ترجمه و تحقیق اربعین نووی

حدیث سیزدهم اربعین

متن حدیث :

عَنْ أبی حمزة أَنَس بن مالک رضی الله عنه خادم رسول الله صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ عَنِ النَّبِیِّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «لاَ یُؤْمِنُ أَحَدُکُمْ، حَتَّى یُحِبَّ لِأَخِیهِ مَا یُحِبُّ لِنَفْسِهِ».

لغات حدیث :

لاَ یُؤْمِنُ أَحَدُکُمْ : هیچ یک از شما مسلمان نمی گردد.

حَتَّى یُحِبَّ : تا اینکه دوست بدارد.

لِأَخِیهِ  : برای برادر (دینی) خویش .

مَا یُحِبُّ لِنَفْسِهِ : آنچه را که (از خیر و خوبی) برای خویشتن می پسندد.

ترجمه حدیث :

هیچ یک از شما مسلمان نمی گردد، (و به حقیقت ایمان نمی رسد) تا اینکه دوست بدارد، برای برادر (دینی) خویش، آنچه را که (از خیر و خوبی) برای خویشتن می پسندد.

مسائل حدیث :

مسائل زیراز این حدیث برگرفته و استنباط می شود:

1 - ایمان دارای شعبه های متعددی می باشد .

2 - ایمان اضافه و کم می گردد .

3 - یکی از شعبه جات ایمانی این است که فرد هر خیر و خوبی که برای خودش می پسندد برای برادر دینی خویش نیز بپسندد .

4 - هیچ مسلمانی نباید شروبدی را برای برادر دینی خویش پسند نماید .

5 - یک مسلمان نباید هر خیر و خوبی که برای برادران دینی خویش می پسندد برای کفار و منافقین نیز بپسندد.

تفاوت های الفاظ روایت :

1 - در روایت شماره (45) صحیح مسلم و روایت شماره (66) سنن ابن ماجه و برخ دیگر کتب حدیثی در این روایت شک آمده و الفاظ این گونه روایت شده است « ....حَتَّى یُحِبَّ لِأَخِیهِ - أَوْ قَالَ: لِجَارِهِ -...».

2 - درروایت شماره (5017) سنن نسائی در ابتدای حدیث « وَالَّذِی نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِیَدِهِ » و در انتهای حدیث « مِنَ الْخَیْرِ » اضافه ترآمده است و در این روایت سنن نسائی اصل حدیث این گونه آمده است : «وَالَّذِی نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِیَدِهِ، لَا یُؤْمِنُ أَحَدُکُمْ حَتَّى یُحِبَّ لِأَخِیهِ مَا یُحِبُّ لِنَفْسِهِ مِنَ الْخَیْرِ».

یعنی : سوگند به آنی که جان محمد در دست اوست ، هیچ یک از شما مسلمان نمی گردد، تا اینکه دوست بدارد، برای برادر (دینی) خویش،آنچه را که از خیر و خوبی برای خویشتن می پسندد.

3 - و در روایت شماره (13146) مسند احمد بن حنبل این روایت این گونه آمده است « وَالَّذِی نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِیَدِهِ، لَا یُؤْمِنُ عبد حَتَّى یُحِبَّ لِأَخِیهِ مَا یُحِبُّ لِنَفْسِهِ مِنَ الْخَیْرِ » .

یعنی : سوگند به آنی که جان محمد در دست اوست ، هیچ بنده ای مسلمان نمی گردد، تا اینکه دوست بدارد، برای برادر (دینی) خویش،آنچه را که از خیر و خوبی برای خویشتن می پسندد.

4 - درروایت شماره (13629) مسند احمد بن حنبل این گونه آمده است «لا یؤمن عبد حتى یحب لأخیه المسلم ما یحبه لنفسه من الخیر»

یعنی : هیچ بنده ای مسلمان نمی گردد، تا اینکه دوست بدارد، برای برادر مسلمان خویش،آنچه را که از خیر و خوبی برای خویشتن می پسندد.

5- در روایت شماره (13875) مسند احمد بن حنبل این گونه آمده است « «لا یؤمن أحدکم حتى یحب للناس ما یحب لنفسه، وحتى یحب المرء لا یحبه إلا لله»

یعنی : هیچ یک از شما مسلمان نمی گردد، تا اینکه دوست بدارد، برای مردم ، آنچه را برای خویشتن می پسندد، و تا اینکه فردی را دوست بدار و در حالی که او را دوست نمی دارد مگر برای الله .

6- در روایت شماره (235) صحیح ابن حبان این روایت این گونه آمده است « لَا یَبْلُغُ عَبْدٌ حَقِیقَةَ الْإِیمَانِ حَتَّى یُحِبَّ لِلنَّاسِ مَا یُحِبُّ لِنَفْسِهِ مِنَ الْخَیْرِ».

یعنی : هیچ بنده ای به حقیقت ایمان نمی رسد، تا اینکه دوست بدارد، برای مردم ، آنچه را از خیر و خوبی برای خویشتن می پسندد.

منابع حدیث :

این حدیث صحیح درکتب حدیثی متعددی روایت شده که بنده به مهم ترین آنها در زیر اشاره خواهم نمود :

1 - صحیح بخاری ، حدیث شماره (13) .

2 - صحیح مسلم، حدیث شماره (45) .

3- سنن نسائی ، حدیث شماره (5017) وو...

4 - سنن ترمذی ، حدیث شماره (2515) .

5 - سنن ابن ماجه، حدیث شماره (66) .

علاوه از کتب مذکور در برخی دیگر از کتب حدیثی نیز این حدیث روایت شده است .