حکم وام ازدواج و وام مسکن

پرسش: آیا وام (قرض) گرفتن برای ساخت خانه و یا ازدواج و یا سایر کارها  مجاز است؟

پاسخ: وام و یا همان قرض گرفتن خواه از بانک باشد و یا از فردی از افراد بر سه قسم است:

(1) وام و قرض بلا عوض که به این نوع قرض فی الواقع صدقه گفته می شود، و این همان چیزی است که الله متعال در قرآن از آن به قرض حسنه تعبیر نموده است، در این باره به این دو آیه زیر توجه نمایید:

1- مَّن ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَیُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافًا کَثِیرَةً وَاللَّهُ یَقْبِضُ وَیَبْسُطُ وَإِلَیْهِ تُرْجَعُونَ (245) سوره بقره

ترجمه: کیست که به الله «وام نیکوی» بدهد،  تا آن را (الله) برای او، چندین برابر بیشتر و زیادتر کند؟ و الله است (که روزی بندگان را) محدود یا گسترده می‌سازد؛ و به سوی او باز گردانده می شوند (تا پاداش خود را دریافت کنند).

2- مَّن ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَیُضَاعِفَهُ لَهُ وَلَهُ أَجْرٌ کَرِیمٌ (11) سوره حدید

ترجمه: کیست که به الله وام (قرض) نیکو دهد، تا الله آن را برای او چندین برابر کند؟ و برای او پاداش پرارزشی است!

(2) وام و قرضی که به همان اندازه که گرفته شده به قرض دهنده و یا بانک پرداخت می شود، و هیچ اضافه تر از آنچه که داده شده گرفته نمی شود، این همان چیزی است که مشهور به وام و  قرض است ، این جایز است و دو بار این نوع قرض را به کسی دادن همانند یکبار صدقه دادن است، و قرض دهنده از اجر و ثواب یک بار صدقه دادن بهرمند می گردد.

در این باره به این دو حدیثی که در ذیل ذکر می شود توجه نمایید:

1- (حسن) عَنِ  ابْنِ مَسْعُودٍ ، أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ : " مَا مِنْ مُسْلِمٍ یُقْرِضُ مُسْلِمًا قَرْضًا مَرَّتَیْنِ إِلَّا کَانَ کَصَدَقَتِهَا مَرَّةً ".

ترجمه: ابن مسعود رضی الله عنه روایت نمودند که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: هیچ مسلمانی نیست که به مسلمان دیگری دو بار قرض دهد مگر اینکه برایش همانند یک بار صدقه دادن محسوب شده (و ثواب می رسد).

سنن ابن ماجه ( 2430 )

2- (صحیح) عَنِ  ابْنِ مَسْعُودٍ ، أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ : إِنَّ السَّلَفَ یَجْرِی مَجْرَى شَطْرِ الصَّدَقَةِ.

ترجمه: ابن مسعود رضی الله عنه روایت نمودند که رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم فرمودند: همان قرض دادن (از نظر اجر و ثواب) جانشین و همانند نصف صدقه دادن است.

مسند احمد ( 3911 )

(3) قرض و یا وامی که در زمان پرداخت باید بیشتر از آنچه گرفته شده پرداخت شود، به اصطلاح قرض دهنده چهار در صد و یا کم تر و یا بیشتر سود می گیرد این حرام است، این نوع قرض های ربوی به نیت ساخت خانه و یا ازدواج و غیره جایز نیست و شرعا حرام است، و این که فردی بگوید:  من فقیر و یا معلول هستم و یا بهانه دیگری را مطرح کند، اینها شرعا عذر شرعی برای جواز وام و قرض ربوی گرفتن، محسوب نمی شود، و فرد حق ندارد که بنا بر این چیزها وام ربوی و سودی بگیرد و اگر چنین کرد گنه کار بوده و حرامی را مرتکب شده است.

و در این باره در آیات قرآنی و احادیث نبوی صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم وعید شدید آمده است، که در اینجا به دو آیه از سوره بقره اشاره می کنم آنجایی که الله متعال فرموده اند:

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَذَرُوا مَا بَقِیَ مِنَ الرِّبَا إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ (278)

ترجمه: ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از الله بترسید، و آنچه از (مطالبات) ربا باقی مانده، رها کنید؛ اگر (از) ایمان داران هستید!

فَإِن لَّمْ تَفْعَلُوا فَأْذَنُوا بِحَرْبٍ مِّنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَإِن تُبْتُمْ فَلَکُمْ رُءُوسُ أَمْوَالِکُمْ لَا تَظْلِمُونَ وَلَا تُظْلَمُونَ (279)

ترجمه: اگر (چنین) نکنید‌، (و سود ربا بگیرید) پس با الله و رسولش، اعلان جنگ کنید (زیرا این دو با شما خواهد جنگید) و اگر (از ربا خواری) توبه نمودید، (اصل) سرمایه‌های شما، از آنِ شماست؛ (آنها را بگیرید، در این صورت) نه ستم می‌کنید، و نه بر شما ستم می‌شود.