✏تعریف لغوی و اصطلاحی اجتهاد✏
بعد از تعریف لغوی و اصطلاحی قیاس و ارکان آن، مناسب می دانم که اجتهاد را نیز تعریف کنم تا این که فرق این دو برای خوانندگان گرامی واضح گردد زیرا بسیاری این دو را یکی می دانند و یا اینکه از فرقی که در میان اجتهاد و قیاس است آگاه نیستند. لذا به تعریف لغوی و اصطلاحی اجتهاد که در ذیل ذکر می شود توجه فرمایید: ﺍﻻﺟﺘﻬﺎﺩ ﻟﻐﺔ : ﺑﺬﻝ ﺍﻟﺠﻬﺪ ﻓﻲ ﻓﻌﻞ ﺷﺎﻕ ، ﻓﻴﻘﺎﻝ : ﺍﺟﺘﻬﺪ ﻓﻲ ﺣﻤﻞ ﺍﻟﺮﺣﻰ ﻻ ﻓﻲ ﺣﻤﻞ ﺧﺮﺩﻟﺔ . ترجمه : اجتهاد در لغت یعنی در انجام عمل سختی تلاش نمودن ، گفته می شود در حمل و بلند نمودن سنگ آسیاب تلاش نمود نه در حمل و برداشتن یک دانه خردل. واما در اصطلاح علما برای اجتهاد معانی مختلف و گوناگونی را ذکر نموده اند : آمدی رحمه الله در تعریف اصطلاحی اجتهاد چنین نوشته اند : ﻫﻮ ﺍﺳﺘﻔﺮﺍﻍ ﺍﻟﻮﺳﻊ ﻓﻲ ﻃﻠﺐ ﺍﻟﻈﻦ ﺑﺸﻲﺀ ﻣﻦ ﺍﻷﺣﻜﺎﻡ ﺍﻟﺸﺮﻋﻴﺔ ﻋﻠﻰ ﻭﺟﻪ ﻳﺤﺲ ﻣﻦ ﺍﻟﻨﻔﺲ ﺍﻟﻌﺠﺰ ﻋﻦ ﺍﻟﻤﺰﻳﺪ ﻋﻠﻴﻪ . ترجمه : اجتهاد یعنی ﺑﻪ ﻛﺎﺭﮔﻴﺮﻯ تمام توان و ﻛﻮﺷﺶ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﻇﻦ و گمان ﺑﻪ احکام ﺷﺮﻋﻰ، این تلاش باید به حدی باشد که نفس از تلاش مزید برآن احساس عاجزی نماید» قرافی رحمه الله در تعریف اصطلاحی اجتهاد چنین نوشته اند : ﻫﻮﺍﺳﺘﻔﺮﺍﻍ ﺍﻟﻮﺳﻊ ﻓﻲ ﺍﻟﻨﻈﺮ ﻓﻴﻤﺎ ﻳﻠﺤﻘﻪ ﻓﻴﻪ ﻟﻮﻡ ﺷﺮﻋﻲ . ترجمه : اجتهاد یعنی به کار گیری تمام توان و تلاش درتفکر و بررسی در آنچه ملامت شرعی بداند ملحق می گردد. شیرازی رحمه الله فرمودند : ﺍﺳﺘﻔﺮﺍﻍ ﺍﻟﻮﺳﻊ، ﻭﺑﺬﻝ ﺍﻟﻤﺠﻬﻮﺩ ﻓﻲ ﻃﻠﺐ ﺍﻟﺤﻜﻢ ﺍﻟﺸﺮﻋﻲ . ترجمه: اجتهاد یعنی تمام توان و تلاش را در طلب حکم شرعی بکار گرفتن. غزالی رحمه الله فرمودند : ﺑﺬﻝ ﺍﻟﻤﺠﺘﻬﺪ ﻭﺳﻌﻪ ﻓﻲ ﻃﻠﺐ ﺍﻟﻌﻠﻢ ﺑﺄﺣﻜﺎﻡ ﺍﻟﺸﺮﻳﻌﺔ . ترجمه : بکار گیری مجتهد تلاشش را در طلب علم و آگاهی نسبت به احکام شریعت. ابن حاجب رحمه الله فرمودند : ﺍﺳﺘﻔﺮﺍﻍ ﺍﻟﻔﻘﻴﻪ ﺍﻟﻮﺳﻊ ﻟﺘﺤﺼﻴﻞ ﻇﻦ ﺑﺤﻜﻢ ﺷﺮﻋﻲ . ترجمه: بکارگیری فقیه تمام تلاشش را برای حاصل نمودن ظن و گمان نسبت به حکم شرعی. بیضاوی رحمه الله فرمودند : ﺍﺳﺘﻔﺮﺍﻍ ﺍﻟﺠﻬﺪ ﻓﻲ ﺩﺭﻙ ﺍﻷﺣﻜﺎﻡ ﺍﻟﺸﺮﻋﻴﺔ . ترجمه : اجتهاد یعنی بکار گیری تمام تلاش و توان در درک و یافتن احکام شریعت. کمال بن الهمام رحمه الله فرمودند : ﺑﺬﻝ ﺍﻟﻄﺎﻗﺔ ﻣﻦ ﺍﻟﻔﻘﻴﻪ ﻓﻲ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺣﻜﻢ ﺷﺮﻋﻲ ﻋﻘﻠﻴﺎً ﻛﺎﻥ ﺃﻭ ﻧﻘﻠﻴﺎً، ﻗﻄﻌﻴﺎً ﻛﺎﻥ ﺃﻭ ﻇﻨﻴﺎً . ترجمه : بکار گیری تلاش از فقیه در حصول حکم شرعی خواه عقلی باشد و یا نقلی و خواه قطعی باشد و یا ظنی.