شرح و تحقیق سنن ابن ماجه

حدیث ۳- (این حدیث صحیح است) حَدَّثَنَا أَبُو بَکْرِ بْنُ أَبِی شَیْبَةَ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو مُعَاوِیَةَ، وَوَکِیعٌ، عَنِ الْأَعْمَشِ، عَنْ أَبِی صَالِحٍ، عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: ‏« ﻣَﻦْ ﺃَﻃَﺎﻋَﻨِﻲ ﻓَﻘَﺪْ ﺃَﻃَﺎﻉَ ﺍﻟﻠَّﻪَ، ﻭَﻣَﻦْ ﻋَﺼَﺎﻧِﻲ ﻓَﻘَﺪْ ﻋَﺼَﻰ ﺍﻟﻠَّﻪَ ‏».

لغات و جملات حدیث :

ﻣَﻦْ ﺃَﻃَﺎﻋَﻨِﻲ: هرکس از من اطاعت نمود ، هرکس از من پیروی نمود.

ﻓَﻘَﺪْ ﺃَﻃَﺎﻉَ ﺍﻟﻠَّﻪَ : قطعا از الله (متعال) اطاعت نموده است ، یقینا از الله (متعال) پیروی نموده است .

ﻣَﻦْ ﻋَﺼَﺎﻧِﻲ : هرکس از من نافرمانی کرد .

ﻓَﻘَﺪْ ﻋَﺼَﻰ ﺍﻟﻠَّﻪَ :  قطعا ازالله (متعال) نافرمانی نموده است .

ترجمه حدیث :

ﺍﺑﻮﻫﺮﯾﺮﻩ ﺭﺿﯽ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻨﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ : ﺭﺳﻮﻝ ﺍﻟﻠﻪ ﺻﻠﯽ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ ﻭﺳﻠﻢ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ : ﻫﺮﮐﺲ ﺍﺯ ﻣﻦ ﺍﻃﺎﻋﺖ ﻭ ﭘﯿﺮﻭﯼ نمود ﺍﻭ ‏( ﺩﺭ ﺣﻘﯿﻘﺖ ‏) ﺍﺯ ﺍﻟﻠﻪ (متعال) ﺍﻃﺎﻋﺖ ﻭ ﭘﯿﺮﻭﯼ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺍﺯ ﻣﻦ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ کرد ﺍﻭ ‏( ﺩﺭ ﺣﻘﯿﻘﺖ ‏) ﺍﺯ ﺍﻟﻠﻪ (متعال) ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ کرﺩﻩ ﺍﺳﺖ .

مسائل حدیث :

از این حدیث مسائل زیر برگرفته و استنباط می شود :

۱ - اطاعت و پیروی از رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم ضروری است همان گونه که اطاعت و پیروی از الله متعال ضروری است .

۲ - نافرمانی از دستورات رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم ممنوع و گناه است همانگونه که نافرمانی از الله متعال ممنوع و گناه محسوب می شود.

۳ - اطاعت و پیروی از رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم باعث اجر و ثواب و نافرمانی از دستورات ایشان باعث گناه می گردد .

۴ - سنت رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم دومین منبع شریعت اسلامی محسوب می شود .

۵- انکار سنت رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم در حقیقت انکارقرآن مجید وانکار دستورات الله متعال می باشد.

تحقیق وبررسی سند :

در سند این حدیث ابومعاویه رحمه الله که همان محمد بن خازم تمیمى سعدى ضریر کوفى باشد وجود دارد ایشان افکارمرجئه داشتند وایشان ازحافظ ترین راویان ازاعمش رحمه الله می باشند و در این روایت وکیع رحمه الله نیزمتابع ایشان اند و جناب اعمش رحمه الله که همان ابومحمد کوفی سلیمان بن مهران اسدی کاهلی رحمه الله باشند نیز در سند این روایت وجود دارند وایشان ازراویان مدلّس اند و در اینجا بصورت عنعنه این حدیث را روایت نموده اند.

لذا این حدیث از نظرسندی ضعیف است ولی از نظرمتنی صحیح است آن را استاد آلبانی رحمه الله صحیح قرار داده اند زیرا همین حدیث را با همین الفاظ ازابوهریره رضی الله عنه با سند دیگری در صحیح بخاری حدیث شماره (7137) و صحیح مسلم حدیث شماره (1835) و برخ دیگرکتب حدیثی روایت شده است .

تفاوت های الفاظ و منابع حدیث :

در ذیل ان شاء الله تعالی تفاوتها الفاظی و منابع این حدیث در سایرکتب ششگانه ذکر خواهد شد :

۱ - در صحیح بخاری روایت (7137) و صحیح مسلم در تکرار روایت (1835) و سنن نسائی روایت (4193) این حدیث این گونه آمده است قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ:«مَنْ أَطَاعَنِی فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ، وَمَنْ عَصَانِی فَقَدْ عَصَى اللَّهَ، وَمَنْ أَطَاعَ أَمِیرِی فَقَدْ أَطَاعَنِی، وَمَنْ عَصَى أَمِیرِی فَقَدْ عَصَانِی».

ترجمه : رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند : هرکس از من اطاعت و پیروی نمود (او در حقیقت) از الله (متعال) اطاعت و پیروی نموده است ، و هرکس از من نافرمانی کرد (او در حقیقت) از الله (متعال) نافرمانی کرده است ، و هرکس ازامیری ،(که) من  (تعیین نمودم) اطاعت و پیروی نمود ، (اودر حقیقت) از من اطاعت و پیروی نموده است، و هرکس از امیری ، (که) من (تعیین کردم) نافرمانی کرد (او در حقیقت) ازمن نافرمانی کرده است.

۲ - این حدیث در صحیح مسلم روایت (1835) با این گونه الفاظ روایت شده است : عَنِ النَّبِیِّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ:«مَنْ أَطَاعَنِی فَقَدْ أَطَاعَ اللهَ، وَمَنْ یَعْصِنِی فَقَدْ عَصَى اللهَ، وَمَنْ یُطِعِ الْأَمِیرَ فَقَدْ أَطَاعَنِی، وَمَنْ یَعْصِ الْأَمِیرَ فَقَدْ عَصَانِی».

ترجمه : ازپیامبرصلی الله علیه وآله وسلم (روایت است که ایشان) فرمودند : هرکس از من اطاعت و پیروی نمود (او در حقیقت) از الله (متعال) اطاعت و پیروی نموده است ، و هرکس از من نافرمانی می می کند (او در حقیقت) از الله (متعال) نافرمانی نموده است ، و هرکس از(امیر، و) رهبری (که من تعیین کرده ام) اطاعت و پیروی می کند ، (اودر حقیقت) از من اطاعت و پیروی نموده است، و هرکس از (امیر، و) رهبری(که من تعیین کرده ام) نافرمانی می کند (او در حقیقت) ازمن نافرمانی کرده است.

۳ - این حدیث در سنن نسائی روایت (5510) این گونه آمده است : سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یَقُولُ: «مَنْ أَطَاعَنِی فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ، وَمَنْ عَصَانِی فَقَدْ عَصَى اللَّهَ» وَکَانَ یَتَعَوَّذُ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ، وَعَذَابِ جَهَنَّمَ، وَفِتْنَةِ الْأَحْیَاءِ وَالْأَمْوَاتِ، وَفِتْنَةِ الْمَسِیحِ الدَّجَّالِ .

ترجمه : (ابوهریره رضی الله عنه فرمودند ) من از رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم شنیدم که می فرمایند : هرکس از من اطاعت و پیروی نمود (او در حقیقت) از الله (متعال) اطاعت و پیروی نموده است ، و هرکس از من نافرمانی کرد (او در حقیقت) از الله (متعال) نافرمانی کرده است ، و(ابوهریره رضی الله عنه فرمودند: عادت پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم براین) بود که از عذاب قبر و عذاب دوزخ و فتنه زندگان و مردگان و فتنه مسیح دجال (به الله متعال) پناه می بردند .

۴ - این حدیث در سنن ابن ماجه روایت (2859) این گونه تکرار شده است : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ:«مَنْ أَطَاعَنِی، فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ، وَمَنْ عَصَانِی، فَقَدْ عَصَى اللَّهَ، وَمَنْ أَطَاعَ الْإِمَامَ، فَقَدْ أَطَاعَنِی، وَمَنْ عَصَى الْإِمَامَ، فَقَدْ عَصَانِی».

ترجمه : رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند : هرکس از من اطاعت و پیروی نمود (او در حقیقت) از الله (متعال) اطاعت و پیروی نموده است ، و هرکس از من نافرمانی کرد (او در حقیقت) از الله (متعال) نافرمانی کرده است ، و هرکس از(امیر، و) رهبری (که من تعیین نمودم) اطاعت و پیروی نمود ، (اودر حقیقت) از من اطاعت و پیروی نموده است، و هرکس از (امیر، و) رهبری(که من تعیین کردم) نافرمانی کرد (او در حقیقت) ازمن نافرمانی کرده است.