تفسیرآسان آیه (197) سوره بقره

ترجمه آیه (۱۹۷) سوره بقره

الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُومَاتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِیهِنَّ الْحَجَّ فَلا رَفَثَ وَلا فُسُوقَ وَلا جِدَالَ فِی الْحَجِّ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَیْرٍ یَعْلَمْهُ اللَّهُ وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیْرَ الزَّادِ التَّقْوَى وَاتَّقُونِی یَا أُوْلِی الأَلْبَابِ (197)

ترجمه : حج دارای ماههای مشخص و معینی است پس هرکس در این ماه ها (با بستن احرام و نیت و تلبیه) برخود حج را فرض نمود، پس (این را بداند که) در دوران حج، نه جماع و آمیزش با همسر و نه خلاف کاری و بیرون رفتن از دستورات شرع و نه هم جدال و درگیری می باشد، و هرآنچه از خیر و نیکی که انجام می دهید الله آن را می داند، و(شما) باید توشه سفر(موادغذایی) با خودتان ببرید چرا که بهترین توشه (توشه معنوی) تقوا و پرهیزگاری می باشد، پس ای صاحبان عقل و خرد فقط از من الله بترسید .

تفسیرآسان آیه (197) سوره بقره

(الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُومَاتٌ) در این قسمت ازآیه بیان شده که حج دارای ماههای مشخص و معینی است ولی آنها کدام اند؟ در این آیه و در هیچ یک از آیات دیگرقرآنی ذکر نشده است ، بلکه در آثار صحیح و متعددی تعیین این ماهها بیان شده است که همان ماهها «شوال، ذوالقعده و ذوالحجه» می باشند.

(فَمَنْ فَرَضَ فِیهِنَّ الْحَجَّ فَلا رَفَثَ وَلا فُسُوقَ وَلا جِدَالَ فِی الْحَجِّ) در این قسمت از آیه آمده که هرکس با بستن احرام و نیّت و تلبیه گفتن، حج را برخودش فرض نمود او باید ازانجام سه کار در دوران حج پرهیز و دوری نماید، و آن سه کار از قرار زیرمی باشد :

1 - جماع و آمیزش با همسر در دوران حج ممنوع و باعث بطلان حج می گردد.

2 - انجام کارهای خلاف شرع و بیرون رفتن از دستورات شرع در ایام حج ممنوع می باشد، ناگفته نماند که انجام برخی از کارهای خلاف شرع در ایام حج باعث بطلان حج می گردد همانند: زنا نمودن ،  و برخی از آنها باعث جریمه شدن حاجی می گردد همانند: شکارنمودن در خشکی، و برخی ازآنها هم باعث کمی اجر و ثواب می گردد همانند: دروغ گفتن .

3- درگیری و جدال در ایام حج ممنوع و باعث کمی اجر و ثواب می گردد .

(وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَیْرٍ یَعْلَمْهُ اللَّهُ) در این قسمت از آیه الله متعال صفت علم و وسعت آگاهی خودش را بیان نموده و فرموده است «و هرآنچه از خیرو نیکی انجام می دهید ، الله متعال نسبت به آن آگاهی دارد»، این وسعت آگاهی الله متعال باعث می شود، که یک مسلمانان نسبت به کارهای خودش محتاط باشد و همیشه تلاش نماید تا کارهای خیر و نیکی بیشتری انجام دهد تا این که با این طریق به نزد الله متعال محبوب تر گردد و الله مهربان در دنیا و آخرت از ازاو راضی باشد .

(وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیْرَ الزَّادِ التَّقْوَى) در این قسمت از آیه دو مطلب بیان شده است :

مطلب اول : اینکه ای کسانی که به حج می روید با خودتان مواد غذائی و توشه سفر ببرید تا اینکه در این باره نیز به گدائی و دست درازی پیش دیگران نگردید ، ناگفته نماند که این قسمت از آیه در حقیقت در رد آن دسته از یمنی ها نازل شده است که خودشان را«متوکلین» می نامیدند و می گفتند ما توکل به الله متعال به حج رفته و با خود مواد غذائی آنچنانی همراه نمی بردند ، و چون به مکه می رسیدند از مردم گدائی می نمودند، الله متعال به این دسته ازافراد فرمودند : «با خودتان توشه سفر و مواد غذائی ببرید» تا اینکه نیاز به دیگران پیدا نکنید ، و این تقوا و پرهیزگاری است که همان توشه معنوی باشد، برای بهتر واضح شدن این مطلب به روایت شماره «1523» صحیح بخاری توجه نمایید : عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمَا، قَالَ : " کَانَ أَهْلُ الیَمَنِ یَحُجُّونَ وَلاَ یَتَزَوَّدُونَ، وَیَقُولُونَ: نَحْنُ المُتَوَکِّلُونَ، فَإِذَا قَدِمُوا مَکَّةَ سَأَلُوا النَّاسَ، فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى: {وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیْرَ الزَّادِ التَّقْوَى} [البقرة: 197].

ترجمه : ابن عباس رضی الله عنهما فرمودند: (برخی) از اهل (عادتشان براین) بودند که به حج می آمدند و با خودشان مواد غذائی و توشه سفر همراه نمی آوردند، و می گفتند : ما توکل کنندگان (به الله متعال) هستیم، و چون به مکه می رسیدند از مردم گدائی می نمودند، الله متعال (در باره اینها) این آیه را نازل نمود {وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیْرَ الزَّادِ التَّقْوَى} یعنی : با خودتان مواد غذائی و توشه سفر بیاورید (تا نیاز به گدائی پیدا نکنید و این را بدانید که) قطعا بهترین توشه سفرتقوا و پرهیزگاری است (و این گدائی شما خلاف پرهیزگاری است).

مطلب دومی که در این قسمت از آیه بیان شده است این است که ما دو نوع توشه سفر داریم؛ یک «توشه ظاهری» که همان مواد غذائی باشد واین نوع توشه مخصوص سفرهای دنیوی است ، و دوم «توشه معنوی» که همان تقوا و پرهیزگاری باشد و این نوع توشه مخصوص سفر اخروی و قیامت می باشد  و در نزد الله متعال بهترین توشه، توشه سفر اخروی یعنی تقوا و پرهیزگاری می باشد ، زیرا کسی که این توشه را همراه داشته باشد هرگز در آخرت نیازبه کسی پیدا نمی کند .

(وَاتَّقُونِی یَا أُوْلِی الأَلْبَابِ) درپایان این آیه، الله متعال می فرمایند: «ای صاحبان خرد فقط از من بترسید»، از این گفته الله متعال فهمیده می شود که ترس از غیرِالله ، برای یک مسلمان معنی ندارد و هرگز یک مسلمان نباید بجز الله متعال ازکسی بترسد ، زیرا همه هیچ کاره اند و آنی که همه کاره است فقط و فقط الله متعال می باشد و بس .

نکته دیگری که از این قسمت آیه فهمیده می شود این است که خرد و عقل با تقوا و پرهیزگاری ارتباط مستقیم دارد و هر مسلمان پرهیزگاری اهل خرد است و این خرد و عقل است که انسان را به سمت ترس از الله متعال و پرهیزگاری سوق داده و از انسان یک مسلمان متقی و پرهیزگاری می سازد.