تفسیرآسان آیه (177) سوره بقره

 ترجمه آیه (177) سوره بقره

 آیه : لَیْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَکُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَکِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ وَالْمَلائِکَةِ وَالْکِتَابِ وَالنَّبِیِّینَ وَآتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ وَالسَّائِلِینَ وَفِی الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلاةَ وَآتَى الزَّکَاةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا وَالصَّابِرِینَ فِی الْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ وَحِینَ الْبَأْسِ أُوْلَئِکَ الَّذِینَ صَدَقُوا وَأُوْلَئِکَ هُمْ الْمُتَّقُونَ (177)

ترجمه : (تنها، این) نیکی نیست که شما (به هنگام نماز) چهرهایتان را به سمت مشرق و یا مغرب بگردانید ( و بدین حالت نماز بخوانید) بلکه نیک (کردار) کسی است به الله و روز قیامت و به فرشته ها و پیامبران ایمان آورده باشد، ومالش را با وجود دوست داشتن بنا برمحبتی که با الله دارد را به خویشاوندان و مسکین ها و مسافرین (نیازمند) و گدایان و در آزاد نمودن گردن (بردگان) بدهد، و نماز را برپا دارد و زکات پرداخت نماید، و( نیک کردارکسانی اند که) آنگاه که عهد و پیمان ببندند وفا کنندگان به عهد وپیمانشان هستند، و صبرکنندگان به هنگام فقیری و بیماری(و سایرضررها) و هنگام جنگ هستند ، اینها کسانی اند که (ادعای ایمان و جویایی کارهای نیک) راست گفتند و اینها فقط پرهیزگاران اند .

تفسیر آسان در فهم قرآن آیه (177) سوره بقره

(لَیْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَکُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ) الله متعال در این آیه اهل کتاب (یهود و نصاری) را که در باره قبله زیاد بحث و مجادله می کردند و هر یک می گفت قبله ما بهتر است؛ را رد می کند و به آنها می فهماند که نیکی آن نیست که شما تصور می کنید و در گرداند چهره خود به سمت مشرق و یا مغرب می دانید زیرا قبله های شما منسوخ شده است و قبله مسلمانان درست است و مهم تر از همه این است که شما نیکی های مهم تر از این را نادیده گرفته و فقط در باره یک چیز نه چندان مهم مجادله می کنید که این خود بزرگ ترین اشتباه و دلیل بطلان شماست ، لذا اگر شما واقعا دنبال نیکی هستید پس فهرست بسیار از نیکی ها از این قرار است که در ادامه این آیه ذکر می شود ، بیایید به آنها عمل کنید اگرواقعا راستگو هستید و اگرواقعا دنبال تقوا و پرهیزگاری هستید .

(وَلَکِنَّ الْبِرَّ.....) در این قسمت از آیه الله متعال بسیاری از کارهای نیک اعم از مسائل ایمانی و غیر ایمانی را معرفی و بیان می نماید و به آن دسته از اهل کتابی که در مسائلی که نباید مجادله کنند مجادله گری می کردند توضیح می دهد که اگرواقعا دنبال نیکی هستید بیایید به این مسائل معتقد بوده و این نوع اعمال نیک و شایسته را انجام دهید.

آری الله متعال اعمال نیکی را در این آیه بیان نموده که عمل کننده به آنها راستی ایمانش را به اثبات می رساند و از پرهیزگاران می گردد ، آن اعمال از قرار زیرمی باشند :

(مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ) اوّلین نیکی که الله متعال در این آیه بیان نموده ،ایمان آوردن به الله متعال می باشد یعنی اینکه فرد به وجود و یگانی و بی شریکی او معتقد باشد و الله متعال را همانگونه که خودش ویا پیامبر بزرگوار اسلام صلی الله علیه و آله وسلم معرفی نموده قبول داشته باشد و تمام عبادتها را فقط و فقط برای او انجام دهد، این جریان از نیک ترین نیکیها و از بهترین اعمال شایسته و خوب است و بلکه آنچه باعث پذیرش تمام اعمال نیک یک فرد می گردد همین ایمان به الله متعال است که اولین ومهم ترین رکن از ارکان شش گانه ایمان محسوب می شود.

آری ایمان به الله متعال به انسان روحیه می دهد که این دنیا بی صاحب نیست و صاحب این دنیا ذاتی بسیار دانا و حکیم است که ازتمام اوضاع و احوال ما با خبر بوده و تمام آنچه به ما داده و یا نداده  همه و همه از روی حکمت بوده وهست، و عزت و ذلت و رزق و روزی همه و همه به دست اوست آن وقت است که انسان بجز از الله متعال از کسی نمی ترسد و به جز برای او برای کس دیگری سرخم نمی کند زیرا که به خوبی می داند که همه هیچ کاره اند و کارهای همه به دست آن ذات بسیار بخشاینده و بی نهایت مهربان است .

(وَالْیَوْمِ الآخِرِ) دوّمین نیکی که الله متعال در این آیه برای ما معرفی نموده اعتقاد به قیامت و ایمان به آخرت است یعنی اینکه ما معتقد باشیم و ایمان داشته باشیم که علاوه از این دینای فانی یک دنیای جاوید دیگری وجود دارد که در آن بهشت و دوزخی است و اهل ایمان تقوا در بهشت و اهل کفر و نفاق در جهنم خواهند رفت .

آری ایمان به قیامت ترمزگیری است برای اهل ظلم و امیدی است برای هر مظلوم ، زیرا هر ظالم اگر اندکی دقت نموده و به یاد آخرت بیفتد فورا ترمز گرفته و دست از ظلم وتعدی می کشد و هر مظلومی که اعتقاد به قیامت داشته باشد این ایمان به قیامتش به او روحیه داده و او را امیدوار می کند و با خودش خواهد گفت که ظلم در دنیا تحملش آسان است و این ظلم باعث نجات آخرتش و تباهی آن ظالمی خواهد شد که این ظلم را به او روا داشته است .

آری اعتقاد به آخرت باعث کنترل گناه کاران گشته تا گناه زیاد تری انجام ندهند و باعث تشویق نیکوکاران خواهد شد تا اعمال نیک بیشتری انجام دهند .

آری ایمان به آخرت یکی دیگر از مهم ترین ارکان شش گانه ایمان است که بدون اعتقاد به آن هرگز نمی شود فرد را مسلمان دانست .

(وَالْمَلائِکَةِ) نوع دیگری از مخلوق های الله متعال وجود دارند به نام «ملائکه» یعنی «فرشته ها» که الله متعال آنها را از نور آفریده و زاد و ولد نمی کنند و نر و ماده هم ندارند و همیشه در طاعات و عبادت مشغول اند و هر گز مرتکب گناهان نمی شوند و هر یک مشغول عبادت و مأمورتی است که از جانب الله متعال به او سپرده شده است ، ایمان آوردن به فرشته ها یکی دیگرازارکان شش گانه ایمان است و هر مسلمان باید به این مخلوق به همان اوصافی که در قرآن وسنّت صحیح آمده ایمان داشته باشد ، و توهین ، دشمنی و یا انکار به فرشته ها کفر محسوب می شود ، همانگونه که ایمان به آنها واجب و از ضروریات ایمان محسوب می شود .

(وَالْکِتَابِ) مراد از «کتاب» در این آیه کتابهای آسمانی است ، الله متعال در ادوار مختلف تاریخ بشریت، کتابهایی را بر افرادی از بشرنازل نموده آنان را بعنوان سفیران خود انتخاب نموده تا بوسیله این کتابها انبیاء الهی علیهم السلام که سفیران الله متعال اند بنی نوع بشررا راهنمائی نموده و روش عبادت و پرستش الله یکتا را به آنها بیاموزند و آنان را به منزل مقصود برسانند ، ایمان آوردن به این کتابها نیز از ارکان ایمان می باشد، ما مسلمانان به تمام کتابهای آسمانی ایمان داریم و اصل تمام آنها را قبول داریم ، ناگفته نماند که برخی از کتابهایی آسمانی که الآن در دنیا موجود اند همانند «تورات و انجیل» ما به اصل آنها ایمان داشته و معتقدیم که در اصل این دو ازکتابهای الهی بوده اند همانگونه که به این نیز عقیده داریم که نسخه های «تورات و انجیل» که امروزه در اختیار انسانهاست تحریف شده و نسخه های اصلی نیستند، لذا مطالبی که از آنها در قرآن و سنّت صحیح تأیید شده آنها را می پذیریم و مطالبی که از آنها که با قرآن وسنّت صحیح مخالف اند را رد نموده و قبول نمی نماییم و اما مطالبی که نه با قرآن و سنّت صحیح مخالف بوده و نه هم تأییدی در باره آنها در این دو یافت می شود ، بلکه قرآن و سنّت صحیح نسبت به آنها سکوت نموده ما مسلمانان نیز در باره آنها سکوت نموده نه تأیید می کنیم و نه هم تأکذیبشان می نماییم بلکه آنها را به الله متعال سپرده و نسبت به صحت و عدم صحت آنها والله اعلم می گوییم .

(وَالنَّبِیِّینَ) ایمان به پیامبران علیهم السلام که در این آیه ذکر شده یکی دیگراز ارکان ششگانه ایمان می باشد، ما مسلمان به تمام انبیاء الهی علیهم السلام ایمان داریم خواه نام آنها را بدانیم و یا ندانیم ، خواه نام آنها در قرآن وسنّت صحیح آمده باشد و یا این که نیامده باشد، البته ایمان یک مسلمان نسبت به انبیاء الهی علیهم السلام از نظر تفصیلی و یا اجمالی بستگی به تفصیل و اجمالی دارد که در قرآن و سنّت صحیح آمده باشد ، آری ایمان به تمام پیامبران علیهم السلام ازارکان ایمان و ضروریات اسلام محسوب می شود همانگونه که انکارو توهین به تمام آنها و یا حتی انکارو توهین به یکی از آنها باعث کفر و بی دینی می گردد .

(وَآتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ وَالسَّائِلِینَ وَفِی الرِّقَابِ) در این قسمت از آیه یکی دیگر ازبهترین کارهای نیک که همان «دادن صدقه به مستحقین» باشد ذکر شده است ، آری در این دنیا، الله متعال یکی را با دادن مال و ثروت می آزماید و دیگری با ندادن مال و ثروت امتحان می کند ، ولی یک مسلمان واقعی همیشه در این امتحان و آزمایش کامیاب می گردد زیرا اگر از مال و ثروت محروم باشد هیچ گاه نا امید نشده و برای به دست آوردن مال و ثروت دست به خلاف و گناه نمی زند وبه هر آنچه الله متعال به او داده قناعت می نماید و اگر هم الله متعال او را از مال و ثروت دنیوی بهرمند کرده با وجودی که مال یک نوع دوستی و محبتی منحصر به خودش را دارد،  این نوع محبتهای فانی را نمی گذارد مانع محبت واقعی با الله متعال گردد بلکه این محبت فانی و زود گذر را فدای محبت جاویدان گردانده و مالش را به خویشاوندان نیازمند، یتیمان بی سرپرست ، مسکین ها بی مال و ثروت، مسافرین نیازمند، گدایان محتاج و آزادی بردگان خرج می کند و از دادن پول در این راههای خیر هیچ دریغ نمی کند و با دادن مال دنیا؛ محرومین را خوشحال و شاد می گرداند و بدین طریق آخرت خویش را آباد می سازد.

(وَأَقَامَ الصَّلاةَ) آری یکی دیگراز نیکی ترین نیک ها؛ برپایی نماز است ، نماز ستون دین و رکنی از ارکان پنج گانه اسلام است ، نماز عملی است که با آن فرد تزکیه می گردد و به گفته قرآن نماز انسان را از بی حیائیها وکارهای خلاف شرع باز می دارد، نماز در زمان مشکلات باعث آرامش می شود ، آری نماز این همه خوبی ها را داشته و این همه تأثیرات را می گذارد بشرطی اینکه نماز به همان روشی ادا و خوانده شود که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم خوانده و دستور خواندن به آن را داده است و با کمال خشوع و خضوع و اخلاص انجام پذیرد آن وقت است که تأثیرات و فوائد آن ظاهر خواهد گشت ، ورنه همان می شود که شاعر گفته است :

ای که در مسجد روی بهر سجود .... سر بجنبد دل نجنبد این چه سود

یا بگفته شاعری دیگر :

بر زبان تسبیح و در دل گاو و خر ..... این چنین تسبیح کجا دارد اثر

(وَآتَى الزَّکَاةَ) یکی دیگر از نیک ترین کارها پرداخت زکات و کمک مالی به نیاز مندان و مستحقان است ، زکات رکنی از ارکان پنج گانه اسلام است که الله متعال برثروتمندان فرض نموده تا آن را به نیازمندان و مستحقان جامعه پرداخت نمایند، آری الله متعال بوسیله مال دنیا انسانها را آزمایش می نماید به برخی از مال دنیا داده تا ببیند که آیا زکات پرداخت نموده و از این مال دنیایی که چند روزی در دست دارند استفاده درست نموده و در مصارف درست خرج می کنند یا خیر و برخی را نیز از مال دنیا محروم نموده تا اینکه ببیند که صبرو قناعت را پیشه می سازند یا نه، لذا خوشا به حال کسانی که الله متعال به آنان مال و ثروت وایمان داده و آنان با داشتن ایمان و دادن صدقات و کمک به نیازمندان دنیا و آخرتشان را آباد می سازند و همیشه باعث شادی نیازمندان می گردند و با این طریق پروردگار خویش را از خویش راضی می گردانند و با دادن پول در دنیا بهترین ساختمانها برای خود در بهشت می سازند .

(وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا) وفای به عهد یکی از عادات نیک اهل ایمان است و عهد شکنی یکی از عادات زشتی است که در دین ما نشانی منافقین قرار داده شده است ، وفای به عهد از انسان یک فرد متعهد و مورد اعتماد می سازد و عهد شکنی باعث بی اعتمادی فرد گشته و از او فردی بی لیاقت می سازد ، یک مسلمان از آنجایی که به خود و دیگران ارزش قایل است همیشه به عهد و پیمانهایش وفا می کند و هرگز خودش را با عهد شکنی معیوب و خدشه دار نمی کند.

(وَالصَّابِرِینَ فِی الْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ وَحِینَ الْبَأْسِ) در این قسمت از این آیه آمده که الله متعال گاهی برخی از بندگانش را با فقیری ، بیماری و جنگ و جهاد امتحان می کند، لذا کسانی که در چنین مواقعی صبرمی کنند و به قضا و قدر الهی ایمان داشته و این مشکلات را تحمل می کنند اینها در حقیقت نیکو کاران واقعی اند ، اینها اند که فی الواقع کارهای نیک و شایسته را انجام داده اند، آری به وقت سختی ها و مشکلات مرد از نا مرد مشخص شده و مسلمان واقعی از غیر واقعی آشکار می گردد ورنه در زمان راحتی و آرامش هر کس مدعی مردانگی وایمان است .

(أُوْلَئِکَ الَّذِینَ صَدَقُوا) درقسمت از آیه الله متعال بیان نموده که کسانی که متصف به صفات گذشته و بیان شده در این آیه هستند آنها واقعا در ادعای ایمان و نیکوکاری خویش راستگو اند، زیرا گفتارشان با کردارشان برابری دارد و به دوروغ مدعی ایمان و نیکوکاری نشده اند بلکه واقعا همان گونه که ادعا نموده اند مسلمانان نیکوکار اند، زیرا آنان با عمل ادعای خویش را به اثبات رسانده اند.

(وَأُوْلَئِکَ هُمْ الْمُتَّقُونَ) آری تقوا و پرهیزگاری تنها در ادعا نیست بلکه تقوا و پرهیزگاری در عمل است لذا هرکس که به الله متعال ، روز قیامت ، به فرشته ها و پیامبران ایمان آورده ، ومالش را با وجود دوست داشتن بنا برمحبتی که با الله دارد به خویشاوندان و مسکین ها و مسافرین (نیازمند) و گدایان و در آزاد نمودن گردن (بردگان) داده، و نماز را برپا داشته و زکات پرداخت نماید، وفا کننده به عهد وپیمان باشد، و به هنگام فقیری و بیماری(و سایرضررها) و هنگام جنگ صبرکننده باشد ، اوپرهیزگار واقعی است.