دومین دلیل قائلین به اجماع

دلیل دیگری که قائلین اجماع برای اثبات اجماع ذکر می کنند این آیه قرآن است:(فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِی شَیْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ....) (سوره نساء آیه : 59) .

قائلین به اجماع می گویند : این آیه دلالت می کند که هر آنچه برآن علما و مجتهدین اتفاق نمودند و مورد اختلاف نبود آن حق است واین اتفاق صورت گرفته همان اجماع است و باید از آن پیروی شود.

آری برای بهتر واضح شدن این جریان به ترجمه و تفسیری که در ذیل برای این آیه ذکر می گردد توجه فرمایید:

(یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِی شَیْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ کُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ ذَلِکَ خَیْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِیلًا) (سوره نساء آیه : 59)

ترجمه آیه :ای کسانی که ایمان آورده اید از الله اطاعت نمایید و از رسول الله پیروی کنید واز صاحبان امرتان (نیز پیروی کنید) واگر در باره چیزی (و مسأله ای) اختلاف نمودید پس آن را به سوی الله (یعنی کتاب الله) و رسول الله (یعنی سنت رسول الله) باز گردانید اگرشما به الله و روز قیامت ایمان دارید این (ارجاع مسائل اختلافی به الله و رسول) بهتر و دارای توجیه نیک تری می باشد.

تفسیر آیه مذکور: آنچه در آیه ذکر شد بسیار واضح است الله متعال در این آیه به ما امور زیر را دستور دادند:

اطاعت و پیروی مطلق از الله متعال که همان پیروی و اطاعت از قرآن و کتاب الله باشد.

اطاعت و پیروی مطلق از رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم که همان پیروی و اطاعت از سنّت های رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم باشد.

اطاعت و پیروی از صاحبان امر (یعنی رهبران سیاسی و علما دینی) . ناگفته نماند که اطاعت و پیروی از الله متعال و رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم مطلق است ولی اطاعت و پیروی از رهبران سیاسی و علمای دینی مقید است که مخالف با دستورات الله متعال و رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم نباشد زیرا اگر مخالف باشد اطاعت و پیروی لازمی نیست بلکه ترک نمودن و مخالفت با آن واجب است .

در صورت اختلاف رجوع نمودن به قرآن وسنّت تا اختلاف حل شود و حکم مسأله واضح گردد .

حالا اینجا یک سؤال باید نمود که کجا از اجماع و اتفاق مجتهدین در این آیه سخن به میان آمده است بلکه از ضد اتفاق از اختلاف سخن گفته شده و از جانب الله متعال به ما دستور داده شده است که در مسائل اختلافی باید به کتاب الله و سنت رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم رجوع نمود تا اختلاف بر طرف شود و حکم مسأله از قرآن و سنّت واضح گردد.

در این جا یک مسأله ی دیگر نیز مطرح می شود و آن اینکه وقتی در مسائل اختلافی الله متعال ما را به کتاب الله و سنت رسول الله ارجاع می دهد از نظر تئوری و نظری از دو حالت خالی نیست ؛
یا اینکه بعد از رجوع به قرآن وسنّت (والعیاذ بالله) در آن ها جوابی نخواهیم یافت و این محال است زیرا هر گز الله متعال برای حل اختلافات ما را بجائی نمی فرستد که در آنجا اختلافات ما کما کان باقی بماند و حل نشود و اگر کسی (والعیاذ بالله) چنین عقیده ای داشته باشد که با رجوع به قرآن وسنّت اختلافات حل نمی گردد و قرآن و سنت پاسخ گوی سؤالات ما نیست و اختلافات ما را نمی تواند حل کند این کفر است .
ویا اینکه حل آن مسأله اختلافی در قرآن وسنّت موجود است که قطعا هم موجود است و بهمین خاطر الله متعال به ما دستور داده که برای حل اختلافات به قرآن وسنت رجوع نماییم.

خود این مطلب بیانگر این است که حل هر مسأله ای و حکم هر چیزی در قرآن و سنت موجود است لذا نیاز به اصول دیگری همانند (اجماع و ...) غیر از قرآن و سنت نیست ، بهمین خاطر است که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: من دارم از این دنیا می روم و در میان شما دو چیزمحکم و سنگین می گذارم که اگر آن دو را محکم بگیرید (و بدان دوعمل کنید) هر گزگمراه نخواهید شد(آن دو) کتاب الله و سنت من است. پس از کجا آمده که هر کس اصل سومی به نام (اجماع) قبول نکند مر تکب گمراهی شده و یا اینکه حتما باید آن را بگیرید؟؟!!!

حالا به تفسیری که ابن کثیر رحمه الله برای این آیه ذکر نموده اند توجه فرمایید تا توضیح این آیه بهتر واضح گردد:

وَقَوْلُهُ: {فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِی شَیْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ} قَالَ مُجَاهِدٌ وَغَیْرُ وَاحِدٍ مِنَ السَّلَفِ: أَیْ: إِلَى کِتَابِ اللَّهِ وَسَنَةِ رَسُولِهِ. وَهَذَا أَمْرٌ مِنَ اللَّهِ،عَزَّ وَجَلَّ، بِأَنَّ کُلَّ شَیْءٍ تَنَازَعَ النَّاسُ فِیهِ مِنْأُصُولِ الدِّینِ وَفُرُوعِهِ أَنْ یَرُدَّ التَّنَازُعَ فِی ذَلِکَ إِلَى الْکِتَابِ وَالسُّنَّةِ، کَمَا قَالَ تَعَالَى: {وَمَا اخْتَلَفْتُمْ فِیهِ مِنْ شَیْءٍ فَحُکْمُهُ إِلَى اللَّهِ} [الشُّورَى:10] فَمَا حَکَمَ بِهِ کِتَابُ اللَّهِ وَسُنَّةُ رَسُولِهِ وَشَهِدَا لَهُ بِالصِّحَّةِ فَهُوَ الْحَقُّ، وَمَاذَا بَعْدَ الْحَقِّ إِلَّا الضَّلَالُ، وَلِهَذَا قَالَ تَعَالَى: {إِنْ کُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ} أَیْ: ردوا الخصومات والجهالات إِلَى کِتَابِ اللَّهِ وَسُنَّةِ رَسُولِهِ، فَتَحَاکَمُوا إِلَیْهِمَا فِیمَا شَجَرَ بَیْنَکُمْ {إِنْ کُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ} فَدَلَّ عَلَى أَنَّ مَنْ لَمْ یَتَحَاکَمْ فِی مَجَالِ النِّزَاعِ إِلَى الْکِتَابِ وَالسُّنَّةِ وَلَا یَرْجِعْ إِلَیْهِمَا فِی ذَلِکَ، فَلَیْسَ مُؤْمِنًا بِاللَّهِ وَلَا بِالْیَوْمِ الْآخِرِ. وَقَوْلُهُ: {ذَلِکَ خَیْرٌ} أَیِ: التَّحَاکُمُ إِلَى کِتَابِ اللَّهِ وَسُنَّةِ رَسُولِهِ. وَالرُّجُوعُ فِی فَصْلِ النِّزَاعِ إِلَیْهِمَا خَیْرٌ {وَأَحْسَنُ تَأْوِیلا} أَیْ: وَأَحْسَنُ عَاقِبَةً وَمَآلًا.

ترجمه : در باره این گفته الله{فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِی شَیْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ} مجاهد و بسیاری از سلف گفتند: مراد (از رجوع به الله و رسول) رجوع بسوی کتاب الله و سنّت رسول الله (صلی الله علیه و آله وسلم) می باشد. و این دستور الله عزوجل است که در هر مسأله ای که مردم در باره آن اختلاف نموده اند خواه آن مسأله از اصول دین باشد و یا فروع دین باید اختلاف در مورد آن به کتاب الله و سنّت رسول الله (صلی الله علیه و آله وسلم) باز گردانده شود همان گونه که الله متعال (در آیه ی دیگری ) فرمودند: {وَمَا اخْتَلَفْتُمْ فِیهِ مِنْ شَیْءٍ فَحُکْمُهُ إِلَى اللَّهِ} لذا هر آنچه قرآن و سنت رسول الله (صلی الله علیه و آله وسلم) حکم نماید و به صحت و درستی آن گواهی دهند آن حق است و بعد از حق بجز گمراهی چیز دیگری نیست، و به همین خاطراست که الله متعال گفته است:{إِنْ کُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ}یعنی : شما درگیری ها و آنچیزهای را که نمی دانید بسوی کتاب الله و سنّت رسول الله باز گردانده و ارجاع دهید و در مسائل اختلافی خویش قرآن وسنّت را حکم و فیصله کن قرار دهید (اگر شما به الله و روز قیامت ایمان دارید)لذا این آیه دلالت می کند که اگرکسی در مسائل اختلافی به سوی کتاب الله و سنت رسول الله (صلی الله علیه و آله وسلم) ارجاع ندهد و آنها را حکم و قاضی قرار ندهد پس او به الله و روز آخرت ایمان ندارد. و این گفته (الله متعال) : {ذَلِکَ خَیْرٌ} یعنی حکم و قاضی قرار دادن کتاب الله و سنّت رسول الله (صلی الله علیه و آله وسلم) و در حل مسائل اختلافی به سوی آن دو رجوع نمودند بهتر است و{وَأَحْسَنُ تَأْوِیلا}یعنی ازانجام بهترو نیک تری بر خورداراست .