شرح و تحقیق سنن ابن ماجه

حدیث ۲۳- (این اثر صحیح است) حَدَّثَنَا أَبُو بَکْرِ بْنُ أَبِی شَیْبَةَ قَالَ: حَدَّثَنَا مُعَاذُ بْنُ مُعَاذٍ، عَنِ ابْنِ عَوْنٍ قَالَ: حَدَّثَنَا مُسْلِمٌ الْبَطِینُ، عَنْ إِبْرَاهِیمَ التَّیْمِیِّ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ عَمْرِو بْنِ مَیْمُونٍ، قَالَ:" ﻣَﺎ ﺃَﺧْﻄَﺄَﻧِﻲ ﺍﺑْﻦُ ﻣَﺴْﻌُﻮﺩٍ ﻋَﺸِﻴَّﺔَ ﺧَﻤِﻴﺲٍ ﺇِﻻَّ ﺃَﺗَﻴْﺘُﻪُ ﻓِﻴﻪِ، ﻗَﺎﻝَ : ﻓَﻤَﺎ ﺳَﻤِﻌْﺘُﻪُ ﻳَﻘُﻮﻝُ ﻟِﺸَﻲْﺀٍ ﻗَﻂُّ ﻗَﺎﻝَ ﺭَﺳُﻮﻝُ ﺍﻟﻠَّﻪِ ﺻَﻠَّﻰ ﺍﻟﻠﻪُ ﻋَﻠَﻴْﻪِ ﻭَﺳَﻠَّﻢَ، ﻓَﻠَﻤَّﺎ ﻛَﺎﻥَ ﺫَﺍﺕَ ﻋَﺸِﻴَّﺔٍ ﻗَﺎﻝَ : ﻗَﺎﻝَ ﺭَﺳُﻮﻝُ ﺍﻟﻠَّﻪِ ﺻَﻠَّﻰ ﺍﻟﻠﻪُ ﻋَﻠَﻴْﻪِ ﻭَﺳَﻠَّﻢَ، ﻗَﺎﻝَ : ﻓَﻨَﻜَﺲَ " ﻗَﺎﻝَ :« ﻓَﻨَﻈَﺮْﺕُ ﺇِﻟَﻴْﻪِ، ﻓَﻬُﻮَ ﻗَﺎﺋِﻢٌ ﻣُﺤَﻠَّﻠَﺔً، ﺃَﺯْﺭَﺍﺭُ ﻗَﻤِﻴﺼِﻪِ، ﻗَﺪْ ﺍﻏْﺮَﻭْﺭَﻗَﺖْ ﻋَﻴْﻨَﺎﻩُ، ﻭَﺍﻧْﺘَﻔَﺨَﺖْ ﺃَﻭْﺩَﺍﺟُﻪُ ‏» ﻗَﺎﻝَ : ﺃَﻭْ ﺩُﻭﻥَ ﺫَﻟِﻚَ، ﺃَﻭْ ﻓَﻮْﻕَ ﺫَﻟِﻚَ، ﺃَﻭْ ﻗَﺮِﻳﺒًﺎ ﻣِﻦْ ﺫَﻟِﻚَ، ﺃَﻭْ ﺷَﺒِﻴﻬًﺎ ﺑِﺬَﻟِﻚ .

لغات اثر :

ﻣَﺎ ﺃَﺧْﻄَﺄَﻧِﻲ ﺍﺑْﻦُ ﻣَﺴْﻌُﻮﺩٍ ﻋَﺸِﻴَّﺔَ ﺧَﻤِﻴﺲٍ: ﻫﯿﭻ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻇﻬﺮ ﭘﻨﺞ ﺷﻨﺒﻪ ﺍﯼ ﻧﺒﻮﺩ ﮐﻪ ﺁﻣﺪﻥ ﺑﻪ ﻧﺰﺩ ﺍﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮﺩ رضی الله عنه ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺑﺪﻫﻢ.

ﺇِﻻَّ ﺃَﺗَﻴْﺘُﻪُ ﻓِﻴﻪِ : مگر این که درآن من به نزد ایشان آمدم .

ﻓَﻤَﺎ ﺳَﻤِﻌْﺘُﻪُ ﻳَﻘُﻮﻝُ : من از او نشنیده ام که بگوید.

ﻟِﺸَﻲْﺀٍ ﻗَﻂُّ : برای چیزی هرگز ، در باره چیزی هرگز.

ﻓَﻠَﻤَّﺎ ﻛَﺎﻥَ ﺫَﺍﺕَ ﻋَﺸِﻴَّﺔٍ : وچون یک بعد از ظهری بود .

ﻓَﻨَﻜَﺲَ : پس سرپایین انداخت .

ﻓَﻨَﻈَﺮْﺕُ ﺇِﻟَﻴْﻪِ : پس من بسوی ایشان نگاه نمودم .

ﻓَﻬُﻮَ ﻗَﺎﺋِﻢٌ : پس او ایستاده بود .

ﻣُﺤَﻠَّﻠَﺔً ﺃَﺯْﺭَﺍﺭُ ﻗَﻤِﻴﺼِﻪِ : دکمهای پیراهنش را باز کننده بود .

ﻗَﺪْ ﺍﻏْﺮَﻭْﺭَﻗَﺖْ ﻋَﻴْﻨَﺎﻩُ : دو چشمش غرق در اشک شده بودند .

ﻭَﺍﻧْﺘَﻔَﺨَﺖْ ﺃَﻭْﺩَﺍﺟُﻪُ ‏: رگهای گردنش ورم نموده بودند .

ﺃَﻭْ ﺩُﻭﻥَ ﺫَﻟِﻚَ : یا پایین ترازآن ، یا کم تر ازآن .

ﺃَﻭْ ﻓَﻮْﻕَ ﺫَﻟِﻚَ : یا بالاتر ازآن ، یا بیشتر ازآن .

ﺃَﻭْ ﻗَﺮِﻳﺒًﺎ ﻣِﻦْ ﺫَﻟِﻚَ : یا نزدیک به آن .

ﺃَﻭْ ﺷَﺒِﻴﻬًﺎ ﺑِﺬَﻟِﻚ : یا شبیه به آن .

ﺗﺮﺟﻤﻪ اثر :

ﻋﻤﺮﻭﺑﻦ ﻣﯿﻤﻮﻥ ﺭﺣﻤﻪ ﺍﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ : ﻫﯿﭻ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻇﻬﺮ ﭘﻨﺞ ﺷﻨﺒﻪ ﺍﯼ ﻧﺒﻮﺩ ﮐﻪ ﺁﻣﺪﻥ ﺑﻪ ﻧﺰﺩ ﺍﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮﺩ (رضی الله عنه) ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺑﺪﻫﻢ ﻣﮕﺮﺍﯾﻨﮑﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻧﺰﺩﺍﯾﺸﺎﻥ ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻡ ﻣﻦ ‏( ﻫﯿﭻ ﺭﻭﺯﯼ ‏) ﺍﺯ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﻧﺸﻨﯿﺪﻡ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﭼﯿﺰﯼ ﺑﮕﻮﯾﺪ : ﺭﺳﻮﻝ ﺍﻟﻠﻪ ﺻﻠﯽ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ ﻭﺳﻠﻢ ‏( ﭼﻨﯿﻦ ﻭ ﯾﺎ ﭼﻨﺎﻥ ‏) ﮔﻔﺘﻪ ﺍﻧﺪ ، ‏(ﺗﺎ ﺍﯾﻨﮑﻪ ‏) ﯾﮏ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻇﻬﺮﯼ ﺑﻮﺩﯼ ﮐﻪ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ : ﺭﺳﻮﻝ ﺍﻟﻠﻪ ﺻﻠﯽ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ ﻭﺳﻠﻢ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ : ﺳﭙﺲ ﺳﺮﭘﺎﯾﯿﻦ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﻭ ﺑﻌﺪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﺮﺩﻡ ﺩﯾﺪﻡ ﮐﻪ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﺍﯾﺴﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﺩﺭﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺩﺍﺭﺩ ﺩﮐﻤﻪ ﻫﺎﯼ ﭘﯿﺮ ﺍﻫﻨﺶ ﺭﺍ ﺑﺎﺯ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺩﻭ ﭼﺸﻤﺶ غرق در اشک شده ﻭ ﺭﮔﻬﺎﯼ ﮔﺮﺩﻧﺶ ﻭﺭﻡ ﻭ ﺑﺎﺩ ﻧﻤﻮﺩﻩ است ﻭ(سپس) ﮔﻔﺘﻨﺪ : ﯾﺎ ﮐﻢ ﺗﺮﺍﺯﺍﯾﻦ ، ﻭﯾﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ، ﻭ ﯾﺎ ﻧﺰﺩﯾﮏ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ،ﻭ ﯾﺎ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ‏( ﺟﻤﻠﻪ ﺍﯼ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻢ ، ﺭﺳﻮﻝ ﺍﻟﻠﻪ ﺻﻠﯽ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ ﻭﺳﻠﻢ ‏) ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ.

مسائل اثر :

از این اثر مطالب و مسائل زیر برگرفته می شود :

۱ - باید در نقل احادیث رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم دقت نمود.

۲ - مناسب است که بعد از روایت احادیث رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم «او قال شبیه ذلک» و امثال این جملات گفته شود .

۳ - صحابه رضی الله عنهم بسیار تلاش می کردند تا احادیث رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم را دقیق نقل کنند .

۴ - برخی ازصحابه رضی الله عنهم تلاش می نمودند که مطالب دینی را بدون از اینکه به اقوال رسول الله صلی الله علیه وسلم نسبت دهند بیان کنند تا که مبادا در نقل اقوال رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم دچاراشتباه شوند.

تحقیق و بررسی سند :

سند این اثر سنن ابن ماجه صحیح است ، ناگفته نماند که مراد از«ابن عون» که در سند این روایت آمده «عبد الله بن عون بن ارطبان رحمه الله» و مراد از «ابراهیم تیمی» ، «ابراهیم بن یزید بن شریک تیمی رحمه الله» می باشد .

تفاوت های الفاظ روایت :

ازآنجایی که این اثراز تفردات سنن ابن ماجه است و در هیچ یک از سایرکتب شش گانه حدیثی روایت نشده است، لذا تفاوت در الفاظ روایت وجود ندارد تا ذکر شود .

منابع اثر:

این اثر از تفردات سنن ابن ماجه می باشد و در هیچ یک از سایر کتب شش گانه حدیثی روایت نشده است.