ترجمه و شرح حدیث (65) صحیح بخاری
عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ، قَالَ: کَتَبَ النَّبِیُّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ کِتَابًا - أَوْ أَرَادَ أَنْ یَکْتُبَ - فَقِیلَ لَهُ: إِنَّهُمْ لاَ یَقْرَءُونَ کِتَابًا إِلَّا مَخْتُومًا، فَاتَّخَذَ خَاتَمًا مِنْ فِضَّةٍ، نَقْشُهُ: مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ، کَأَنِّی أَنْظُرُ إِلَى بَیَاضِهِ فِی یَدِهِ، فَقُلْتُ لِقَتَادَةَ مَنْ قَالَ: نَقْشُهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ قَالَ أَنَسٌ ؟.
ترجمه : انس بن مالک رضی الله عنه فرمودند: پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم خواستند(برای دعوت پادشاهان دنیا به آنان) نامه بنویسند که به ایشان گفته شد همانا آنان نامه ای را نمی خوانند مگر اینکه مهر خورده باشد، لذا(رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم، دستور به ساخت) انگشترنقره ای که برآن (محمد رسول الله) نوشته و حک شده است را دادند، (انس رضی الله عنه فرمودند) گویا که من (الآن دارم ) به سفیدیش در دست پیامبر نگاه می کنم، (شعبه رحمه الله که راوی این حدیث از قتاده رحمه الله است می گوید) من به قتاده (رحمه الله) گفتم : چه کسی به شما گفته اند که نقش انگشتر(محمد رسول الله) بوده است ؟ ایشان گفتند: که انس(بن مالک رضی الله عنه به من گفته اند) .
مسائل و احکام حدیث:
از حدیث بالا مسائل و احکام زیربرگرفته می شود :
1 - رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم انگشتر نقره ای به دست می کردند .
2 - نقش انگشتر رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم (محمّد رسول الله) بوده است .
3 - رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم از این انگشتر بعنوان مهر استفاده می کردند و نامه های که به افراد می فرستادند با آن مهر می زدند .
4 - رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم به مشورت با یارانش و به پیشنهادات آنان توجه می دادند، و این درس مهمی است برای علما و داعیان دین است که در امور دعوتی و دینی و حتی دنیوی از همراهان خویش مشورت گرفته و به پیشنهادات آنان توجه دهد زیرا در مشورت گرفتن و توجه دادن به پیشنهادات دیگران ؛ احترام قایل شدن به سایرین و از عقل آنان برای کار خویش استفاده کردن است، و این نکته را باید خوب بیاد داشت که شکست اهل مشورت بسیار کم است و این دیکتا تورها و مستبدان اند که بنا بر عدم توجه به مشورت دیگران و بی توجهی به پیشنهادات سایرین همیشه دچارشکست و سرافکندگی می شوند.
5 - مهرساختن برای مهر زدن نامه ها سنّت و ثابت است .
6 - نامه نوشتن و بوسیله نامه دیگران را دعوت دادن یکی از روش های دعوتی رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم است که داعیان دین باید بدان توجه دهند .
ترجمه و شرح حدیث (64) صحیح بخاری
عَنِ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ عَبَّاسٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ " بَعَثَ بِکِتَابِهِ رَجُلًا وَأَمَرَهُ أَنْ یَدْفَعَهُ إِلَى عَظِیمِ البَحْرَیْنِ فَدَفَعَهُ عَظِیمُ البَحْرَیْنِ إِلَى کِسْرَى، فَلَمَّا قَرَأَهُ مَزَّقَهُ فَحَسِبْتُ أَنَّ ابْنَ المُسَیِّبِ قَالَ: فَدَعَا عَلَیْهِمْ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ «أَنْ یُمَزَّقُوا کُلَّ مُمَزَّقٍ».
ترجمه : عبدالله بن عباس روایت نمودند که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم نامه اش را با فردی فرستاده و به او دستور دادند تا آن را به بزرگ و حاکم بحرین بدهد و سپس بزرگ و حاکم بحرین آن را به کسری (پادشاه) ایران رساند، و چون (کسری) آن (نامه) را خواند آن را تکه پاره نمود، (راوی می گوید) گمان می کنم که ابن مسیّب (رحمه الله) فرمودند: رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم برعلیه آنان دعا نمودند: که کاملا تکه پاره شوند .
مسائل و احکام حدیث
از حدیث بالا مسائل و احکام زیر گرفته می شود :
1 - یکی از روشهای دعوتی دعوت دادن با نامه نگاری به افراد است .
2 - اسلام اداره پست و نامه رسانی را تأیید می کند .
3- رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم پست چی ها ونامه رسان هایی داشتند .
4- خبر واحد اعتبار دارد .
5- نامه و خط اگر شناخته بشود و تغلبی نباشد اعتبار شرعی دارد .
6- کسری پادشاه ایران نامه پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم پاره نمود .
در اینجا بیان دونکته مهم ضروری است :
1 - گوینده جمله (فَحَسِبْتُ أَنَّ ابْنَ المُسَیِّبِ قَالَ) ابن شهاب زهری رحمه الله که یکی ازراویان این حدیث است؛ می باشد .
2 - این گفته سعید بن مسیب رحمه الله ( فَدَعَا عَلَیْهِمْ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ :أَنْ یُمَزَّقُوا کُلَّ مُمَزَّقٍ) مرسل است، زیرا سعید بن مسیّب رحمه الله تابعی می باشد و صحابی نیست، و این جمله درصحیح بخاری وسایرکتب حدیثی با سندهای مرسل آمده است.
ترجمه و شرح حدیث (63) صحیح بخاری
عَنْ أَنَسَ بْنَ مَالِکٍ، یَقُولُ: بَیْنَمَا نَحْنُ جُلُوسٌ مَعَ النَّبِیِّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فِی المَسْجِدِ، دَخَلَ رَجُلٌ عَلَى جَمَلٍ، فَأَنَاخَهُ فِی المَسْجِدِ ثُمَّ عَقَلَهُ، ثُمَّ قَالَ لَهُمْ: أَیُّکُمْ مُحَمَّدٌ؟ وَالنَّبِیُّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ مُتَّکِئٌ بَیْنَ ظَهْرَانَیْهِمْ، فَقُلْنَا: هَذَا الرَّجُلُ الأَبْیَضُ المُتَّکِئُ. فَقَالَ لَهُ الرَّجُلُ: یَا ابْنَ عَبْدِ المُطَّلِبِ فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «قَدْ أَجَبْتُکَ». فَقَالَ الرَّجُلُ لِلنَّبِیِّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: إِنِّی سَائِلُکَ فَمُشَدِّدٌ عَلَیْکَ فِی المَسْأَلَةِ، فَلاَ تَجِدْ عَلَیَّ فِی نَفْسِکَ؟ فَقَالَ: «سَلْ عَمَّا بَدَا لَکَ» فَقَالَ: أَسْأَلُکَ بِرَبِّکَ وَرَبِّ مَنْ قَبْلَکَ، آللَّهُ أَرْسَلَکَ إِلَى النَّاسِ کُلِّهِمْ؟ فَقَالَ: «اللَّهُمَّ نَعَمْ». قَالَ: أَنْشُدُکَ بِاللَّهِ، آللَّهُ أَمَرَکَ أَنْ نُصَلِّیَ الصَّلَوَاتِ الخَمْسَ فِی الیَوْمِ وَاللَّیْلَةِ؟ قَالَ: «اللَّهُمَّ نَعَمْ». قَالَ: أَنْشُدُکَ بِاللَّهِ، آللَّهُ أَمَرَکَ أَنْ نَصُومَ هَذَا الشَّهْرَ مِنَ السَّنَةِ؟ قَالَ: «اللَّهُمَّ نَعَمْ». قَالَ: أَنْشُدُکَ بِاللَّهِ، آللَّهُ أَمَرَکَ أَنْ تَأْخُذَ هَذِهِ الصَّدَقَةَ مِنْ أَغْنِیَائِنَا فَتَقْسِمَهَا عَلَى فُقَرَائِنَا؟ فَقَالَ النَّبِیُّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «اللَّهُمَّ نَعَمْ». فَقَالَ الرَّجُلُ: آمَنْتُ بِمَا جِئْتَ بِهِ، وَأَنَا رَسُولُ مَنْ وَرَائِی مِنْ قَوْمِی، وَأَنَا ضِمَامُ بْنُ ثَعْلَبَةَ أَخُو بَنِی سَعْدِ بْنِ بَکْرٍ .
ترجمه : انس بن مالک رضی الله عنه می فرمایند: درحالی که ما در مسجد (النبی)با پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم نشسته بودیم، مردی (سواره) بر شترآمد و شترش را (بر درب) مسجد خواباند وسپس زانوی آن را بسته و وارد (مسجد شد) و سپس گفت : کدامتان محمد می باشد؟ وپیامبر صلی الله علیه و آله وسلم در میانشان تکیه زده بودند ما گفتیم : این مرد سفیدی که تکیه زده است می باشند. آن مرد به (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) گفت : ای نوه عبد المطلب ، پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم برایش گفت بفرما چه می خواهی ، آن مرد به پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم گفت : همانا من از تو سؤال کننده ام؟ و بر تو در سؤال نمودن سختگیری کننده ام، پس در دلت بر من ناراحت نشو، (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) فرمودند: هرآنچه (دلت می خواهد و) برایت نمایان است بپرس ، (آن مرد) گفت : من در حالی از تو می پرسم که ترا به پروردگارت و پروردگارکسانی که پیش از تو اند سوگند می دهم، آیا الله ترا برای تمام مردم (بعنوان پیامبر) فرستاده است ؟ (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) فرمودند: سوگند به الله که بله. (آن مرد) گفت: ترا به الله سوگند می دهم ، آیا الله به تو دستور را داده تا (به) ما (دستور دهی که) در یکشبانه روز پنج (وقت) نماز بخوانیم؟(رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) فرمودند: سوگند به الله که بله. (آن مرد) گفت: ترا به الله سوگند می دهم، آیا الله به تو دستور داده تا اینکه (به) ما (دستور دهی که)این ماه (رمضان) را از سال روزه بگیریم،(رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) فرمودند: سوگند به الله که بله. (آن مرد) گفت: ترا به الله سوگند می دهم، آیا الله به تو دستور داده تا اینکه این زکات را ازثروتمندان ما گرفته وسپس آن را در میان فقیران ما تقسیم نمائی؟ پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: سوگند به الله که بله. سپس (آن) مرد گفت: من به آنچه توآورده ای ایمان آورده ام، من نمایده کسانی از قوم خودم هستم که پشت سرمن اند و من ضمام بن ثلعبه از برادری (و قبیله) بنی سعد بن بکر هستم .
مسائل واحکام حدیث
از حدیث بالا مسائل و احکام زیر گرفته و استنباط می شود :
1 - شتر را بر درب مسجد خواباندن و بسته نمودن هیچ ایرادی شرعی ندارد.
2 - در میان جمعی تکیه زده نشستن هیچ ایراد شرعی ندارد.
3- رنگ چهره رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم گندم گون مایل به سفید بوده است .
4- پدر بزرگ را می شود پدر صدا زد.
5- عبد المطلب پدر بزرگ رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم بوده است.
6- از آنجایی که طبیعت ها متفاوت است شاید گاهی برخی از سؤال کنندگان در سؤال نمودنشان سخت گیرباشند لذا علما نباید از این نوع سؤال کنندگان ناراحت شوند.
7- برای تأکید مطلب و دریافت حقیقت کسی را قسم دادن ایرادی ندارد .
8- به حق قسم خوردن برای مطمئن نمودن مخاطب ایرادی ندارد .
9- سوگند خوردن و یا سوگند دادن باید به الله و اسماء و صفات الله متعال باشد .
10 - در شبانه روزی پنج وقت نماز فرض است .
11- در سالی فقط روزه گرفتن رمضان فرض است .
12 - زکات فرض است و این حکم اسلامی فقط بر ثرومتمندان فرض است و از فقراء ساقط است .
13- زکات و سایر صدقات باید از ثرومتندان گرفته شده و به فقراء و سایرنیازمندان داده شود.
14- ضمام بن ثلعبه رضی الله عنه که از قبیله بنی سعد بن بکر بودند بعنوان نماینده به نزد رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم تشریف آورده و مسلمان شدند.
16- تحقیق در مسائل دینی ضروری است .
ترجمه و شرح حدیث (62) صحیح بخاری
عَنِ ابْنِ عُمَرَ، عَنِ النَّبِیِّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إِنَّ مِنَ الشَّجَرِ شَجَرَةً لاَ یَسْقُطُ وَرَقُهَا، وَإِنَّهَا مَثَلُ المُسْلِمِ، حَدِّثُونِی مَا هِیَ» قَالَ: فَوَقَعَ النَّاسُ فِی شَجَرِ البَوَادِی قَالَ عَبْدُ اللَّهِ: فَوَقَعَ فِی نَفْسِی أَنَّهَا النَّخْلَةُ، فَاسْتَحْیَیْتُ، ثُمَّ قَالُوا: حَدِّثْنَا مَا هِیَ یَا رَسُولَ اللَّهِ، قَالَ: «هِیَ النَّخْلَةُ».
ترجمه : ابن عمر (رضی الله عنه) روایت نمودند که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: همانا در میان درختان درختی وجود دارد که برگهایش نمی ریزد و همانا آن (از نظر خیر و برکت)همانند (یک) مسلمان است (حالا) به من بگویید که این کدام درخت است؟ مردم (حاضر در آن جلسه) شروع به بیان درختان بیابانی نمودند عبد الله (بن عمر رضی الله عنه) فرمودند: در دلم افتاد که همانا آن درخت خرماست ولی (چون بزرگان نشسته بودند) شرم نمودم (که چیزی بگویم و) جواب دهم (که آن درخت خرما می باشد) ، سپس (افراد موجود در آن جلسه) گفتند: شما ای رسول الله برای ما بیان نمایید که آن کدام درخت است؟ (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) فرمودند: آن درخت خرماست .
مسائل و احکام حدیث:
این حدیث را امام بخاری رحمه الله تکرار نموده اند و چون در تحت حدیث شماره شصت و یک که تکرار این حدیث است مسائل و احکام این حدیث بیان شده است، دیگر آنها را تکرار نمی کنم فقط این را بیان می کنم که امام بخاری رحمه الله در اینجا از این حدیث استنباط نموده که امام و رهبر می تواند بر ملت و یارانش مسأله ای را مطرح و بیان نماید تا بدین طریق نسبت به علم آنان آگاهی پیدا نموده و آنان را آزمایش نماید .
ترجمه و شرح حدیث (61) صحیح بخاری
عَنِ ابْنِ عُمَرَ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «إِنَّ مِنَ الشَّجَرِ شَجَرَةً لاَ یَسْقُطُ وَرَقُهَا، وَإِنَّهَا مَثَلُ المُسْلِمِ، فَحَدِّثُونِی مَا هِیَ» فَوَقَعَ النَّاسُ فِی شَجَرِ البَوَادِی قَالَ عَبْدُ اللَّهِ: وَوَقَعَ فِی نَفْسِی أَنَّهَا النَّخْلَةُ، فَاسْتَحْیَیْتُ، ثُمَّ قَالُوا: حَدِّثْنَا مَا هِیَ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ: «هِیَ النَّخْلَةُ».
ترجمه : ابن عمر (رضی الله عنه) روایت نمودند که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: همانا در میان درختان درختی وجود دارد که برگهایش نمی ریزد و همانا آن (از نظر خیر و برکت)همانند (یک) مسلمان است (حالا) به من بگویید که این کدام درخت است؟ مردم (حاضر در آن جلسه) شروع به بیان درختان بیابانی نمودند عبد الله (بن عمر رضی الله عنه) فرمودند: در دلم افتاد که همانا آن درخت خرماست ولی (چون بزرگان نشسته بودند) شرم نمودم (که چیزی بگویم و) جواب دهم (که آن درخت خرما می باشد) ، سپس (افراد موجود در آن جلسه) گفتند: شما ای رسول الله برای ما بیان نمایید که آن کدام درخت است (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) فرمودند: آن درخت خرماست .
مسائل و احکام حدیث:
از حدیث بالا مسائل و احکام زیر فهمیده و برداشت می شود :
1 - خوب است که استاد ؛ گه گاهی ذهن و هوش شاگردانش را امتحان کند .
2 - خوب است که داعی دین ؛ گه گاهی ذهن و هوش مدعوین و پیروانشان را امتحان کند .
3 - استاد می توانند اطلاعات و آگاهی شاگردانش را با روش پرسش و پاسخ افزایش دهد.
4 - داعی دین می توانند اطلاعات و آگاهی مدعوین و پیروانشان را با روش پرسش و پاسخ افزایش دهد.
5- زمانی که استاد از شاگردانش سؤال می کند وشاگردان پاسخ را نمی دانند شاگردان باید از استادشان پاسخ درست را بپرسند .
6 - زمانی که داعی دین از مدعوین و پیروانش سؤال می کند ومدعوین و پیروانش پاسخ آن سؤال را نمی دانند مدعوین و پیروان باید از داعی دین پاسخ درست را بپرسند .
7- زمانی که شاگردان پاسخ سؤالی را ندانستند استاد باید شاگردانش را از پاسخ آن سؤال آگاه کند .
8- زمانی که مدعوین و پیروان پاسخ سؤالی را ندانستند داعی دین باید مدعوین و پیروان را از پاسخ آن سؤال آگاه کند .
9- سؤال و جواب شفاهی یکی از روشهای تعلیمی و دعوتی مؤثر است که اساتید و داعیان دین نباید از آن غفلت ورزند و باید توجه خاصی به آن بدهند .
10 - درخت خرما از نظر خیر وبرکت همانند مسلمان است یعنی همان گونه که مسلمان پر از خیرو برکت است درخت خرما نیز پر از خیر و برکت است و از تمام اجزایش استفاده خیر می شود .
11- سوال را کمی پیچیده کردن و پرسیدن برای آزمایش اذهان ایرادی ندارد .
12- دانستن مسائل به کوچکی و بزرگی افراد ربطی ندارد گاهی یک مسأله را یک بچه می داند ولی بزرگان نمی دانند .
13- ابن عمر رضی الله عنه یک فرد تیز هوش و ذهین بودند .
14- شرم مانع یادگیری و یادهی علم و دین می شود بنا براین در این امورشرم از نظر شرع مورد پسند و تشویق نیست .
ترجمه و شرح حدیث (60) صحیح بخاری
عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو، قَالَ: تَخَلَّفَ عَنَّا النَّبِیُّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فِی سَفْرَةٍ سَافَرْنَاهَا فَأَدْرَکَنَا - وَقَدْ أَرْهَقَتْنَا الصَّلاَةُ - وَنَحْنُ نَتَوَضَّأُ، فَجَعَلْنَا نَمْسَحُ عَلَى أَرْجُلِنَا، فَنَادَى بِأَعْلَى صَوْتِهِ: «وَیْلٌ لِلْأَعْقَابِ مِنَ النَّارِ» مَرَّتَیْنِ أَوْ ثَلاَثًا.
ترجمه : عبد الله بن عمر رضی الله عنهما فرمودند: رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم در یکی از سفرها که ما با ایشان سفر نمودیم در مسیراز ما عقب ماندند و سپس به ما رسیدند و در حالی که نمازما را به تنگ آورده بود (وعنقرب بود که وقت نماز به پایان برسد) ما در آن حالت (با عجله) وضو می گرفتیم و بر پاهای ما مسح می کشیدیم که (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم ) با آوازبلند دو یا سه بارفرمودند: هلاکتی از نوع آتش (جهنم) باد بر پشت پاهای (که در وضو خشک می مانند و شسته نمی شوند) .
مسائل و احکام حدیث:
از حدیث بالا مسائل و احکام زیر گرفته می شود:
1 - صحابه رضی الله عنهم به نماز زیاد اهمیت می دادند.
2- عجله درانجام عبادت به آن اندازه جایز نیست که عمل ناقص انجام شود.
3- از آنجایی که وضو شرط نماز است و بدون آن نماز باطل است باید در انجام وضو خوب دقت شود تا در آن نقصی نباشد .
4 - شستن پاها در وضو فرض است .
5- زمان شستن پاها باید در شستن پشت پاها دقت بیشتری صورت گیرد تا اینکه خشک نمانند.
6- تکرار نمودن احکام ضروری باصدای بلند تا افراد خوب بشنوند ضروری است .
7- رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم به شستن پاها بسیارتأکید نمودند وبه همین خاطر است که فرمودند: هلاکتی از نوع آتش (جهنم) باد بر پشت پاهای (که در وضو خشک می مانند و شسته نمی شوند) .
ترجمه و شرح حدیث (59) بخاری
عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ قَالَ: بَیْنَمَا النَّبِیُّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فِی مَجْلِسٍ یُحَدِّثُ القَوْمَ، جَاءَهُ أَعْرَابِیٌّ فَقَالَ: مَتَى السَّاعَةُ؟ فَمَضَى رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یُحَدِّثُ، فَقَالَ بَعْضُ القَوْمِ: سَمِعَ مَا قَالَ فَکَرِهَ مَا قَالَ. وَقَالَ بَعْضُهُمْ: بَلْ لَمْ یَسْمَعْ، حَتَّى إِذَا قَضَى حَدِیثَهُ قَالَ: «أَیْنَ - أُرَاهُ - السَّائِلُ عَنِ السَّاعَةِ» قَالَ: هَا أَنَا یَا رَسُولَ اللَّهِ، قَالَ: «فَإِذَا ضُیِّعَتِ الأَمَانَةُ فَانْتَظِرِ السَّاعَةَ»، قَالَ: کَیْفَ إِضَاعَتُهَا؟ قَالَ: «إِذَا وُسِّدَ الأَمْرُ إِلَى غَیْرِ أَهْلِهِ فَانْتَظِرِ السَّاعَةَ».
ترجمه : ابوهریره رضی الله عنه فرمودند: در حالی که پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم در مجلسی نشته بودند و با افراد (حاضر در آن جلسه) سخن می گفتند که یک بادیه نشینی بنزد ایشان آمده و گفت : قیامت چه کی فرا می رسد؟ رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم به سخن گفتنشان ادامه دادند ( و جواب آن بادیه نشین را ندادند)، برخی از افراد (موجود در آن جلسه) گفتند: (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم، سخن این بادیه نشین را) شنیدند ولی آنچه او گفت را ناپسند نمودند . (ولی) برخی (دیگر) گفتند: بلکه (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم حرف آن بادیه نشین) را نشینده اند، (وبه همین حالت بودند) تا اینکه (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) سخنشان را به پایان رساندند (در آن وقت) فرمودند: سؤال کننده کجاست؟ (آن بادیه نشین) گفت : من (اینجا) هستم ای رسول الله، (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) فرمودند: آنگاه که امانت ضایع گشت منتظر برپائی قیامت باش، (آن بادیه نشین) گفت : امانت چگونه ضایع می گردد؟ (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) فرمودند: زمانی که امر به نا اهل سپرده شود آن وقت تو منتظر برپائی قیامت باش.
مسائل و احکام حدیث:
از حدیث بالا احکام و مسائل زیر گرفته می شود :
1 - زمانی که فردی سخن می گوید و یا سخنرانی می کند در وسط سخنان ازاو سؤال پرسیدن وقت مناسبی نیست .
2 - با علم و دانش ؛ پاسخ دادن به سؤال های افراد ضروری است .
3- بنا بر ضرورت در پاسخ دادن به سؤال سؤال کننده تأخیر نمودن ایرادی ندارد.
4 - بادیه نشینی و زندگی در صحراها ایراد و ممانعت شرعی ندارد.
5- برخی از یاران رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم بادیه نشین بودند.
6 - یکی از علامت ها و نشانیهای قیامت این است که افراد نا اهل و کسانی که صلاحیت ندارند؛ متولیان امور و مسئولین کارها بشوند .
7- زمانی که مسئول یک کار فرد نا اهلی باشد او این مسئولیتی که در واقع یک امانتی است که به سپرده شده؛ او این امانت را ضایع نموده است .
8- عدم احساس مسئولیت و مسئولیت را خوب انجام ندادن یک نوع ضایع نمودن امانت است و ضایع نمودن امانت گناه بس بزرگی است .
9- قیامت آمدنی است ولی قبل از آن علامتها و نشانیهای رخ خواهد داد که آنها را رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم در احادیث متعددی ذکر و بیان نموده اند .
ترجمه و شرح حدیث (58) بخاری
عَنْ زِیَادِ بْنِ عِلاَقَةَ، قَالَ: سَمِعْتُ جَرِیرَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ، یَقُولُ یَوْمَ مَاتَ المُغِیرَةُ بْنُ شُعْبَةَ، قَامَ فَحَمِدَ اللَّهَ وَأَثْنَى عَلَیْهِ، وَقَالَ: عَلَیْکُمْ بِاتِّقَاءِ اللَّهِ وَحْدَهُ لاَ شَرِیکَ لَهُ، وَالوَقَارِ، وَالسَّکِینَةِ، حَتَّى یَأْتِیَکُمْ أَمِیرٌ، فَإِنَّمَا یَأْتِیکُمُ الآنَ. ثُمَّ قَالَ: اسْتَعْفُوا لِأَمِیرِکُمْ، فَإِنَّهُ کَانَ یُحِبُّ العَفْوَ، ثُمَّ قَالَ: أَمَّا بَعْدُ، فَإِنِّی أَتَیْتُ النَّبِیَّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قُلْتُ: أُبَایِعُکَ عَلَى الإِسْلاَمِ فَشَرَطَ عَلَیَّ: «وَالنُّصْحِ لِکُلِّ مُسْلِمٍ» فَبَایَعْتُهُ عَلَى هَذَا، وَرَبِّ هَذَا المَسْجِدِ إِنِّی لَنَاصِحٌ لَکُمْ، ثُمَّ اسْتَغْفَرَ وَنَزَلَ.
ترجمه : زیاد بن علاقه (رحمه الله) فرمودند: من از جریربن عبد الله (رضی الله عنه) شنیدم که می فرمایند: روزی که مغیر بن شعبه (رضی الله عنه) وفات نمودند : بلند شده شتایش و تعریف الله (متعال) را نموده و سپس فرمودند: برشماست که تنها از الله یکتا و بی شریک بترسید و با وقار و آرامش باشید تا اینکه امیر (جدید) به نزدتان بیاید وهمانا او الآن در حال آمدن است و سپس فرمودند: برای امیرتان (مغیره رضی الله عنه که وفات نموده) از الله طلب عفو و بخشش نمایید زیرا او گذری و عفورا دوست می دارد، سپس فرمودند: بعد از این (می خواهم یک نکته ای را برایتان متذکر شوم و آن اینکه) من به نزد پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم آمدم و به ایشان گفتم: من با شما بر اسلام بیعت می کنم، ایشان بر من شرط نمودند که خیر خواه هر مسلمان باشم ، من بر همین با ایشان بیعت نمودم ، و سوگند به پروردگار این من مسجد که من قطعا خیرخواه شما هستم ، (راوی می گوید) سپس (جریر بن عبدالله رضی الله عنه) از الله طلب آمرزش نموده و (از منبر) پایین آمدند.
مسائل و احکام حدیث:
از حدیث بالا مسائل و احکام زیر گرفته و برداشت می شود :
1 - مغیر بن شعبه (رضی الله عنه) در دوران حکومت معاویه رضی الله عنه والی کوفه بودند و در همانجا وفات نمودند.
2- بعد از وفات مغیره رضی الله عنه جریر بن عبد الله رضی الله عنه مردم کوفه را نصیحت نمودند تا آمدن والی و امیر جدید از مرکز حکومت؛ شما با آرامش بمانید.
3- در زمان وفات امیر و والی ضروری است که افراد فهمیده سایر مردم را نصیحت وکنترل کنند تا امیر جدیدی تعیین شود و یا از مرکز حکومت بیاید .
4- هر مسلمان باید خیر خواه تمام مسلمانان دنیا باشد.
5- یک مسلمان باید تنها از الله یکتا و بی شریک بترسد.
6- زمان وفات امیر عموم مسلمانان باید و با وقار و آرامش باشند.
7- ملت باید برای امیرشان که وفات می نماید دعای بخشش و عفو نمایند .
8- جریر بن عبد الله رضی الله عنه با پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم بر اسلام بیعت نمودند، ولی رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم برایشان من شرط نمودند که خیر خواه هر مسلمان باشند.
9- برای تأکید مطلب درست و راست سوگند یاد کردند ایرادی ندارد .
ترجمه و شرح حدیث (57) بخاری
عَنْ جَرِیرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ، قَالَ: «بَایَعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ عَلَى إِقَامِ الصَّلاَةِ، وَإِیتَاءِ الزَّکَاةِ، وَالنُّصْحِ لِکُلِّ مُسْلِمٍ»
ترجمه : جریربن عبدالله فرمودند: من با رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم بر برپائی نماز و پرداخت زکات و خیرخواهی برای هر مسلمان بیعت نمودم .
مسائل و احکام حدیث
از حدیث بالا احکام زیر برداشت می شود :
1 - رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم ازیاران خویش بر اجرای احکام اسلامی بیعت می گرفتند.
2 - جریربن عبدالله رضی الله عنه با رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم بر برپائی نماز، پرداخت زکات و خیرخواهی نسبت به هر مسلمان بیعت نمودند.
3- خیرخواهی برای هر مسلمان یعنی اینکه آنان را امر به معروف و نهی از منکرنماید و هر آنچه از خیر خوبی برای خویش می پسند به سایر مسلمانان هم بپسندد و هر آنچه برای خود ناپسند می دارد برای سایر مسلمانان نیز ناپسند بدارد.
ترجمه و شرح حدیث (56) صحیح بخاری
عَنْ سَعْدِ بْنِ أَبِی وَقَّاصٍ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إِنَّکَ لَنْ تُنْفِقَ نَفَقَةً تَبْتَغِی بِهَا وَجْهَ اللَّهِ إِلَّا أُجِرْتَ عَلَیْهَا، حَتَّى مَا تَجْعَلُ فِی فَمِ امْرَأَتِکَ».
ترجمه : سعد بن ابی وقاص رضی الله عنه روایت نمودند که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم (خطاب به ایشان) فرمودند: همانا تو هرگز هیچ خرجی را نمی کنی که در آن (خشنودی) چهره الله را خواهان باشی مگر اینکه برآن به تو اجر و ثواب داده خواهد شد، حتی آنچه را که تو در دهان خانمت قرار می دهی .
مسائل و احکام حدیث
مسائلی که از این حدیث فهمیده می شود از قرار زیراست :
1 - هر خرج و انفاقی را که فرد انجام می دهد زمانی به او اجر و ثواب می رسد که برای رضای الله مهربان و خشنودی چهره او باشد .
2- خرج و مخارجی که فرد برای خانمش می نماید اگر برای رضای الله باشد برای فرد اجر و ثواب می گردد .
3- خوراکی های که فرد برای خانمش می خرد وبه او می دهد اگر برای رضای الله متعال باشد برایش اجر و ثواب خواهد گشت .
4- این حدیث مردان را تشویق می نماید که در خرج و مخارج خانمهایشان کوتاهی نکنند .
6- اعمال انسانهای مسلمان با نیّت خیرو رضای الله متعال اجر و ثواب می گردند .
7 - هرعمل و کاری که در آن نیّت خیر و رضای الله متعال نباشد بی اعتبار و بدون اجر خواهد گشت .
8- الله متعال (چهره) دارد ولی (چهره الله متعال) همانند چهره مخلوقات نیست و هیچ شبهاتی با چهره مخلوقات ندارد .
ترجمه و شرح حدیث (55) صحیح بخاری
عَنْ أَبِی مَسْعُودٍ عَنِ النَّبِیِّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إِذَا أَنْفَقَ الرَّجُلُ عَلَى أَهْلِهِ یَحْتَسِبُهَا فَهُوَ لَهُ صَدَقَةٌ».
ترجمه : ابومسعود رضی الله عنه روایت نمودند که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: هرگاه که مرد بر خانواده اش خرج می کند و در حالی که او در این خرج نمودنش نیت اجر و ثواب می نماید این خرج برایش اجر و ثواب می گردد.
مسائل و احکام حدیث
از حدیث بالا مسائل و احکام زیر فهمیده می شوند:
1 - خرج و مخارج فرزندان و سایر اعضای خانواده را دادن اجر و ثواب دارد .
2- فرد زمانی در دادن خرج و مخارج زن و فرزندانش اجر و ثواب می برد که به نیّت اجر و ثواب این کار را انجام دهد.
3- اعمالی که فرد انجام می دهد به نیّت فرد بستگی دارد .
4- هر وظیفه ی شرعی را زمانی که فرد به نیّت اجر و ثواب انجام دهد به او اجر و ثواب می رسد .
5- اگر فردی عمل مشروع و یا وظیفه و دستور شرعی را بدون نیّت به دست آوردن اجر و ثواب انجام دهد برایش هیچ ثوابی نخواهد رسید .