ترجمه و تحقیق اربعین نووی

حدیث بیست و یک اربعین

متن حدیث :

عَنْ ابی عمرو و قیل ابی عمرة سُفْیَانَ بْنِ عَبْدِ اللهِ رضی الله عنه، قَالَ: قُلْتُ: یَا رَسُولَ اللهِ، قُلْ لِی فِی الْإِسْلَامِ قَوْلًا لَا أَسْأَلُ عَنْهُ أَحَدًا غَیْرَکَ . قَالَ: " قُلْ: آمَنْتُ بِاللهِ، ثُمَّ اسْتَقِمْ ".

لغات حدیث :

قُلْتُ: یَا رَسُولَ اللهِ : گفتم ای رسول الله . گفتم ای فرستاده الله .

قُلْ لِی فِی الْإِسْلَامِ قَوْلًا : به من دراسلام سخنی بگو. به من یک دستور اسلامی بده .

لَا أَسْأَلُ عَنْهُ أَحَدًا غَیْرَکَ : ازآن ازکسی غیر از تو نپرسم . در باره آن غیر از تو از کس دیگری سوال نکنم .

قُلْ: آمَنْتُ بِاللهِ : بگو به الله ایمان آوردم .

ثُمَّ اسْتَقِمْ : سپس برآن استقامت کن . سپس برآن پایداربمان .

ترجمه حدیث :

ابوعمر و یا ابوعمره سفیان بن عبدالله رضی الله عنه فرمودند : (من به رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم) گفتم : ای رسول الله به من در باره (مسائل و امور داخلی ) اسلام سخنی بگوتا اینکه نیازی پیدا نکنم تا درآن باره از کس دیگری علاوه از شما (و بعد از شما) چیزی بپرسم ؟ (رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند: بگو به الله ایمان آوردم و سپس (براین گفته ات) پایدار بمان .

مسائل حدیث :

از این حدیث مسائل و احکام زیر برگرفته واستنباط می شود :

۱ - ایمان به الله متعال اصلی ترین مسائل اعتقادی و ایمانی است.

۲ - استقامت و پایداری برمسائل دینی و ایمانی ضروری است .

۳ - بدون استقامت و پایداری برمسائل دینی و ایمانی فرد به انحراف کشیده می شود .

۴ - ایمان به الله متعال و استقامت و پایدرای دوچیزی اند که باعث کامیابی فرد می شوند .

۵- با زبان اعتراف به الله متعال نمودن ازضروریات ایمان است .

۶ - ایمان به الله متعال و استقامت برآن دارای پاداشهای بس بزرگی است که درقرآن مجید از آن این گونه یاد شده است :

إِنَّ الَّذِینَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلَائِکَةُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِی کُنتُمْ تُوعَدُونَ (سوره فصلت آیه : ۳۰)

یعنی : همانا کسانی که گفتند : پروردگار ما الله است و (براین) استقامت و پایداری نمودند، فرشتگان (به هنگام) برآنان فرود می آیند (و به آنان می گویند) : (مرگ وآخرت) نترسید و (و نسبت به اهل و اموال باقی مانده خود هم) غمگین نباشید ، وبه شما بشارت باد بهشتی که (قبلا در دنیا ) وعده داده می شدید.

تفاوت های الفاظ روایت :

۱ - در این روایت اربعین آمده « قُلْتُ: یَا رَسُولَ اللهِ، قُلْ لِی فِی الْإِسْلَامِ قَوْلًا لَا أَسْأَلُ عَنْهُ أَحَدًا غَیْرَکَ » ولی در روایت شماره (38) صحیح مسلم این گونه آمده است « قُلْتُ: یَا رَسُولَ اللهِ، قُلْ لِی فِی الْإِسْلَامِ قَوْلًا لَا أَسْأَلُ عَنْهُ أَحَدًا بَعْدَکَ .... » .

2 - در روایت (2410) سنن ترمذی و روایت (3972) سنن ابن ماجه و برخ دیگر کتب حدیثی این حدیث این گونه آمده است «قُلْتُ: یَا رَسُولَ اللَّهِ حَدِّثْنِی بِأَمْرٍ أَعْتَصِمُ بِهِ ......».

3 - درروایت (19431) مسند احمد بن حنبل این حدیث این گونه آمده است « قلت: یا رسول الله، مرنی فی الإسلام بأمر لا أسأل عنه أحدا بعدک......».

4 - در روایت (2752) سنن دارمی این حدیث این گونه آمده است «قُلْتُ: یَا رَسُولَ اللَّهِ أَخْبِرْنِی بِعَمَلٍ فِی الْإِسْلَامِ لَا أَسْأَلُ عَنْهُ أَحَدًا......».

5 - در روایت (4576) شعب الایمان بیهقی این حدیث این گونه آمده است «قُلْتُ: یَا رَسُولَ اللهِ حَدِّثْنِی بِحَدِیثٍ اعْتَصمُ بِهِ..... ».

۶ - در این روایت اربعین آمده است« قُلْ: آمَنْتُ بِاللهِ، فَاسْتَقِمْ» ولی در روایت (2410) سنن ترمذی و برخ دیگر کتب حدیثی این گونه آمده است«قُلْ رَبِّیَ اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقِمْ» و در روایت شماره (942) صحیح ابن حبان و برخ دیگر کتب حدیثی این گونه آمده است«قُلْ: آمَنْتُ بِاللَّهِ، ثُمَّ اسْتَقِمْ» و در روایت (2752) سنن دارمی این گونه آمده است«اتَّقِ اللَّهَ، ثُمَّ اسْتَقِمْ» و در روایت (4574) شعب الایمان بیهقی این گونه آمده است « قُلِ: اللهُ رَبِّی، ثُمَّ اسْتَقِمْ ».

۷ -  در روایت (2410) سنن ترمذی سوال و جواب دیگری اضافه تر آمده که در این روایت اربعین نیامده است و آن سوال و جواب از این قرار است : « ....قُلْتُ: یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا أَخْوَفُ مَا تَخَافُ عَلَیَّ، فَأَخَذَ بِلِسَانِ نَفْسِهِ، ثُمَّ قَالَ: «هَذَا» و در روایت (3972) سنن ابن ماجه این مطلب این گونه آمده است « قُلْتُ: یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا أَکْثَرُ مَا تَخَافُ عَلَیَّ؟ فَأَخَذَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، بِلِسَانِ نَفْسِهِ، ثُمَّ قَالَ: «هَذَا».

یعنی : گفتم : ای رسول الله از همه (چیزها) چه چیزی بیشتر برمن می ترسی که آن چیزی باعث گنه کاری و بدبختی من گردد؟ رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم زبان خودشان را گرفته و سپس فرمودند : این (زبان از همه خطرناک تراست، و بیشتر از هرچیز باعث بدبختی وگنه کاری افراد می شود).

ناگفته نماند که این سوال و جواب در برخی دیگر از کتب حدیثی نیزبا اندک تغییری در الفاظ روایت شده است .

سند حدیث :

امام نووی رحمه الله در کتاب اربعین این حدیث را به صحیح مسلم نسبت داده اند که سند این حدیث در صحیح مسلم ازقرار ذیل می باشد :

حَدَّثَنَا أَبُو بَکْرِ بْنُ أَبِی شَیْبَةَ، وَأَبُو کُرَیْبٍ قَالَا: حَدَّثَنَا ابْنُ نُمَیْرٍ، ح وحَدَّثَنَا قُتَیْبَةُ بْنُ سَعِیدٍ، وَإِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، جَمِیعًا عَنْ جَرِیرٍ، ح وحَدَّثَنَا أَبُو کُرَیْبٍ، حَدَّثَنَا أَبُو أُسَامَةَ، کُلُّهُمْ عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ سُفْیَانَ بْنِ عَبْدِ اللهِ الثَّقَفِیِّ، قَالَ...........

منابع حدیث :

این روایت اربعین در کتب معتدد حدیثی آمده است که بنده در ذیل به مهم ترین آنها اشاره خواهم نمود :

۱ - صحیح مسلم حدیث شماره (38).

۲ - سنن ترمذی حدیث شماره (2410) .

۳ - سنن ابن ماجه حدیث شماره (3972) .

۴ - مسند احمد بن حنبل حدیث شماره (15416) وو...

۵ - صحیح ابن حبان حدیث شماره (942) وو..

علاوه از کتب مذکور این حدیث در برخی دیگر از کتب حدیثی روایت شده است .