نظریه مبارکپوری رحمه الله در باره اجماع

✏نظریه ابوالحسن مبارکپوری رحمه الله تعالى✏

أبو الحسن عبید الله بن محمد عبد السلام رحمانی مبارکپوری در کتاب (مرعاة المفاتیح شرح مشکاة المصابیح) تحت حدیث (إن الله لا یجمع أمتی على ضلالة) چنین نوشته اند:

اعلم أن المراد بالاجماع الذی احتجوا على حجیته بهذا الحدیث وأمثاله هو الإجماع الشرعی المصطلح عند الأصولیین، وهو اتفاق مجتهدی هذه الأمة بعد وفاته - صلى اللهعلیه وسلم - فی عصر من الأعصار على أمر دینی. واختلفوا فی وقوعه وحجیته، والذی ندین الله به فی هذا هو أن إجماع الصحابة حق وحجة، وإلیه الإشارة بقوله: "ما أنا علیه وأصحابی"، وأما إجماع مجتهدى الأمة قاطبة بعد عصر الصحابة فی عصر من الأعصار أی الإجماع الکلی فلا تصح دعواه عندنا، فإنه متعذر بل ممتنع لعدم إمکان العلم به. ولذا قال الإمام أحمد: من ادعى الإجماع فهو کاذب. وأما الإجماع الجزئی فخارج عن البحث، وارجع للتفصیل إلى کتب الأصول للمذاهب الأربعة، وإرشاد الفحول للعلامة الشوکانی، وروضة الناظر مع شرحها نزهة الخواطر لابن قدامة المقدسی.

ترجمه : بدان همانا اجماعی که از این حدیث (إن الله لا یجمع أمتی على ضلالة) و امثال آن بر حجّیت آن دلیل گرفته اند ؛ همان اجماعی شرعی نزد اصولیین است یعنی همان اتفاق مجتهدین این امت بعد از وفات پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم در زمانی از زمانه بر امر دینی. (علما) در باره اتفاق افتادن و حجت بودنش اختلاف نمودند ولی آنچه ما در دین الله بدان معتقدیم در باره (اجماع) این است : اجماعی که حق و حجت است همان اجماع صحابه است و به همین جریان اشاره نمودند آنجائی که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: (ما أنا علیه وأصحابی)، و امام اجماع تمام مجتهدین امت (اسلامی) بعد از زمانه صحابه (رضی الله عنهم) در زمانی از زمانه ها یعنی (اتفاق افتادن) یک اجماع کلی؛ در نزد ما چنین ادعائی صحیح نیست، زیرا چنین اجماعی مشکل و بلکه محال است زیرا آگاهی از چنین اجماعی ممکن نیست. بهمین خاطر امام احمد(رحمه الله) فرمودند: هر کس ادعای اجماع نماید او دروغگو است . و اما اجماع جزئی از (موضوع) بحث (ما) خارج است برای تفصیل (این جریان) به کتب اصول مذاهب چهارگانه، و ارشاد الفحول علامه شوکانی و وروضة الناظر با شرح آن نزهة الخواطر ابن قدامة المقدسی رجوع نمایید.