانید و تا زمانی که در آنجا هستید به شما هیچ ضرری نرسد این دعا را بخوانید: « أَعُوذُ بِکَلِمَاتِ اللهِ التَّامَّاتِ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ» یعنی: به سخنان کامل الله پناه می برم؛ از شرو بدی هر آنچه که آفریده است.

خوله سُلمی دخترحکیم رضی الله عنها فرمودند: من از رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم شنیدم که می فرمایند: «مَنْ نَزَلَ مَنْزِلًا ثُمَّ قَالَ: أَعُوذُ بِکَلِمَاتِ اللهِ التَّامَّاتِ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ، لَمْ یَضُرَّهُ شَیْءٌ، حَتَّى یَرْتَحِلَ مِنْ مَنْزِلِهِ ذَلِکَ ».                            (صحیح مسلم، حدیث: 2708)

ترجمه: هرکس در جایی فرود آمد و سپس گفت: «أَعُوذُ بِکَلِمَاتِ اللهِ التَّامَّاتِ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ» به او تا زمانی که از آنجا کوچ کند و برود، چیزی ضرر نخواهد رساند.

2 - فردی که می داند نظر دارد و مردم را چشم می کند زمانی که کسی و یا چیز مورد پسندی را دید که خوبی آن فرد و یا آن چیزاو را به تعجّب وا داشت، فورا «بارک الله» گفته و برای آن کس و یا آن چیز دعای برکت نماید، در این صورت چشمش به آن فرد و یا آن چیز ضرری نخواهد رساند:

عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ عَامِرٍ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: إِذَا رَأَى أَحَدُکُمْ مِنْ أَخِیهِ، أَوْ مِنْ نَفْسِهِ، أَوْ مِنْ مَالِهِ مَا یُعْجِبُهُ، فَلْیُبَرِّکْهُ فَإِنَّ الْعَیْنَ حَقٌّ.                          (مسند احمد، حدیث: 15700)

ترجمه: عبدالله بن عامر رضی الله عنه فرمودند: رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: هرگاه یکی ازشما از برادرش و یا خودش و یا مالش چیزی را مشاهده نمود که مورد تعجّبش قرار گرفت، پس باید برای آن دعای برکت نماید (و بارک الله بگوید) زیرا نظر و چشم زخم واقعیت دارد.

3- فرد نظر شونده و یا کسی که مال و یا فرزندش نظر شده است اگر نمی داند که چه کسی او و یا مال و فرزندش را نظر و چشم نموده است، خودش که نظرشده و یا فرزند و یا همان چیزی که نظر شده را دم کند، یعنی دعا کند و برخی از آیات قرآنی همانند سوره فاتحه، و معوذتین را بخواند، و بر خود و یا آن فرزند خویش و یا چیز نظر شده دم و پف نماید:

عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ، رَضِیَ اللَّهُ عَنْهَا: أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ رَأَى فِی بَیْتِهَا جَارِیَةً فِی وَجْهِهَا سَفْعَةٌ، فَقَالَ: «اسْتَرْقُوا لَهَا، فَإِنَّ بِهَا النَّظْرَةَ».            (صحیح البخاری، حدیث: 5739)

ترجمه: ام سلمه رضی الله عنها فرمودند: همانا پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم درخانه ایشان دختری را دیدند که در چهره اش زردی است، فرمودند: برایش از کسی درخواست دم کنید زیرا در این (دختر، آثار) نظرشدن (و چشم زخم) است.

4- فرد نظرشده و یا کسی که مالش و یا فرزندش نظرشده اگر می دانست که چه کسی نظرنموده باید از او درخواست کند که در درون ظرفی غسل نموده و یا وضو بگیرد و سپس آن آب ریخته شده از بدن نظر کننده در ظرف را؛ برآن فرد و یا شیئ نظر شده بریزند، ان شاء الله تعالی، آن فرد و شیئ نظر شده خوب و درست خواهد شد:

عَنْ أَبِی أُمَامَةَ بْنِ سَهْلِ بْنِ حُنَیْفٍ، أَنَّهُ قَالَ: رَأَى عَامِرُ بْنُ رَبِیعَةَ سَهْلَ بْنَ حُنَیْفٍ یَغْتَسِلُ، فَقَالَ: مَا رَأَیْتُ کَالْیَوْمِ وَلَا جِلْدَ مُخْبَأَةٍ، فَلُبِطَ سَهْلٌ، فَأُتِیَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، فَقِیلَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ، هَلْ لَکَ فِی سَهْلِ بْنِ حُنَیْفٍ؟ وَاللَّهِ مَا یَرْفَعُ رَأْسَهُ، فَقَالَ: «هَلْ تَتَّهِمُونَ لَهُ أَحَدًا؟» قَالُوا: نَتَّهِمُ عَامِرَ بْنَ رَبِیعَةَ، قَالَ: فَدَعَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ عَامِرًا فَتَغَیَّظَ عَلَیْهِ، وَقَالَ: «عَلَامَ یَقْتُلُ أَحَدُکُمْ أَخَاهُ، أَلَّا بَرَّکْتَ اغْتَسِلْ لَهُ».                                               (موطأ مالک، کتاب العین، حدیث: 2)

ترجمه: ازابوامامه پسر سهل بن حنیف رضی الله عنه روایت شده که ایشان فرمودند: عامر بن ربیعه دید که سهل بن حنیف غسل می نماید، او گفت: من تا به حال پوستی به این زیبایی ندیدم و نه حتی پوست دختر در پرده نشسته ای همانند آن است، سهل تب نموده بیمار گشت، به نزد رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم رفته شد و گفته شد: ای رسول الله آیا تو به نزد سهل بن حنیف نمی روید؟ سوگند به الله او نمی تواند سرش را بلند کند، (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم به نزد سهل رفته و) فرمودند: آیا برایش کسی را متهم می دانید (که او را چشم نموده باشد)؟ آنها گفتند: ما عامر بن ربیعه را متهم می دانیم، (ابوامامه) فرمودند: رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم عامر را فراخواندند، و با او تند برخورد نمودند، و فرمودند: بنا برچه حقی یکی از شما برادرش را می کشد؟ چرا دعای برکت نکردی(و بارک الله نگفتی)؟ برایش غسل کن.

حالا در ادامه بحث نظر شما را به چند حدیث دیگر در مورد نظر و چشم زخم جلب می نمایم و امیدوارم که برایتان مفید قرار بگیرد:

1- عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ، عَنِ النَّبِیِّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «العَیْنُ حَقٌّ».                                 (صحیح البخاری، حدیث: 5740)

ترجمه: ابوهریره رضی الله عنه روایت نمودند که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: نظر نمودن و چشم زخم واقعیت دارد (و خرافات نیست).

2- عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، عَنِ النَّبِیِّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «الْعَیْنُ حَقٌّ، وَلَوْ کَانَ شَیْءٌ سَابَقَ الْقَدَرَ سَبَقَتْهُ الْعَیْنُ، وَإِذَا اسْتُغْسِلْتُمْ فَاغْسِلُوا».

(صحیح مسلم، حدیث: 2188)

ترجمه: ابن عباس رضی الله عنه روایت نمودند که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: نظر نمودن و چشم زخم واقعیت دارد (و خرافات نیست)، و (بالفرض) اگر چیزی از تقدیر سبقت گیرنده بودی؛ چشم زخم از آن سبقت گرفته بود، و چون از شما در خواست غسل نمودن شد؛ پس غسل کنید.

3- عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «الْعَیْنُ حَقٌّ تَسْتَنْزِلُ الْحَالِقَ».       (المستدرک للحاکم، حدیث: 7498)

ترجمه: ابن عباس رضی الله عنهما فرمودند: رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: نظر و چشم زخم واقعیت دارد و فرد را از کوه بلند پرت می کند.

4- عَنْ أَبِی ذَرٍّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «إِنَّ الْعَیْنَ لَتُولَعُ بِالرَّجُلِ بِإِذْنِ اللَّهِ، حَتَّى یَصْعَدَ حَالِقًا فَیَتَرَدَّى مِنْهَا».

(المعجم الأوسط للطبرانی، حدیث: 5977)

ترجمه: ابوذر رضی الله عنه فرمودند: رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: همانا با اجازه الله ، فرد گرفتارنظر و چشم زخم می شود، تا (جایی) که او را بر کوه و مکان بسیار بلندی برده و سپس از آنجا پرت می نماید.

5- عَنْ جَابِرٍ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «الْعَیْنُ تُدْخِلُ الرَّجُلَ الْقَبْرَ , وَالْجَمَلَ الْقِدْرَ».             (حلیة ابی نعیم و الصحیحة، حدیث: 1249)

ترجمه: جابررضی الله عنه فرمودند: رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: نظر و چشم زخم مرد را (کشته و) به گور نموده و شتر را (کشته و) در دیگ می کند.

 6- عَنْ عَائِشَةَ، قَالَتْ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «اسْتَعِیذُوا بِاللَّهِ، فَإِنَّ الْعَیْنَ حَقٌّ».                  (سنن ابن ماجه، حدیث: 3508)

ترجمه: عایشه رضی الله عنها فرمودند: رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: (از چشم زخم) به الله پناه ببرید، زیرا نظر نمودن و چشم زخم واقعیت دارد (و خرافات نیست).

7- عَن الأَسْوَدِ، قَالَ: سَأَلْتُ عَائِشَةَ، عَنِ الرُّقْیَةِ مِنَ الحُمَةِ، فَقَالَتْ: «رَخَّصَ النَّبِیُّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ الرُّقْیَةَ مِنْ کُلِّ ذِی حُمَةٍ».

(صحیح البخاری، حدیث: 5741)

ترجمه: اسود رحمه الله فرمودند: من از عایشه رضی الله عنه در باره دم نمودن از گزیدگی چیزهای سم دارپرسیدم، ایشان فرمودند: پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم دم نمودن از گزیدگی هرچیز زهر داراجازه دادند.

8- عَنْ أَنَسٍ، قَالَ: «رَخَّصَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فِی الرُّقْیَةِ مِنَ الْعَیْنِ، وَالْحُمَةِ، وَالنَّمْلَةِ».                        (صحیح مسلم، حدیث: 2196)

ترجمه: انس رضی الله عنه فرمودند: رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم در باره دَم نمودن از چشم زخم، گزیدگی چیزهای زهر دار، و دانه هایی که از پهلو بیرون می شوند، اجازه دادند.

9- عَنْ عَائِشَةَ، رَضِیَ اللَّهُ عَنْهَا قَالَتْ: «أَمَرَنِی رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ أَوْ أَمَرَ أَنْ یُسْتَرْقَى مِنَ العَیْنِ».       (صحیح البخاری، حدیث: 5738)

ترجمه: عایشه رضی الله عنها فرمودند: رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم به من دستور دادند و یا اینکه دستور دادند تا برای علاج از چشم زخم (از کسی) در خواست دَم شود.

10- عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ: دَخَلَ النَّبِیُّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فَسَمِعَ صَوْتَ صَبِیٍّ یَبْکِی، فَقَالَ: مَا لِصَبِیِّکُمْ هَذَا یَبْکِی، هَلَّا اسْتَرْقَیْتُمْ لَهُ مِنَ الْعَیْنِ.

(مسند احمد، حدیث: 24442)

ترجمه: عایشه رضی الله عنها فرمودند: پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم (به خانه) وارد شدند، و صدای کودکی را شنیدند که گریه می کند، (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) فرمودند: این کودک شما را چه شده است، چرا برایش از کسی درخواست دم نمودن از چشم زخم نکرده اید.

11- عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمَا، قَالَ: کَانَ النَّبِیُّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یُعَوِّذُ الحَسَنَ وَالحُسَیْنَ، وَیَقُولُ: إِنَّ أَبَاکُمَا کَانَ یُعَوِّذُ بِهَا إِسْمَاعِیلَ وَإِسْحَاقَ: أَعُوذُ بِکَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّةِ، مِنْ کُلِّ شَیْطَانٍ وَهَامَّةٍ، وَمِنْ کُلِّ عَیْنٍ لاَمَّةٍ.                                          (صحیح البخاری، حدیث: 3371)

ترجمه: ابن عباس رضی الله عنهما فرمودند: پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم حسن و حسین را دم می نمودند و می فرمودند همانا پدرتان (ابراهیم علیه السلام) با آنها اسماعیل و اسحاق را دم می کردند(وآن کلمات اینها اند): «أَعُوذُ بِکَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّةِ، مِنْ کُلِّ شَیْطَانٍ وَهَامَّةٍ، وَمِنْ کُلِّ عَیْنٍ لاَمَّةٍ» یعنی: از شر هر شیطان وگزنده زهردار و سم دار و از هر چشم شور و مصیبت آوری، به سخنان کامل الله، پناه می برم.

12- عَنْ أَبِی سَعِیدٍ، أَنَّ جِبْرِیلَ، أَتَى النَّبِیَّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: یَا مُحَمَّدُ اشْتَکَیْتَ؟ فَقَالَ: «نَعَمْ» قَالَ: «بِاسْمِ اللهِ أَرْقِیکَ، مِنْ کُلِّ شَیْءٍ یُؤْذِیکَ، مِنْ شَرِّ کُلِّ نَفْسٍ أَوْ عَیْنِ حَاسِدٍ، اللهُ یَشْفِیکَ بِاسْمِ اللهِ أَرْقِیکَ».

(صحیح مسلم، حدیث: 2186)

ترجمه: ابوسعید (خدری رضی الله عنه) روایت نمودند که جبرئیل علیه السلام به نزد پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم آمده و گفتند: ای محمد آیا مریض گشتی؟ (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) فرمودند: بله (جبرئیل علیه السلام) فرمودند: «بِاسْمِ اللهِ أَرْقِیکَ، مِنْ کُلِّ شَیْءٍ یُؤْذِیکَ، مِنْ شَرِّ کُلِّ نَفْسٍ أَوْ عَیْنِ حَاسِدٍ، اللهُ یَشْفِیکَ بِاسْمِ اللهِ أَرْقِیکَ» یعنی : به نام الله ترا دَم می کنم، ازهر چیزی که ترا آزار و اذیت می کند، و از هر نفس ویا چشم حسودی، الله شفایت می دهد و من با نام الله ترا دم می کنم.

13- عَن جَابِر بْن عَبْدِ اللهِ، قَالَ النَّبِیُّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: لِأَسْمَاءَ بِنْتِ عُمَیْسٍ: «مَا لِی أَرَى أَجْسَامَ بَنِی أَخِی ضَارِعَةً تُصِیبُهُمُ الْحَاجَةُ» قَالَتْ: لَا، وَلَکِنِ الْعَیْنُ تُسْرِعُ إِلَیْهِمْ، قَالَ: «ارْقِیهِمْ» قَالَتْ: فَعَرَضْتُ عَلَیْهِ، فَقَالَ: «ارْقِیهِمْ».                               (صحیح مسلم، حدیث: 2198)

ترجمه: جابر بن عبدالله رضی الله عنه روایت نمودند که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم به اسماء دختر عمیس (رضی الله عنها) گفتند: چه شده که می بینم جسم های فرزندان برادرم (جعفر) نحیف و لاغراند مگر از فقیری اینگونه شده اند، (اسماء) گفت: نخیر ولیکن چشم زخم زود درآنها سرایت می کند و نظر می شوند، (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) فرمودند: دَمِشان کن، (اسماء) فرمودند: من کلماتی که با آنها دم می کردم بر ایشان عرضه نمودم ایشان فرمودند: با اینها دم کن.

14- عَنْ أَبِی أُمَامَةَ قَالَ: اغْتَسَلَ أَبِی سَهْلُ بْنُ حُنَیْفٍ بِالْخَرَّارِ، فَنَزَعَ جُبَّةً کَانَتْ عَلَیْهِ، وَعَامِرُ بْنُ رَبِیعَةَ یَنْظُرُ، قَالَ: وَکَانَ سَهْلٌ رَجُلًا أَبْیَضَ حَسَنَ الْجِلْدِ، قَالَ: فَقَالَ عَامِرُ بْنُ رَبِیعَةَ: مَا رَأَیْتُ کَالْیَوْمِ، وَلَا جِلْدَ عَذْرَاءَ فَوعِکَ سَهْلٌ مَکَانَهُ، فَاشْتَدَّ وَعَکُهُ، فَأَتَى رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فَأَخْبَرَهُ أَنَّ سَهْلًا وُعِکَ، وَأَنَّهُ غَیْرُ رَائِحٍ مَعَکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ، فَأَتَاهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، فَأَخْبَرَهُ سَهْلٌ الَّذِی کَانَ مِنْ شَأْنِ عَامِرِ بْنِ رَبِیعَةَ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ:  «عَلَامَ یَقْتُلُ أَحَدُکُمْ أَخَاهُ؟ أَلَا بَرَّکْتَ إِنَّ الْعَیْنَ حَقٌّ، تَوَضَّأْ لَهُ»، فَتَوَضَّأَ لَهُ عَامِرُ بْنُ رَبِیعَةَ، فَرَاحَ سَهْلٌ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ لَیْسَ بِهِ بَأْسٌ.                                            (صحیح ابن حبان، حدیث: 6105)

ترجمه:  ابوامامه رضی الله عنه فرمودند: پدرم سهل بن حنیف در مکان خرّار غسل نمودند، و چون جبه ولباس رو که بر تن داشتند را کشیدند، عامر بن ربیعه به ایشان نگاه می کردند، (ابوامامه) می گوید: سهل مردی سفید پوست و زیبایی بودند (ابوامامه) می گوید: عامر بن ربیعه گفت: من تا به امروز (چنین پوست زیبایی را) ندیدم، و (حتی) پوست دختر باکره ای (که همانند این پوست زیبا) نیست، سهل؛ همانجا تب نمودند و تبش بسیار زیاد گشت، فردی به نزد رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم آمد و به ایشان خبر داد که ای رسول الله، سهل، تب نموده، و نمی تواند شما را همراهی کند، رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم به نزدش آمدند، و سهل؛ رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم را نسبت به آنچه برایش و عامر بن ربیعه اتفاق افتاده بود، خبردار نمودند، رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم ( به عامر بن ربیعه) گفتند: بنا برچه حقی یکی از شما برادرش را می کشد؟ چرا (بارک الله نگفته و) دعای برکت ننمودی، همانا چشم زخم واقعیت دارد، برایش وضو بگیر، عامر بن ربیعه برای سهل وضو گرفت،(و آن آبها را بر سهل ریختند) سهل بهمراه رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم رفتند و هیچ دردی را احساس نمی کردند.