ترجمه و تحقیق اربعین نووی

حدیث چهلم اربعین

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمَا، قَالَ: أَخَذَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ بِمَنْکِبِی، فَقَالَ: «کُنْ فِی الدُّنْیَا کَأَنَّکَ غَرِیبٌ أَوْ عَابِرُ سَبِیلٍ» وَکَانَ ابْنُ عُمَرَ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمَا ، یَقُولُ: «إِذَا أَمْسَیْتَ فَلاَ تَنْتَظِرِ الصَّبَاحَ، وَإِذَا أَصْبَحْتَ فَلاَ تَنْتَظِرِ المَسَاءَ، وَخُذْ مِنْ صِحَّتِکَ لِمَرَضِکَ، وَمِنْ حَیَاتِکَ لِمَوْتِکَ».

لغات حدیث :

أَخَذَ : گرفت .

بِمَنْکِبِی : شانه مرا .

کُنْ فِی الدُّنْیَا : در دنیا باش .

کَأَنَّکَ غَرِیبٌ : گویا که تو یک غریبه هستی .

أَوْ : یا .

عَابِرُ سَبِیلٍ : رهگذر، مسافر.

 وَکَانَ : وبود، و باش .

 إِذَا أَمْسَیْتَ : و چون شام نمودی .

فَلاَ تَنْتَظِرِ الصَّبَاحَ : پس منتظر صبح مباش .

وَإِذَا أَصْبَحْتَ : و چون صبح نمودی .

فَلاَ تَنْتَظِرِ المَسَاءَ : پس منتظر شام مباش .

وَخُذْ : و بگیر .

مِنْ صِحَّتِکَ : از تندرستی خویش ، از صحت خویش .

لِمَرَضِکَ : برای بیماریت ، برای مریضی خویش .

وَمِنْ حَیَاتِکَ : و از زندگیت ، و از زندگی خویش .

لِمَوْتِکَ : برای مرگت ، برای مرگ خویش .

ترجمه حدیث :

عبد الله بن عمر رضی الله عنهما فرمودند : رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم شانه مرا گرفتند و سپس فرمودند : در دنیا (بگونه ای) باش گویا که تو یک غریبه و یا یک رهگذر هستی . و ابن عمر رضی الله عنهما می فرمودند :  چون شام نمودی پس منتظر صبح مباش، و چون صبح نمودی منتظرشام مباش ، و از (دوران) تندرستی خویش برای (دوران) بیماری خویش و از زندگی خویش برای مرگ خویش (استفاده کن وکار) بگیر.

مسائل حدیث :

۱ - زندگی یک مسلمان دردنیا زندگی باید همانند زندگی یک رهگذر باشد .

۲ - یک مسلمان باید همیشه به فکر مرگ باشد .

۳ - یک مسلمان باید از زندگی و دوران تندرستی خویش استفاده درست را برده و به عبادت و اطاعت صرف نماید .

۴- زیاد به دنیا و زندگی دنیا توجه دادن و دلبستگی پیدا نمودن و مادیاتی شدن خلاف دستورات شرع است .

سند حدیث :

این حدیث را امام نووی رحمه الله به صحیح بخاری نسبت داده اند که سند صحیح بخاری از قرار زیر می باشد :

حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ، حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ أَبُو المُنْذِرِ الطُّفَاوِیُّ، عَنْ سُلَیْمَانَ الأَعْمَشِ، قَالَ: حَدَّثَنِی مُجَاهِدٌ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمَا......

تفاوت های الفاظ روایت :

۱ - در این روایت اربعین این گونه آمده است « أَخَذَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ بِمَنْکِبِی » ولی در روایت (۲۳۳۳) سنن ترمذی با سند ضعیف که در آن راوی ضعیف به نام «لیث بن ابی سلیم» وجود دارد این گونه آمده است « أَخَذَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ بِبَعْضِ جَسَدِی» و در همین روایت سنن ترمذی جمله « وَعُدَّ نَفْسَکَ فِی أَهْلِ القُبُورِ» نیزاضافه ترآمده است ، و در همین روایت سنن ترمذی قول ابن عمر رضی الله عنه این گونه آمده است « فَقَالَ لِی ابْنُ عُمَرَ: «إِذَا أَصْبَحْتَ فَلَا تُحَدِّثْ نَفْسَکَ بِالمَسَاءِ، وَإِذَا أَمْسَیْتَ فَلَا تُحَدِّثْ نَفْسَکَ بِالصَّبَاحِ، وَخُذْ مِنْ صِحَّتِکَ قَبْلَ سَقَمِکَ وَمِنْ حَیَاتِکَ قَبْلَ مَوْتِکَ فَإِنَّکَ لَا تَدْرِی یَا عَبْدَ اللَّهِ مَا اسْمُکَ غَدًا».

منابع حدیث :

این حدیث در کتب حدیثی زیادی آمده است که به مهم ترین آنها در ذیل اشاره خواهد شد :

۱ - صحیح بخاری، حدیث (۶۴۱۶) .

۲ - سنن ترمذی ، حدیث (۲۳۳۳) .

۳ - سنن ترمذی، حدیث (۴۱۱۴) .

علاوه از کتب مذکور این حدیث در بسیار دیگر از کتب حدیثی نیزآمده است .