حقانیت رسالت محمدی از دیدگاه هرقل نصرانی

ترجمه و شرح حدیث (7) صحیح بخاری

عَنِ عَبْد اللَّهِ بْنَ عَبَّاسٍ، أَنَّ أَبَا سُفْیَانَ بْنَ حَرْبٍ أَخْبَرَهُ: أَنَّ هِرَقْلَ أَرْسَلَ إِلَیْهِ فِی رَکْبٍ مِنْ قُرَیْشٍ، وَکَانُوا تُجَّارًا بِالشَّأْمِ فِی المُدَّةِ الَّتِی کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ مَادَّ فِیهَا أَبَا سُفْیَانَ وَکُفَّارَ قُرَیْشٍ، فَأَتَوْهُ وَهُمْ بِإِیلِیَاءَ، فَدَعَاهُمْ فِی مَجْلِسِهِ، وَحَوْلَهُ عُظَمَاءُ الرُّومِ، ثُمَّ دَعَاهُمْ وَدَعَا بِتَرْجُمَانِهِ،  فَقَالَ: أَیُّکُمْ أَقْرَبُ نَسَبًا بِهَذَا الرَّجُلِ الَّذِی یَزْعُمُ أَنَّهُ نَبِیٌّ؟ فَقَالَ أَبُو سُفْیَانَ: فَقُلْتُ أَنَا أَقْرَبُهُمْ نَسَبًا، فَقَالَ: أَدْنُوهُ مِنِّی، وَقَرِّبُوا أَصْحَابَهُ فَاجْعَلُوهُمْ عِنْدَ ظَهْرِهِ، ثُمَّ قَالَ لِتَرْجُمَانِهِ: قُلْ لَهُمْ إِنِّی سَائِلٌ هَذَا عَنْ هَذَا الرَّجُلِ، فَإِنْ کَذَبَنِی فَکَذِّبُوهُ. فَوَاللَّهِ لَوْلاَ الحَیَاءُ مِنْ أَنْ یَأْثِرُوا عَلَیَّ کَذِبًا لَکَذَبْتُ عَنْهُ. ثُمَّ کَانَ أَوَّلَ مَا سَأَلَنِی عَنْهُ أَنْ قَالَ: کَیْفَ نَسَبُهُ فِیکُمْ؟ قُلْتُ: هُوَ فِینَا ذُو نَسَبٍ، قَالَ: فَهَلْ قَالَ هَذَا القَوْلَ مِنْکُمْ أَحَدٌ قَطُّ قَبْلَهُ؟ قُلْتُ: لاَ. قَالَ: فَهَلْ کَانَ مِنْ آبَائِهِ مِنْ مَلِکٍ؟ قُلْتُ: لاَ.قَالَ: فَأَشْرَافُ النَّاسِ یَتَّبِعُونَهُ أَمْ ضُعَفَاؤُهُمْ؟ فَقُلْتُ بَلْ ضُعَفَاؤُهُمْ. قَالَ: أَیَزِیدُونَ أَمْ یَنْقُصُونَ؟ قُلْتُ: بَلْ یَزِیدُونَ. قَالَ: فَهَلْ یَرْتَدُّ أَحَدٌ مِنْهُمْ سَخْطَةً لِدِینِهِ بَعْدَ أَنْ یَدْخُلَ فِیهِ؟ قُلْتُ: لاَ. قَالَ: فَهَلْ کُنْتُمْ تَتَّهِمُونَهُ بِالکَذِبِ قَبْلَ أَنْ یَقُولَ مَا قَالَ؟ قُلْتُ: لاَ. قَالَ: فَهَلْ یَغْدِرُ؟ قُلْتُ: لاَ، وَنَحْنُ مِنْهُ فِی مُدَّةٍ لاَ نَدْرِی مَا هُوَ فَاعِلٌ فِیهَا، قَالَ: وَلَمْ تُمْکِنِّی کَلِمَةٌ أُدْخِلُ فِیهَا شَیْئًا غَیْرُ هَذِهِ الکَلِمَةِ، قَالَ: فَهَلْ قَاتَلْتُمُوهُ؟ قُلْتُ: نَعَمْ. قَالَ: فَکَیْفَ کَانَ قِتَالُکُمْ إِیَّاهُ؟ قُلْتُ: الحَرْبُ بَیْنَنَا وَبَیْنَهُ سِجَالٌ، یَنَالُ مِنَّا وَنَنَالُ مِنْهُ. قَالَ: مَاذَا یَأْمُرُکُمْ؟ قُلْتُ: یَقُولُ: اعْبُدُوا اللَّهَ وَحْدَهُ وَلاَ تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئًا، وَاتْرُکُوا مَا یَقُولُ آبَاؤُکُمْ، وَیَأْمُرُنَا بِالصَّلاَةِ وَالزَّکَاةِ وَالصِّدْقِ وَالعَفَافِ وَالصِّلَةِ. فَقَالَ لِلتَّرْجُمَانِ: قُلْ لَهُ: سَأَلْتُکَ عَنْ نَسَبِهِ فَذَکَرْتَ أَنَّهُ فِیکُمْ ذُو نَسَبٍ، فَکَذَلِکَ الرُّسُلُ تُبْعَثُ فِی نَسَبِ قَوْمِهَا. وَسَأَلْتُکَ هَلْ قَالَ أَحَدٌ مِنْکُمْ هَذَا القَوْلَ، فَذَکَرْتَ أَنْ لاَ، فَقُلْتُ: لَوْ کَانَ أَحَدٌ قَالَ هَذَا القَوْلَ قَبْلَهُ، لَقُلْتُ رَجُلٌ یَأْتَسِی بِقَوْلٍ قِیلَ قَبْلَهُ. وَسَأَلْتُکَ هَلْ کَانَ مِنْ آبَائِهِ مِنْ مَلِکٍ، فَذَکَرْتَ أَنْ لاَ، قُلْتُ فَلَوْ کَانَ مِنْ آبَائِهِ مِنْ مَلِکٍ، قُلْتُ رَجُلٌ یَطْلُبُ مُلْکَ أَبِیهِ، وَسَأَلْتُکَ، هَلْ کُنْتُمْ تَتَّهِمُونَهُ بِالکَذِبِ قَبْلَ أَنْ یَقُولَ مَا قَالَ، فَذَکَرْتَ أَنْ لاَ، فَقَدْ أَعْرِفُ أَنَّهُ لَمْ یَکُنْ لِیَذَرَ الکَذِبَ عَلَى النَّاسِ وَیَکْذِبَ عَلَى اللَّهِ. وَسَأَلْتُکَ أَشْرَافُ النَّاسِ اتَّبَعُوهُ أَمْ ضُعَفَاؤُهُمْ، فَذَکَرْتَ أَنَّ ضُعَفَاءَهُمُ اتَّبَعُوهُ، وَهُمْ أَتْبَاعُ الرُّسُلِ. وَسَأَلْتُکَ أَیَزِیدُونَ أَمْ یَنْقُصُونَ، فَذَکَرْتَ أَنَّهُمْ یَزِیدُونَ، وَکَذَلِکَ أَمْرُ الإِیمَانِ حَتَّى یَتِمَّ. وَسَأَلْتُکَ أَیَرْتَدُّ أَحَدٌ سَخْطَةً لِدِینِهِ بَعْدَ أَنْ یَدْخُلَ فِیهِ، فَذَکَرْتَ أَنْ لاَ، وَکَذَلِکَ الإِیمَانُ حِینَ تُخَالِطُ بَشَاشَتُهُ القُلُوبَ. وَسَأَلْتُکَ هَلْ یَغْدِرُ، فَذَکَرْتَ أَنْ لاَ، وَکَذَلِکَ الرُّسُلُ لاَ تَغْدِرُ. وَسَأَلْتُکَ بِمَا یَأْمُرُکُمْ، فَذَکَرْتَ أَنَّهُ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تَعْبُدُوا اللَّهَ وَلاَ تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئًا، وَیَنْهَاکُمْ عَنْ عِبَادَةِ الأَوْثَانِ، وَیَأْمُرُکُمْ بِالصَّلاَةِ وَالصِّدْقِ وَالعَفَافِ، فَإِنْ کَانَ مَا تَقُولُ حَقًّا فَسَیَمْلِکُ مَوْضِعَ قَدَمَیَّ هَاتَیْنِ، وَقَدْ کُنْتُ أَعْلَمُ أَنَّهُ خَارِجٌ، لَمْ أَکُنْ أَظُنُّ أَنَّهُ مِنْکُمْ، فَلَوْ أَنِّی أَعْلَمُ أَنِّی أَخْلُصُ إِلَیْهِ لَتَجَشَّمْتُ لِقَاءَهُ، وَلَوْ کُنْتُ عِنْدَهُ لَغَسَلْتُ عَنْ قَدَمِهِ. ثُمَّ دَعَا بِکِتَابِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ الَّذِی بَعَثَ بِهِ دِحْیَةُ إِلَى عَظِیمِ بُصْرَى، فَدَفَعَهُ إِلَى هِرَقْلَ، فَقَرَأَهُ فَإِذَا فِیهِ " بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، مِنْ مُحَمَّدٍ عَبْدِ اللَّهِ وَرَسُولِهِ إِلَى هِرَقْلَ عَظِیمِ الرُّومِ: سَلاَمٌ عَلَى مَنِ اتَّبَعَ الهُدَى، أَمَّا بَعْدُ، فَإِنِّی أَدْعُوکَ بِدِعَایَةِ الإِسْلاَمِ، أَسْلِمْ تَسْلَمْ، یُؤْتِکَ اللَّهُ أَجْرَکَ مَرَّتَیْنِ، فَإِنْ تَوَلَّیْتَ فَإِنَّ عَلَیْکَ إِثْمَ الأَرِیسِیِّینَ " وَ {یَا أَهْلَ الکِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى کَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَیْنَنَا وَبَیْنَکُمْ أَنْ لاَ نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلاَ نُشْرِکَ بِهِ شَیْئًا وَلاَ یَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ}

قَالَ أَبُو سُفْیَانَ : فَلَمَّا قَالَ مَا قَالَ، وَفَرَغَ مِنْ قِرَاءَةِ الکِتَابِ، کَثُرَ عِنْدَهُ الصَّخَبُ وَارْتَفَعَتِ الأَصْوَاتُ وَأُخْرِجْنَا، فَقُلْتُ لِأَصْحَابِی حِینَ أُخْرِجْنَا: لَقَدْ أَمِرَ أَمْرُ ابْنِ أَبِی کَبْشَةَ، إِنَّهُ یَخَافُهُ مَلِکُ بَنِی الأَصْفَرِ. فَمَا زِلْتُ مُوقِنًا أَنَّهُ سَیَظْهَرُ حَتَّى أَدْخَلَ اللَّهُ عَلَیَّ الإِسْلاَمَ. وَکَانَ ابْنُ النَّاظُورِ، صَاحِبُ إِیلِیَاءَ وَهِرَقْلَ، سُقُفًّا عَلَى نَصَارَى الشَّأْمِ یُحَدِّثُ أَنَّ هِرَقْلَ حِینَ قَدِمَ إِیلِیَاءَ، أَصْبَحَ یَوْمًا خَبِیثَ النَّفْسِ، فَقَالَ بَعْضُ بَطَارِقَتِهِ: قَدِ اسْتَنْکَرْنَا هَیْئَتَکَ، قَالَ ابْنُ النَّاظُورِ: وَکَانَ هِرَقْلُ حَزَّاءً یَنْظُرُ فِی النُّجُومِ، فَقَالَ لَهُمْ حِینَ سَأَلُوهُ: إِنِّی رَأَیْتُ اللَّیْلَةَ حِینَ نَظَرْتُ فِی النُّجُومِ مَلِکَ الخِتَانِ قَدْ ظَهَرَ، فَمَنْ یَخْتَتِنُ مِنْ هَذِهِ الأُمَّةِ؟

قَالُوا: لَیْسَ یَخْتَتِنُ إِلَّا الیَهُودُ، فَلاَ یُهِمَّنَّکَ شَأْنُهُمْ، وَاکْتُبْ إِلَى مَدَایِنِ مُلْکِکَ، فَیَقْتُلُوا مَنْ فِیهِمْ مِنَ الیَهُودِ. فَبَیْنَمَا هُمْ عَلَى أَمْرِهِمْ، أُتِیَ هِرَقْلُ بِرَجُلٍ أَرْسَلَ بِهِ مَلِکُ غَسَّانَ یُخْبِرُ عَنْ خَبَرِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، فَلَمَّا اسْتَخْبَرَهُ هِرَقْلُ قَالَ: اذْهَبُوا فَانْظُرُوا أَمُخْتَتِنٌ هُوَ أَمْ لاَ، فَنَظَرُوا إِلَیْهِ، فَحَدَّثُوهُ أَنَّهُ مُخْتَتِنٌ، وَسَأَلَهُ عَنِ العَرَبِ، فَقَالَ: هُمْ یَخْتَتِنُونَ، فَقَالَ هِرَقْلُ: هَذَا مُلْکُ هَذِهِ الأُمَّةِ قَدْ ظَهَرَ. ثُمَّ کَتَبَ هِرَقْلُ إِلَى صَاحِبٍ لَهُ بِرُومِیَةَ، وَکَانَ نَظِیرَهُ فِی العِلْمِ، وَسَارَ هِرَقْلُ إِلَى حِمْصَ، فَلَمْ یَرِمْ حِمْصَ حَتَّى أَتَاهُ کِتَابٌ مِنْ صَاحِبِهِ یُوَافِقُ رَأْیَ هِرَقْلَ عَلَى خُرُوجِ النَّبِیِّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، وَأَنَّهُ نَبِیٌّ، فَأَذِنَ هِرَقْلُ لِعُظَمَاءِ الرُّومِ فِی دَسْکَرَةٍ لَهُ بِحِمْصَ، ثُمَّ أَمَرَ بِأَبْوَابِهَا فَغُلِّقَتْ، ثُمَّ اطَّلَعَ فَقَالَ: یَا مَعْشَرَ الرُّومِ، هَلْ لَکُمْ فِی الفَلاَحِ وَالرُّشْدِ، وَأَنْ یَثْبُتَ مُلْکُکُمْ، فَتُبَایِعُوا هَذَا النَّبِیَّ؟ فَحَاصُوا حَیْصَةَ حُمُرِ الوَحْشِ إِلَى الأَبْوَابِ، فَوَجَدُوهَا قَدْ غُلِّقَتْ، فَلَمَّا رَأَى هِرَقْلُ نَفْرَتَهُمْ، وَأَیِسَ مِنَ الإِیمَانِ، قَالَ: رُدُّوهُمْ عَلَیَّ، وَقَالَ: إِنِّی قُلْتُ مَقَالَتِی آنِفًا أَخْتَبِرُ بِهَا شِدَّتَکُمْ عَلَى دِینِکُمْ، فَقَدْ رَأَیْتُ، فَسَجَدُوا لَهُ وَرَضُوا عَنْهُ، فَکَانَ ذَلِکَ آخِرَ شَأْنِ هِرَقْلَ .   

ترجمه : ابن عباس (رضی الله عنه) می گوید: همانا ابو سفیان بن حرب،(رضی الله عنه) به ایشان چنین خبر داده است : همانا هرقل (پادشاه روم) فردی را به نزد ایشان فرستاد که همراه گروه از قریش که تجار بوده و در شام بسر می بردند، به نزد او بیایند؛ (ابن عباس رضی الله عنه می گوید ) این جریان در زمانی رخ داده است که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم با ابوسفیان و کفار قریش (صلح نامه ای به مدت ده سال در حدیبیه امضاء نموده بودند) آنها به نزد او رفتند و در حالی او در بیت المقدس بود آنها را در مجلسش فراخواند و در حالی که بزرگان وسرانِ روم نیز در اطرافش بودند. سپس هرقل، مترجمِ خود را فراخواند، وسپس(خطاب به ابوسفیان و همراهانش) گفت : کدام یک از شما با این مردی که گمان می کند که همانا او پیامبر است از لحاظ خویشاوندی نزدیک تر است ؟ ابوسفیان می گوید: من گفتم : من از(دیگران) از نظر نسب به او نزدیک ترین اینها هستم. هرقل (به افرادش ) گفت: او را به من نزدیک کنید، وهمراهانش را نزدیک نموده وآنها درپشت سر او قراردهید، سپس، به مترجم خود گفت: به همراهان او بگو: همانا من از این فرد در باره این مردی (که مدعی نبوت است) سؤال کننده ام، لذا اگر این فرد به من دروغ گفت، او را تکذیب کنید. (ابوسفیان می گوید) : سوگند به الله اگر ازشرم این نبودی که دروغی را از من نقل کنند ، حتماً من؛ علیه ( پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم) دروغ می گفتم. سپس هرقل اولین چیزی که در باره پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلم) ازمن پرسید این بود که نسب این (فرد مدعی نبوت) درمیانتان چگونه است؟ گفتم: او در میان ما، از نسب با لایی برخوردار است. سپس، پرسید: آیا پیش از این غیر از او، کسی دیگر از میان شما این سخن (ادعای نبوت) را زده است؟ گفتم: خیر. گفت : آیا از پدرانش کسی پادشاه بوده ؟ گفتم : خیر .گفت: آیا اَشراف وبزرگان مردم از وی پیروی می کنند ویا ضعیفان آنها ؟ گفتم: بلکه ضعیفان آنها. (هرقل) گفت: آیا (پیروانش روز بروز) بیشتر می شوند یا کمترمی شوند؟ گفتم: بیشتر می شوند. (هرقل) پرسید: آیا یکی (ازافرادی که در دینش داخل گشته)، بخاطر ناپسند شمردن دینش بعد از این که درآن داخل می شود؛ مرتد هم می گردد ؟ گفتم: خیر. گفت : آیا شما بودید که او را متهم به دروغگوئی کنید پیش از اینکه بگوید آنچه که گفته است؟ گفتم : خیر . گفت : آیا او پیمان شکنی می کند؟ گفتم: خیر، ولی ما در حال حاضر با وی در دوران پیمان صلحی بسر می بریم وما نمی دانیم که او در این مدت چه خواهد کرد؟( ابوسفیان می گوید) : (هرقل) به من قدرت و فرصت نداد تا سخنی بجز این سخن (در گفتگویم با هرقل) برعلیه (پیامبرصلى الله علیه وآله وسلم) داخل نمایم ، (هرقل) گفت : آیا شما (تا به حال ) با وی جنگیده اید؟ گفتم: آری. گفت : جنگ شما با او چگونه بوده است ؟ گفتم: جنگ در میان ما و او گه گاهی است گاهی او به ضربه می زند(و برما پیروز می شود) وگاهی ما به او ضربه زده (وبراوپیروز می شویم). (هرقل) گفت : شما را به چه چیز دستور می دهد ؟ من گفتم : او می گوید: معبود به حق یکتا را عبادت کنید، وبه او چیزی را شرک میاورید، رها کنید آنچه که پدرانتان می گفتند، و ما را به (برپائی) نمار، (پرداخت) زکات ، راستگویی،  پاکدامنی و برقراری روابط خویشاوندی دستور می هد. (ابوسفیان) می گوید: (بعد از این، هرقل ) به مترجم (خود) گفت: (به ابوسفیان بگو) : من از نسب او پرسیدم، تو بیان نمودی که او در میانتان دارای نسب (والائی) می باشد. (آری) این چنین پیامبران از والاترینِ نسب، در میان قوم خود، به پیامبری مبعوث می شوند. و از تو پرسیدم: آیا کسی از شما (قبلاً) این حرف (ادعای نبوت) را زده است ؟ تو بیان نموده ای که نه ، من (با خودم) گفتم : اگر کسی قبلاً از او این حرف( ادعای نبوت) را می زد ، من می گفتم : (او) مردی است که الگو می گیرد به گفته ای که پیش از او گفته شده است .  و از توپرسیدم : آیا کسی از پدرانش پادشاه بوده است؟ تو بیان نمودی که خیر، من (با خودم) گفت: اگراز پدرانش کسی پادشاه بوده من می گفتم که مردی است که پادشاهی پدرش را می خواهد . وازتوپرسیدم که آیا شما بودید که او را قبل از اینکه بگوید آنچه را که گفته است ؛ متهم به دروغ گفتن نمایید؟ تو بیان نموده ای که خیر. من(این مطلب را) می دانم که او نبوده که دروغ گفتن بر مردم را رها کند و(سپس) بر الله دروغ بگوید. و از تو پرسیدم : آیا (تا به حال) اشراف مردم از او پیروی نموده اند یا ضعیفان آنها ؟ تو بیان نموده ای که (تا به حال) ضعیفان از او پیروی نموده اند. (آری) این نوع افراد پیروان(در اول وهله) پیامبران اند. و از تو پرسیدم : که آیا (پیروان او) اضافه می گردند و یا اینکه کم می گردند ؟ تو بیان نمودی که همانا آنها (روزبروز) زیاد می شوند. و جریان ایمان اینگونه است تا اینکه تکمیل گردد. و از تو پرسیدم : آیا کسی که بنا بر ناراضی از دینش بعد از این که در آن داخل شده (دوباره از آن بیرون شده) مرتد گشته است ؟ تو بیان نمودی که نه، زمانی که نور و شیرینی ایمان در دلها مخلوط می گردد (افراد) این گونه می شوند. و من از تو پرسیدم : آیا عهد شکنی می کند؟ تو بیان نمودی که خیر. (آری) پیامبران اینگونه اند که عهد شکنی نمی کنند. و من از تو پرسیدم : اوشما را به چه چیز دستور می دهد؟. تو بیان نمودی : که او به شما دستور می دهد تا اینکه الله عبادت و پرستش نمایید، و چیزی را به شرک نیاورید، و شما را ازپرستش و عبادت بت ها ممانعت می کند، وشما را به (برپائی) نماز، راستگویی، و پاکدامنی دستور می دهد، آگرآنچه تو می گوئی حق (و درست) باشد، او جای این دو پای مرا نیز (روزی) مالک خواهد گشت. و من قطعا بودم که می دانستم که ایشان ظهور کننده اند. اما نبودم که گمان کنم که همانا او از شما باشد. اگر من بطور یقین می دانستم که می توانم به او برسم (وبا او ملاقات کنم)، قطعا من خودم را برای ملاقات با او به خطر و مشقت می انداختم. واگر بنزدش می بودم پای (مبارکشان) را می شستم. سپس، (هرقل) نوشته ی رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم  همانی که به وسیلة دحیه کلبی به بزرگ بصری فرستاده بود (که به هرقل بدهد)، و او آن را برای هرقل فرستاده بود را خواست وقرائت نمود. ناگهان در آن نامه (چنین نوشته شده) بود: به نام معبود به حق بی نهایت مهربان و بی نهایت رحمتگر  از جانب محمد بندالله و پیامبر او به هرقل بزرگ روم : سلام بر کسی که ازهدایت پیروی کند. اما بعد: همانا من ترا به دعوت اسلام فرا می خوانم. مسلمان شو سالم می مانی ، والله پاداش تو را دو بار می دهد. واگر پشت بگردانی، گناه رعیتها بر تو است. (ای اهل کتاب! بیایید بسوی سخنی که میان من وشما برابر است. (و آن ) اینکه: بجز الله، کسی را نپرستیم وچیزی با وی شریک نگردانیم. وبرخی ما برخ دیگری را پروردگارهایی علاوه از الله نگیرد. اگر پشت گرداندند ، بگویید: (ای اهل کتاب!) گواه باشید که همانا ما مسلمانیم) .

ابوسفیان می گوید: پس از اینکه هرقل، گفت آنچه که گفت واز خواندن نامه فارغ شد، در نزدش سر و صدا شده و آوزاها بلند شد. وما را از آنجا بیرون کردند. من زمانی که ما را بیرون نمودند به یارانم گفتم: توجه کردید جریان ابن ابی کبشه چه قدر بزرگ و مهم گشته است که پادشاه فرزندان زرد پوست نیز از آن می ترسد. (ابوسفیان می گوید: من از آن زمان) همیشه بر این یقین بودم  که رسول الله (صلى الله علیه وآله وسلم) بر(دشمناش) غالب خواهد گشت (و دینش نمایان خواهد شد)، تا اینکه الله اسلام را برمن داخل نمود (و من مشرف به اسلام شدم).

وابن ناطور؛ که فرماندار بیت المقدس و پاپ نصرانی های شام؛ و از دوستان هرقل بود، حکایت می کند که: هرقل زمانی که به بیت المقدس  آمده بود، یک روزصبحدم با چهره ایی آشفته و پریشان از خواب برخاست. برخی از نزدیکان و اهل مشورتش، به وی گفتند: ما تو را پریشان وناراحت می بینیم؟ ابن ناطور میگوید: هرقل که در کَهانت، مهارت داشت وخود را غیب دان می دانست وبرای بیان غیب گوئی ستاره بینی می کرد، زمانی که آنها از او (در باره این آشفته خاطری) پرسیدند به آنها گفت: دیشب که به ستاره ها نظر انداختم، به این نتیجه رسیدم که پادشاه (ورهبر) ملتی که ختنه می کند، ظهور کرده است ، چه کسانی از این ملت ختنه می کنند. (حاضران) گفتند: بجز یهود، کسی دیگر ختنه نمی کند. وجریان آنها ترا به غم و اندوه وا مدارد، به تمام شهرهای مملکت خود بنویس ( و دستورده) تا اینکه هریهودی که در آنهاست بکشند. آنها در همین بحث وگفتگو بودند که شخصی که آن را پادشاه غسان فرستاده بود، به نزد هرقل آورده شد. این شخص، درباره رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم  خبر داد. زمانی که هرقل از او این جریان را پرسید (به افرادش) گفت که این فرد را ببرید و نگاه کنید که آیا او ختنه شده است یا اینکه نه، بعد از اینکه(مأموران) او را نگاه نمودند( و دیدند که ختنه شده است)، به هرقل گفتند: بلی، همانا او ختنه شده است. هرقل از آن شخص، پرسید: آیا عربها ختنه می کنند؟ (وی پاسخ داد: بلی) آنها (نیز) ختنه می کنند، سپس هرقل گفت: پادشاه این امت است همینی است که ظهور نموده است. وسپس به یکی از دوستان خود که در رومیه بود ودر علم همتا و هم ردیف او بود، نامه ای نوشت (واو را از تمام ماجرا آگاه کرد). وخودش به طرف حمص، براه افتاد. اما هنوز از حمص بیرون نرفته بود که پاسخ نامه از طرف دوستش رسید. ووی درباره ظهور رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم،و اینکه ایشان پیامبر اند با اظهارات هرقل، اتفاق نظر داشت.

سپس هرقل بزرگان روم را در قصری که در حمص داشت، جمع نمود ودستور داد که دربهای آن را ببندند. درها بسته شد. سپس، هرقل برآن سرکشید و بنزدشان آمد وگفت: ای گروه رومی ها! آیا کامیابی و هدایت می خواهید و(دوست دارید که ) و پادشاهیتان برای شما ثابت و پایدار بماند؟ پس با این پیامبر، بیعت کنید. آنها (با شنیدن این سخن) ، مانند الاغ های وحشی بسوی دروازه ها فرار کردند اما دیدند که دروازه ها بسته شده است. وقتی هرقل، تنفرآنان را از ایمان آوردن مشاهده کرد ومأیوس شد، گفت: تا آنان را بنزد من بازگردانید. (وقتی همه باز گشتند، هرقل خطاب به آنان) گفت: همانا (هدف) من ازاین سخنانی که الآن برایتان گفتم (این بود تا)، محکم بودن شما را بر دینتان را آزمایش نمایم. که هم اکنون آن را ملاحظه کردم. با شنیدن این سخن، مردم هرقل را سجده کردند واز او خشنود شدند. این بود پایان داستان هرقل.

مسائل و احکام حدیث :

از این حدیث مسائل و احکام زیراستنباط و استخراج می گردد :

1 - برای رسیدن به حق ؛ تحقیق در مسائل و اخبارضروری است.

2- کفار زمان رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم دروغگوئی را عیب می دانستند .

3- ابوسفیان بن حرب رضی الله عنه از خویشاوند و اقوام رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم بودند.

4- رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم در میان قومشان از بهترین و والاترین نسب برخورداربودند.

5- تمام پیامبران از والاترینِ و بهترین نسب، در میان قوم خود برخوردار بودند.

6- در میان عربها قبل از رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم پیامبری نیامده است .

7- از پدران و نیاکان رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم کسی پادشاه نبوده است.

8 - رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم پیش از پیامبری نیزدر میان عربها به راستگوئی و صداقت مشهور بوده اند .

9- پیروان پیامبران علیهم السلام در اول وهله و ابتداء دعوت افراد ضعیف اند.

10- پیروان حق روز بروز اضافه می شوند .

11- ایمان کم و اضاف می شود .

12- درزمان رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم هیچ کس بنا بر ناراضی از دین اسلام؛ مرتد نگشته است.

13- تمام پیامبران علیهم السلام عهد شکنی نمی کردند.

14- برخی از اموری که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم مردم را به بدانها دعوت می دادند و در این حدیث آمده از قرار زیر است :

(1) توحید و یکتا پرستی .

(2) ترک شرک و بت پرستی.

(3) برپائی نماز.

(4) پرداخت زکات و صدقات.

(5) راستگوئی و صداقت.

(6) پاکدامنی .

(7) ترک تقلید از پدران .

15 - هرقل می دانست که روم یک روزی تحت تصرف حکومت اسلامی در خواهد آمد .

16 - هرقل قبلا می دانست که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم ظهور می کند و مبعوث می شود .

17 - هرقل فکر می کرد که شاید رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم غیر عرب باشد .

18- هرقل بعد از گفتگوبا ابوسفیان رضی الله عنه به این حقیقت دست یافت که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم ادعای نبوّتش درست است .

19- هرقل بعد از گفتگوی با ابوسفیان رضی الله عنه مشتاق دیدار پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم گشتند.

20 - هرقل نسبت به رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم در اول اظهار محبت نمودند .

21- یکی از روشهای دعوت بصورت نوشتاری است .

22- روش نامه نویسی اسلامی اینگونه است :

(1) اول بسم الله الرحمن الرحیم نوشتن .

(2) نویسنده نامش را بنویسد همانند این که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم نوشتند (از محمد بن عبد الله ...)

(3) نوشتن نام و یا لقب فردی که برای او نامه نوشته می شود همانند اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم نوشتن (به هرقل...)

(4) نوشتن الفاظ محترمانه برای فردی که به او نامه نوشته می شود همانند اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم (بزرگ روم ..)

(5) نوشتن سلام حالا اگر فردی که به او نامه نوشته می شود، کافری باشد باید(السلام علی من اتبع الهدی) و اگر مسلمانی باشد (السلام علیکم و رحمه الله و برکاته ) باید نوشت .

(6) بعد از سلام (اما بعد) نوشتن .

(7) اصل مطلب مورد نظر را نوشتن .

23 - یکی از عادت عربها در دوران جاهلیت طعنه زنی به برخی از آباء و اجداد گم نام و کم شهرت افراد بوده است همانند اینکه به رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم می گفتند : ابن ابی کبشه .

24 - ابوسفیان بعد از این گفتگوی با هرقل به پیروزی اسلام در آینده پی برد .

26- ابوسفیان رضی الله عنه در آخر مسلمان شد .

27- هرقل پادشاه روم، عالم به دین نصرانیت ، کاهن، و منجّم بود .

28 - در زمان بعثت رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم نصرانیها خود را ختنه نمی کردند .

29- در زمان بعثت رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم یهود خود را ختنه می کردند .

30- پیش از آمدن اسلام ختنه نمودن در میان عربها مروج بوده است .

31- هرقل اول خواست اسلام را بپذیرد و حتی ملتش را دعوت به پذیرش اسلام داد ولی چون دید بزرگان حکومتش مخالفت کردند حیله گری و سیاست بازی نمود .