پرسش اول در باره اجماع

✏✏ پاسخ به پرسشها✏✏

زمانی که به اینجای رسیدیم برخی از دوستان سوالاتی را مطرح کردند که بنده بفضل الله تعالی بصورت اختصار به آنها پاسخ می دهم امیدوارم که در پاسخ به حق رسیده و دچار اشتباه نشوم و اگر اشتباه غیر عمدی نیز صورت گیرد از الله متعال طلب آمرزش می نمایم و امیدوارم که الله بسیار بخشاینده و بی نهایت مهربان مرا مورد لطف و مرحمت خویش قرار دهد آمین یا رب العالمین .


✏✏پرسش اول✏✏


برادر گرامی پرسیدند : لطفا بیان بفرمایید که اجماع از چه تاریخی إبداع و وارد مباحث اصولی مجتهدین گردید و برای اولین بار توسط چه کسانی و با چه انگیزه ای ؟

✏✏ پــــــــاسخ ✏✏

برادر عزیز و گرامی، اینکه اجماع از چه وقتی وارد مباحث اصولی شد و برای اولین بار توسط چه کسی جریان اجماع مطرح شد و انگیزه اش چه بوده تاریخ دقیقی در دست نیست ولی آنچه مسلم است این است که این اصطلاح در عصر صحابه رضی الله عنهم نبوده و بعدها این اصطلاح کم کم وارد مباحث اصولی شد و در اول بسیاری از علما زمانی که فکر می کردند در مساله ای اختلاف وجود ندارد می گفتند (لا اعلم فیها اختلافا) یعنی در این مساله من اختلافی سراغ ندارم ولی کم کم این اصطلاح جایش را به اجماع داد ولی در اوایل اجماع را فقط در مسائل قطعی الثبوت که جزء ضروریات دینی بود همانند حرمت شراب ، حرمت زنا و..... بکار برده می شد.
در این باره به گفته امام شافعی رحمه الله توجه فرمایید :

لستُ أقول ولا أحدٌ من أهل العلم "هذا مجتمع علیه ": إلا لما تَلْقى عالماً أبداً إلا قاله لک وحکاه عن من قبله، کالظهرُ أربعٌ، وکتحریم الخمر، وما أشبه هذا.

ترجمه : نه من می گویم و نه هیچ یک از اهل علم (می گوید) که این (مسأله) بر آن اجماع صورت گرفته است مگر(مسأله ای) که آن گونه (واضح و از ضروریات دینی) باشد که هیچ عالمی را هر گز ملاقات نکنی مگر این که آن را بیان نماید و از گذشتگانش نقل و حکایت نماید همانند اینکه تعداد رکعات نماز ظهر چهاراست و نوشیدن شراب حرام است و همانند چیزهائی که مشابه اینها هستند .

ولی متأسفانه بعدها از کلمه اجماع استفاده ی درست نشد و در عموم مسائلی که در آنها اختلافات مثل روز روشن واضح بود نیز ادعای اجماع شد و به همین خاطر امام احمد رحمه الله فرمودند :

"من ادعى الإجماع فهو کاذب وما یدریه؟ لعل الناس اختلفوا".رواه ابنه عبد الله فی "مسائله" ص 390.

ترجمه : هر کس ادعای اجماع نماید او دروغگو هست زیرا او چه بداند؟ شاید که علما در آن (مسأله مورد نظر) اختلاف نمودند (ولی او خبر ندارد).

این قول (امام احمد) را پسرش در کتاب مسائلش صفحه 390 روایت و نقل نموده است.