۩۩۩ قـــرآن و سنّت زنــــده بــــاد ۩۩۩

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَا تَوَلَّوْا عَنْهُ وَأَنْتُمْ تَسْمَعُونَ (20) (سوره انفال)

۩۩۩ قـــرآن و سنّت زنــــده بــــاد ۩۩۩

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَا تَوَلَّوْا عَنْهُ وَأَنْتُمْ تَسْمَعُونَ (20) (سوره انفال)

شرح و تحقیق سنن ابن ماجه ..... درس ششم

 

3 - (صحیح) حَدَّثَنَا أَبُو بَکْرِ بْنُ أَبِی شَیْبَةَ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو مُعَاوِیَةَ، وَوَکِیعٌ، عَنِ الْأَعْمَشِ، عَنْ أَبِی صَالِحٍ، عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «مَنْ أَطَاعَنِی فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ، وَمَنْ عَصَانِی فَقَدْ عَصَى اللَّهَ».


لغات و جملات حدیث:

ﻣَﻦْ ﺃَﻃَﺎﻋَﻨِﻲ: هرکس از من اطاعت نمود ، هرکس از من پیروی نمود.

ﻓَﻘَﺪْ ﺃَﻃَﺎﻉَ ﺍﻟﻠَّﻪَ : قطعا از الله (متعال) اطاعت نموده است ، یقینا از الله (متعال) پیروی نموده است.

ﻣَﻦْ ﻋَﺼَﺎﻧِﻲ : هرکس از من نافرمانی کرد.

ﻓَﻘَﺪْ ﻋَﺼَﻰ ﺍﻟﻠَّﻪَ :  قطعا ازالله (متعال) نافرمانی نموده است.


ترجمه حدیث: ﺍﺑﻮﻫﺮﯾﺮﻩ ﺭﺿﯽ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻨﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ : ﺭﺳﻮﻝ ﺍﻟﻠﻪ ﺻﻠﯽ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ ﻭﺳﻠﻢ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ : ﻫﺮﮐﺲ ﺍﺯ ﻣﻦ ﺍﻃﺎﻋﺖ ﻭ ﭘﯿﺮﻭﯼ نمود ﺍﻭ قطعا ﺍﺯ ﺍﻟﻠﻪ (متعال) ﺍﻃﺎﻋﺖ ﻭ ﭘﯿﺮﻭﯼ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺍﺯ ﻣﻦ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ کرد ﺍﻭ قطعا ﺍﺯ ﺍﻟﻠﻪ (متعال) ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ کرﺩﻩ ﺍﺳﺖ.


مسائل و توضیحات متن حدیث:

از این حدیث سه مسأله بسیارمهم برگرفته و استنباط می شود:

۱ - اطاعت و پیروی از رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم در حقیقت اطاعت و پیروی از الله متعال است.

۲ - نافرمانی از دستورات رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم در حقیقت نافرمانی از دستورات الله متعال محسوب می شود.

3 - احادیث رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم همانند قرآن مجید حجت اند، و از نظرحجیّت هیچ فرقی در میان این دو نیست.

 آنچه در این حدیث صحیح آمده در قرآن مجید سوره نساء آیه (80) نیز آمده است: {مَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ وَمَنْ تَوَلَّى فَمَا أَرْسَلْنَاکَ عَلَیْهِمْ حَفِیظًا } یعنی: آنی که از رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم اطاعت و پیروی می کند او قطعا از الله متعال پیروی نموده است، و آنی که (به دستورات تو ای رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) پشت گرداند ما ترا محافظ و نگهبان بر او نفرستادیم.

در پایان توضیحات متن حدیث باید گفت که این حدیث در خود سنن ابن ماجه روایت (2859) با الفاظی بیشتری این گونه تکرار شده است : 

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ:«مَنْ أَطَاعَنِی، فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ، وَمَنْ عَصَانِی، فَقَدْ عَصَى اللَّهَ، وَمَنْ أَطَاعَ الْإِمَامَ، فَقَدْ أَطَاعَنِی، وَمَنْ عَصَى الْإِمَامَ، فَقَدْ عَصَانِی».

ترجمه : رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند : هرکس از من اطاعت و پیروی نمود (او در حقیقت) از الله (متعال) اطاعت و پیروی نموده است ، و هرکس از من نافرمانی کرد (او در حقیقت) از الله (متعال) نافرمانی کرده است ، و هرکس از(امیر، و) رهبری (که من تعیین نمودم) اطاعت و پیروی نمود ، (اودر حقیقت) از من اطاعت و پیروی نموده است، و هرکس از (امیر، و) رهبری(که من تعیین کردم) نافرمانی کرد (او در حقیقت) ازمن نافرمانی کرده است.

واین حدیث سنن ابن ماجه در صحیح بخاری روایت (7137) و صحیح مسلم در تکرار روایت (1835) با سند دیگری و الفاظ بیشتری این گونه آمده است:

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ:«مَنْ أَطَاعَنِی فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ، وَمَنْ عَصَانِی فَقَدْ عَصَى اللَّهَ، وَمَنْ أَطَاعَ أَمِیرِی فَقَدْ أَطَاعَنِی، وَمَنْ عَصَى أَمِیرِی فَقَدْ عَصَانِی».

ترجمه : رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند : هرکس از من اطاعت و پیروی نمود (او در حقیقت) از الله (متعال) اطاعت و پیروی نموده است ، و هرکس از من نافرمانی کرد (او در حقیقت) از الله (متعال) نافرمانی کرده است ، و هرکس ازامیری ،(که) من  (تعیین نمودم) اطاعت و پیروی نمود ، (اودر حقیقت) از من اطاعت و پیروی نموده است، و هرکس از امیری ، (که) من (تعیین کردم) نافرمانی کرد (او در حقیقت) ازمن نافرمانی کرده است.


تحقیق وبررسی سند:

در سند این حدیث ابومعاویه رحمه الله که همان محمد بن خازم تمیمى سعدى ضریر کوفى باشد؛ وجود دارد ایشان افکارمرجئه داشتند و درنقل روایات تدلیس می نمودند، وی ازحافظ ترین راویان ازاعمش رحمه الله می باشند ولی روایاتشان از سایر راویان خالی از اضطراب نیست، در این روایت وکیع رحمه الله که یک راوی ثقه است؛ متابع ایشان است و جناب اعمش رحمه الله که همان ابومحمد کوفی سلیمان بن مهران اسدی کاهلی رحمه الله باشد نیز در سند این روایت وجود دارد وایشان ازراویان مدلّس اند و در اینجا بصورت عنعنه این حدیث را روایت نموده است.

لذا این حدیث از نظرسندی ضعف دارد؛ ولی از نظرمتنی صحیح است و آن را استاد آلبانی و شیخ شعیب ارناووط رحمهماالله صحیح قرار داده اند زیرا همین حدیث را با همین الفاظ ولی با سند دیگری ازابوهریره رضی الله عنه درصحیح بخاری، صحیح مسلم و برخ دیگرکتب حدیثی روایت شده است.