شرح و تحقیق سنن ابن ماجه

حدیث ۲- (این حدیث صحیح است) حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الصَّبَّاحِ، قَالَ: أَخْبَرَنَا جَرِیرٌ، عَنِ الْأَعْمَشِ، عَنْ أَبِی صَالِحٍ، عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: ‏« ﺫَﺭُﻭﻧِﻲ ﻣَﺎ ﺗَﺮَﻛْﺘُﻜُﻢْ، ﻓَﺈِﻧَّﻤَﺎ ﻫَﻠَﻚَ ﻣَﻦْ ﻛَﺎﻥَ ﻗَﺒْﻠَﻜُﻢْ ﺑِﺴُﺆَﺍﻟِﻬِﻢْ ﻭَﺍﺧْﺘِﻼَﻓِﻬِﻢْ ﻋَﻠَﻰ ﺃَﻧْﺒِﻴَﺎﺋِﻬِﻢْ، ﻓَﺈِﺫَﺍ ﺃَﻣَﺮْﺗُﻜُﻢْ ﺑِﺸَﻲْﺀٍ ﻓَﺨُﺬُﻭﺍ ﻣِﻨْﻪُ ﻣَﺎ ﺍﺳْﺘَﻄَﻌْﺘُﻢْ، ﻭَﺇِﺫَﺍ ﻧَﻬَﻴْﺘُﻜُﻢْ ﻋَﻦْ ﺷَﻲْﺀٍ ﻓَﺎﻧْﺘَﻬُﻮﺍ ‏».

لغات و جملات حدیث :

ﺫَﺭُﻭﻧِﻲ :‌مرا رها کنید ، مرا ترک کنید ، از من نپرسید .

ﻣَﺎ ﺗَﺮَﻛْﺘُﻜُﻢْ: آنچه من شما را نسبت به آن ترک کردم، نسبت به مسائلی که من برایتان حکم آنها را بیان نکردم .

ﻓَﺈِﻧَّﻤَﺎ ﻫَﻠَﻚَ ﻣَﻦْ ﻛَﺎﻥَ ﻗَﺒْﻠَﻜُﻢْ: همانا کسانی که پیش از شما بودند هلاک گشتند.

ﺑِﺴُﺆَﺍﻟِﻬِﻢْ ﻭَﺍﺧْﺘِﻼَﻓِﻬِﻢْ ﻋَﻠَﻰ ﺃَﻧْﺒِﻴَﺎﺋِﻬِﻢْ: بنا بر سؤالات (بی جایشان) و اختلاف نمودنشان (در عمل) با پیامبرانشان .

ﻓَﺈِﺫَﺍ ﺃَﻣَﺮْﺗُﻜُﻢْ ﺑِﺸَﻲْﺀٍ : و چون شما را به چیزی دستور دادم .

ﻓَﺨُﺬُﻭﺍ ﻣِﻨْﻪُ : پس از آن بگیرید ، پس به آن عمل کنید .

ﻣَﺎ ﺍﺳْﺘَﻄَﻌْﺘُﻢْ : آنقدر که توان دارید، به هر اندازه که می توانید.

ﻭَﺇِﺫَﺍ ﻧَﻬَﻴْﺘُﻜُﻢْ ﻋَﻦْ ﺷَﻲْﺀٍ : و چون شما را از چیزی ممانعت نمودم ، و چون شما را از چیزی بازداشتم .

ﻓَﺎﻧْﺘَﻬُﻮﺍ : پس بازآیید، پس آن را ترک کنید ، پس به آن عمل نکنید .

ترجمه حدیث :

ﺍﺑﻮﻫﺮﯾﺮﻩ ﺭﺿﯽ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻨﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ : ﺭﺳﻮﻝ ﺍﻟﻠﻪ ﺻﻠﯽ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ ﻭﺳﻠﻢ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ : ﻫﺮﺁﻧﭽﻪ ﻣﻦ ﺑﺮﺍﯾﺘﺎﻥ ﺭﻫﺎ ﮐﺮﺩﻡ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﺮﺍ ﺑﮕﺬﺍﺭﯾﺪ ﻭ ﺭﻫﺎ ﮐﻨﯿﺪ ‏(ﻭ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﺁﻥ ﺍﺯﻣﻦ چیزی ﻧﭙﺮﺳﯿﺪ ‏) ﺯﯾﺮﺍ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ ﺍﺯ ﺷﻤﺎ ﺑﻮﺩﻧﺪ، ﺑﻨﺎ ﺑﺮﺳﻮﺍﻻﺗﺸﺎﻥ ﻭ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻧﻤﻮﺩﻧﺸﺎﻥ (در عمل) ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﺍﻧﺸﺎﻥ ﻫﻼﮎ ﮔﺸﺘﻨﺪ، ﻟﺬﺍ ﻫﺮﮔﺎﻩ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭼﯿﺰﯼ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩﻡ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺍﯼ ﮐﻪ ﺗﻮﺍﻥ ﺩﺍﺭﯾﺪ ﺑﺪﺍﻥ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﯿﺪ ﻭ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﭼﯿﺰﯼ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﻧﻤﻭدﻡ از آن ﺑﺎﺯ ﺁﯾﯿﺪ ‏( ﻭﺍﻧﺠﺎﻣﺶ ﻧﺪﻫﯿﺪ ‏).

مسائل حدیث :

از حدیث بالا مسائل و احکام زیر برگرفته و استنباط می شود :

۱ - صحابه رضی الله عنهم از سولات بی مورد ممانعت شده بودند.

۲ - اختلاف با پیامبران الهی علیهم السلام باعث هلاکت می گردد.

۴ - هر مسأله ای را که رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم برای ما بیان ننمودند برهمان حالت اولیه اش باقی است .

۴ - پیروی از دستورات رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم ضروری است .

۵ - ترک کردن اعمالی را که رسول الله صلی الله علیه وسلم ازآنها ممانعت نمودند ضروری است .

۶ - سنت رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم منبع دوم شریعت اسلامی می باشد .

۷ - داشتن توان در اجرای اعمال دینی لازمی است ، لذا هرمسلمانی که اصلا توان اجرای عملی از اعمال شرع را نداشته باشد، اسلام آن عمل را کاملا از او برداشته و براو انجام آن عمل را لازمی نمی داند همانند اینکه پرداخت زکات را از فقیران و فرضیت انجام حج را نا توانان برداشته است ، و اگر فردی توان ناقص درانجام عملی از اعمال دینی را داشته باشد، اسلام آن عمل را برای آن آسان و تخفیف می نماید همانند اینکه اگر فردی توان ایستادن در نماز را ندارد ، اسلام برایش اجازه داده تا نشسته نماز بخواند .

تحقیق و بررسی سند :

در سند این حدیث (جناب اعمش رحمه الله) که همان  (ابومحمد کوفی سلیمان بن مهران اسدی کاهلی رحمه الله) باشد وجود دارد که ایشان ازراویان مدلّس اند و در اینجا بصورت عنعنه این حدیث را روایت نموده است.

لذا این حدیث از نظرسندی ضعیف است ولی از نظرمتنی صحیح است زیرا همین مفهوم از روایت ابوهریره رضی الله عنه با سند دیگری در صحیح بخاری حدیث شماره (7288) و صحیح مسلم حدیث شماره (1337) و برخ دیگرکتب حدیثی روایت شده است . 

تفاوت های الفاظ و منابع حدیث :

تفاوت های الفاظ و منابع این حدیث سنن ابن ماجه همانند تفاوت های الفاظ و منابع حدیث قبلی آن است ، واز آنجایی که منابع و تفاوت های الفاظ در حدیث قبلی که اولین حدیث سنن ابن ماجه می باشد ذکر شده است، دیگر نیاز به تکرار و ذکر دوباره آنها نیست .