ترجمه و تحقیق اربعین نووی

حدیث شانزدهم اربعین

متن حدیث :

عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ، أَنَّ رَجُلًا قَالَ لِلنَّبِیِّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: أَوْصِنِی، قَالَ: «لاَ تَغْضَبْ» فَرَدَّدَ مِرَارًا، قَالَ: «لاَ تَغْضَبْ».

لغات حدیث :

أَنَّ رَجُلًا : همانا مردی، همانا فردی.

قَالَ لِلنَّبِیِّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: به پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم گفت .

أَوْصِنِی : مرا وصیت کن ، به من نصیحت کن .

لاَ تَغْضَبْ : خشم نکن ، غضب نکن .

فَرَدَّدَ مِرَارًا : پس او چندین بار تکرار نمود، پس او بار بار تکرارنمود .

ترجمه حدیث :

 ابوهریره رضی الله عنه روایت نمودند که همانا مردی به پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم گفت که مرا وصیت (و نصیحت) نمائید : (رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند : خشم نکن (آن مرد) چندین بار (این درخواستش را) تکرار نمود، (رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم هر بار در جوابش فرمودند ) خشم نکن .

مسائل حدیث :

1 - خشم و غضب عادت بسیار بدی است .

2 - خشم را فروبردن یکی از عادات نیک است .

3 - رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم روانشناس بودند و هر کس را برابر با حالت و عادت او نصیحت می نمودند .

ناگفته نماند که این مردی که از رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم درخواست چنین وصیت و نصیحتی نمودند جناب ابودرداء عمویمر بن عامرانصاری خزرجی رضی الله عنه می باشند همانگونه که در المعجم الاوسط طبرانی روایت شماره (2353) این گونه آمده است « عَنْ أَبِی الدَّرْدَاءِ قَالَ: قُلْتُ: یَا رَسُولَ اللَّهِ، دُلَّنِی عَلَى عَمَلٍ یُدْخِلُنِی الْجَنَّةَ قَالَ: «لَا تَغْضَبْ وَلَکَ الْجَنَّةُ».

ترجمه : ابودرداء رضی الله عنه فرمودند : من گفتم ای رسول الله مرا برعملی راهنمائی نمائید که باعث رفتن من به بهشت گردد ، (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) فرمودند : خشم نکن وبرایت بهشت است .

تفاوت های روایت :

این حدیث اربعین در برخ دیگر از کتب حدیثی با تفاوت هایی در الفاظش روایت شده است که بنده به عمده ترین این تفاوت ها در ذیل اشاره خواهم نمود :

1 - در سنن ترمذی حدیث شماره (2020) این روایت این گونه آمده است «جَاءَ رَجُلٌ إِلَى النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، فَقَالَ: عَلِّمْنِی شَیْئًا وَلَا تُکْثِرْ عَلَیَّ لَعَلِّی أَعِیهِ، قَالَ: «لَا تَغْضَبْ»، فَرَدَّدَ ذَلِکَ مِرَارًا کُلُّ ذَلِکَ یَقُولُ: «لَا تَغْضَبْ».

2 - ودر مسند احمد بن حنبل شماره (8744) این گونه آمده است « أتى النبی صلى الله علیه وسلم رجل، فقال: مرنی بأمر، ولا تکثر علی حتى أعقله، قال: «لا تغضب» ، فأعاد علیه: «لا تغضب».

3 - و در روایت شماره (10011) مسند احمد بن حنبل این گونه روایت شده است « جاء رجل إلى رسول الله صلى الله علیه وسلم، فقال: مرنی بأمر، قال: «لا تغضب» ، قال: فمر أو فذهب، ثم رجع، قال: مرنی بأمر، قال: «لا تغضب» قال: فردد مرارا کل ذلک یرجع، فیقول: «لا تغضب».

4 - و در روایت شماره (20279) السنن الکبری امام بیهقی این گونه آمده است « جَاءَ رَجُلٌ إِلَى النَّبِیِّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ , فَقَالَ لَهُ: " أَوْصِنِی "، قَالَ: " لَا تَغْضَبْ " , فَتَرَدَّدَ إِلَیْهِ مِرَارًا , لَا یَزِیدُ عَلَى أَنْ یَقُولَ " لَا تَغْضَبْ ».

5 - و در روایت شماره (20281) السنن الکبری امام بیهقی این گونه آمده است « أَتَى النَّبِیَّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ رَجُلٌ , فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللهِ , عَلِّمْنِی شَیْئًا یَنْفَعُنِی اللهُ بِهِ , وَأَقْلِلْ لَعَلِّی أَعِی مَا تَقُولُ، قَالَ: فَقَالَ لَهُ: " لَا تَغْضَبْ " , فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللهِ: عَلِّمْنِی شَیْئًا یَنْفَعُنِی , قَالَ: فَأَعَادَ عَلَیْهِ مِرَارًا , یَقُولُ لَهُ: " لَا تَغْضَبْ ».

6 - و در روایت شماره (7925) شعب الایمان بیهقی این گونه آمده است « جَاءَ رَجُلٌ إِلَى نَبِیِّ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، فَقَالَ: یَا نَبِیَّ اللهِ، دُلَّنِی عَلَى عَمَلٍ إِذَا عَمِلْتُهُ دَخَلْتُ الْجَنَّةَ، وَلَا تُکْثِرْ عَلَیَّ، قَالَ: " لَا تَغْضَبْ "، وَأَتَاهُ رَجُلٌ آخَرُ، فَقَالَ: یَا نَبِیَّ اللهِ، دُلَّنِی عَلَى عَمَلٍ إِذَا عَمِلْتُهُ دَخَلْتُ الْجَنَّةَ، قَالَ: " کُنْ مُحْسِنًا "، فَقَالَ: کَیْفَ أَعْلَمُ أَنِّی مُحْسِنٌ؟ قَالَ: " سَلْ جِیرَانَکَ، فَإِنْ قَالُوا: إِنَّکَ مُحْسِنٌ، فَإِنَّکَ مُحْسِنٌ، وَإِنْ قَالُوا: إِنَّکَ مُسِیءٌ، فَإِنَّکَ مُسِیءٌ ».

7 - ودر روایت شماره (312) مساوی الاخلاق خرائطی این گونه آمده است « جَاءَ رَجُلٌ إِلَى النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، فَقَالَ: عَلِّمْنِی مَا أَدْخُلُ بِهِ الْجَنَّةَ، وَلَا تُکْثِرْ عَلَیَّ. قَالَ: «لَا تَغْضَبْ».

8 - و در روایت شماره (1731) مسند الشامیین طبرانی این گونه آمده است « عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ، قَالَ: سَأَلَ رَجُلٌ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ عَلِّمْنِی کَلِمَاتٍ وَلَا تُکْثِرْ عَلَیَّ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «لَا تَغْضَبْ، فَإِنَّ فِی الْغَضَبِ کُلَّ شَرٍّ».

9 - و در کتاب معجم اسامی شیوخ ابی بکر اسماعیلی این گونه آمده است « عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ، أَنَّ رَجُلًا سَأَلَ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ، عَلِّمْنِی کَلِمَاتٍ أَعِیشُ بِهِنَّ، لَا تُکْثِرْ عَلَیَّ فَأَنْسَى. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «لَا تَغْضَبْ».

سند حدیث :

امام نووی رحمه الله این حدیث را به صحیح بخاری نسبت داده اند ، لذا سند این حدیث در صحیح بخاری از قرار ذیل می باشد : 

حَدَّثَنِی یَحْیَى بْنُ یُوسُفَ، أَخْبَرَنَا أَبُو بَکْرٍ هُوَ ابْنُ عَیَّاشٍ، عَنْ أَبِی حَصِینٍ، عَنْ أَبِی صَالِحٍ، عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ،..... درسند این حدیث جناب « أَبُو بَکْربْنُ عَیَّاشٍ » رحمه الله وجود دارند که در زمان پیری در حافظه ایشان تغییرایجاد شده و بد حافظه گشته بودند . ولی از آنجایی که این سند متابع دارند متن این حدیث صحیح می باشند .

منابع حدیث :

این حدیث در کتب متعدد حدیثی روایت شده که در ذیل به مهم ترین آنها اشاره می شود :

1 - صحیح بخاری ، حدیث شماره (6116) .

2 - سنن ترمذی ، حدیث شماره (2020) .

3 - مسند احمد بن حنبل ، حدیث شماره (8744) و(10011).

4 - السنن الکبری للبیهقی ، حدیث شماره (20279)و...

علاوه از کتب مذکور در برخ دیگری از کتب حدیثی نیز این روایت آمده است .