نماز ضحی (نماز چاشت)

نماز ضحی (نماز چاشت)

بعد از حمد و ثنای بی پایان بر الله مهربان و درود و سلام فراوان برمحمّد بن عبدالله صلی الله علیه و آله وسلم، باید گفت:

بعد از طلوع خورشید و گذشت حدودا یک ساعت؛ وقت نماز چاشت شروع و تا پیش اززوال یعنی چرخیدن خورشید از نیمه آسمان به سمت مغرب؛ ادامه دارد، و بهترین زمان خواندن نماز چاشت ؛ آخر وقت آن است؛ زمانی که هوا خوب گرم می شود، در این وقت دو رکعت تا هشت رکعت نماز خواندن به نام «صَلاَةُ الضُّحَى» نماز چاشت سنّت است و دارای سیصد و شصت نیکی است، در این باره به چند حدیث صحیحی که در ذیل آورده می شود توجه نمایید:

1- عَنْ أَبِی ذَرٍّ، عَنِ النَّبِیِّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، أَنَّهُ قَالَ: «یُصْبِحُ عَلَى کُلِّ سُلَامَى مِنْ أَحَدِکُمْ صَدَقَةٌ، فَکُلُّ تَسْبِیحَةٍ صَدَقَةٌ، وَکُلُّ تَحْمِیدَةٍ صَدَقَةٌ، وَکُلُّ تَهْلِیلَةٍ صَدَقَةٌ، وَکُلُّ تَکْبِیرَةٍ صَدَقَةٌ، وَأَمْرٌ بِالْمَعْرُوفِ صَدَقَةٌ، وَنَهْیٌ عَنِ الْمُنْکَرِ صَدَقَةٌ، وَیُجْزِئُ مِنْ ذَلِکَ رَکْعَتَانِ یَرْکَعُهُمَا مِنَ الضُّحَى».

ترجمه: ابوذر رضی الله عنه روایت نمودند که پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم فرمودند: هریک از شما صبح می کند و در حالی بر هر بند و مفصل او یک صدقه است، هر سبحان الله گفتن یک (اجر، و) صدقه است، و هر الحمد لله گفتن یک (اجر، و) صدقه است، و هر لا اله الا الله گفتن یک (اجر، و) صدقه است، هر الله اکبر گفتن یک (اجر، و) صدقه است، دستور به کارهایی نیک دادن یک (اجر، و) صدقه است، ممانعت از کار خلاف شرع یک (اجر، و) صدقه است، بجای (همه اینها) کفایت می کند دو رکعتی که فرد به هنگام چاشتگاه می خواند.

(صحیح مسلم، حدیث: 720)

2- عن بُرَیْدَةَ قال سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، یَقُولُ: «فِی الْإِنْسَانِ ثَلَاثُ مِائَةٍ وَسِتُّونَ، مَفْصِلًا فَعَلَیْهِ أَنْ یَتَصَدَّقَ عَنْ کُلِّ مَفْصِلٍ مِنْهُ بِصَدَقَةٍ» قَالُوا: وَمَنْ یُطِیقُ ذَلِکَ یَا نَبِیَّ اللَّهِ؟ قَالَ: «النُّخَاعَةُ فِی الْمَسْجِدِ تَدْفِنُهَا، وَالشَّیْءُ تُنَحِّیهِ عَنِ الطَّرِیقِ فَإِنْ لَمْ تَجِدْ فَرَکْعَتَا الضُّحَى تُجْزِئُکَ».

ترجمه: بریده رضی الله عنه فرمودند: من از رسول الله صلی الله علیه وآله و سلم شنیدم که می فرمایند: در انسان سیصد و شصت بند و مفصل وجود دارد، براو لازم است که برای هر بنده و مفصلی (در روز) یک صدقه بدهد (صحابه) عرض کردند: چه کسی می توان این کاررا انجام دهد ای پیامبر الله؟ (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) فرمودند: خلط گلو که در مسجد (افتاده و آن را) دفن می کنی وچیز(مؤذی) که بر راه افتاده آن را دور می کنی ( و تمام کارهای نیکی که از این قبیل انجام می دهی؛همه صدقه و اجر و ثواب اند) و اگر(کاری نیکی به تعداد مفصل ها) نیافتی (که انجام دهی) پس (خواندن) دورکعت نماز چاشت (برای همه بند و مفصل ها) کفایت می کند.

(سنن ابی داود، حدیث: 5242)

3- عَنِ الْقَاسِمِ الشَّیْبَانِیِّ، أَنَّ زَیْدَ بْنَ أَرْقَمَ، رَأَى قَوْمًا یُصَلُّونَ مِنَ الضُّحَى، فَقَالَ: أَمَا لَقَدْ عَلِمُوا أَنَّ الصَّلَاةَ فِی غَیْرِ هَذِهِ السَّاعَةِ أَفْضَلُ، إِنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، قَالَ: «صَلَاةُ الْأَوَّابِینَ حِینَ تَرْمَضُ الْفِصَالُ».

ترجمه: قاسم شیبانی رحمه الله فرمودند: زیدبن ارقم رضی الله عنه افرادی را دیدند که (زود) نماز چاشت را می خوانند،( آنگاه ایشان) فرمودند: امّا اینها دانسته اند که نماز در غیر این وقت بهتر است، همانا رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: نماز رجوع کنندگان به سوی الله و فرمان برداران زمانی است که (هوا آنقدر گرم شود که) ریگ کف پای بچه شتر را بسوزاند.

(صحیح مسلم، حدیث: 748)

4- عَنْ أُمّ هَانِئٍ بِنْت أَبِی طَالِبٍ، قالت: ذَهَبْتُ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ عَامَ الفَتْحِ، فَوَجَدْتُهُ یَغْتَسِلُ وَفَاطِمَةُ ابْنَتُهُ تَسْتُرُهُ، قَالَتْ: فَسَلَّمْتُ عَلَیْهِ، فَقَالَ: «مَنْ هَذِهِ»، فَقُلْتُ: أَنَا أُمُّ هَانِئٍ بِنْتُ أَبِی طَالِبٍ فَقَالَ: «مَرْحَبًا بِأُمِّ هَانِئٍ»، فَلَمَّا فَرَغَ مِنْ غُسْلِهِ، قَامَ فَصَلَّى ثَمَانِیَ رَکَعَاتٍ مُلْتَحِفًا فِی ثَوْبٍ وَاحِدٍ، فَلَمَّا انْصَرَفَ، قُلْتُ: یَا رَسُولَ اللَّهِ، زَعَمَ ابْنُ أُمِّی أَنَّهُ قَاتِلٌ رَجُلًا قَدْ أَجَرْتُهُ، فُلاَنَ ابْنَ هُبَیْرَةَ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «قَدْ أَجَرْنَا مَنْ أَجَرْتِ یَا أُمَّ هَانِئٍ» قَالَتْ أُمُّ هَانِئٍ: وَذَاکَ ضُحًى.

ترجمه: امّ هانی دختر ابی طالب رضی الله عنها فرمودند: من سال فتح مکه به نزد رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم رفتم، ایشان را (در حالی) یافتم که غسل می کردند و فاطمه (رضی الله عنها، با چادری) ایشان را (از انظار دیگران) می پوشاندند، (ام هانی) فرمودند: من بر ایشان سلام نمودم، ایشان گفتند: این (زن) کیست؟ من گفتم: من ام هانی دختر ابی طالب هستم، ایشان فرمودند: ام هانی خوش آمدید، و چون از غسلشان فارغ شدند، خودشان را با یک پارچه پیچاندند و هشت رکعت نماز خواندند، و چون (نماز) را تمام نمودند، من گفتم: ای رسول الله، پسر مادرم (علی بن ابی طالب رضی الله عنه) گمان نموده که کشنده مردی (به نام) فلان ابن هبیره است که من پناهش دادم، رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: ای ام هانی؛ قطعا ما پناه داده ایم آنی که تو پناه داده ای، ام هانی (رضی الله عنها فرمودند: واین (وقت) چاشتگاه بود.  

 (صحیح بخاری، حدیث: 357)

5- عَنْ عَائِشَةَ، قَالَتْ: «کَانَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یُصَلِّی الضُّحَى أَرْبَعًا، وَیَزِیدُ مَا شَاءَ اللهُ».

ترجمه: عایشه رضی الله عنها فرمودند: رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم چهار رکعت نماز ضحی (چاشت) می خواندند و هرآنچه الله (متعال) خواستی به آن اضافه می نمودند.

(صحیح مسلم، حدیث: 719)

6- عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ، قَالَ: أَوْصَانِی خَلِیلِی بِثَلاَثٍ لاَ أَدَعُهُنَّ حَتَّى أَمُوتَ: «صَوْمِ ثَلاَثَةِ أَیَّامٍ مِنْ کُلِّ شَهْرٍ، وَصَلاَةِ الضُّحَى، وَنَوْمٍ عَلَى وِتْرٍ».

ترجمه: ابوهریره رضی الله عنه فرمودند: دوست جگری و ویژه من (رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم) مرا به سه چیز وصیت نمودند که آنها تا بمیرم رها نمی کنم: روزه گرفتن سه روز از هرماه، وصَلاَةِ الضُّحَى (نماز چاشت) و (اینکه) وتر خوانده بخوابم.

(صحیح بخاری، حدیث: 1178)

7- عَنْ أَبِی الدَّرْدَاءِ، قَالَ: أَوْصَانِی حَبِیبِی صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ بِثَلَاثٍ، لَنْ أَدَعَهُنَّ مَا عِشْتُ: «بِصِیَامِ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ مِنْ کُلِّ شَهْرٍ، وَصَلَاةِ الضُّحَى، وَبِأَنْ لَا أَنَامَ حَتَّى أُوتِرَ».

ترجمه: ابودرداء رضی الله عنه فرمودند: دوست من (رسول الله) صلی الله علیه و آله و سلم مرا به سه چیز وصیت نمودند که آنها را تا زمانی که زنده ام رها نمی کنم: به روزه گرفتن سه روز از هرماه، وصَلاَةِ الضُّحَى (نماز چاشت) واینکه نخوابم تا اینکه (نماز) وتر را بخوانم.

(صحیح مسلم، حدیث: 722)

8- عَنْ أَبِی ذَرٍّ، قَالَ: أَوْصَانِی حَبِیبِی صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ بِثَلَاثَةٍ لَا أَدَعُهُنَّ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَى أَبَدًا: «أَوْصَانِی بِصَلَاةِ الضُّحَى، وَبِالْوَتْرِ قَبْلَ النَّوْمِ، وَبِصِیَامِ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ مِنْ کُلِّ شَهْرٍ».

ترجمه: ابوذررضی الله عنه فرمودند: دوست من (رسول الله) صلی الله علیه و آله و سلم مرا به سه چیز وصیت نمودند، اگر الله متعال بخواهد آنها را هرگز رها نمی کنم: مرا به (خواندن) صَلاَةِ الضُّحَى (نمازچاشت)، و به (خواندن نماز) وتر پیش از خواب، و به سه روز روزه گرفتن از هرماه؛ وصیت نموده اند.

(سنن نسائی، حدیث: 2404)

9- عَنْ أَبِی الدَّرْدَاءِ، وَأَبِی ذَرٍّ، عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ عَنِ اللَّهِ تَبَارَکَ وَتَعَالَى أَنَّهُ قَالَ: «ابْنَ آدَمَ ارْکَعْ لِی أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ مِنْ أَوَّلِ النَّهَارِ أَکْفِکَ آخِرَهُ».

ترجمه: ابودرداء و ابوذر رضی الله عنهما روایت نمودند که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم از الله تبارک و تعالی روایت نمودند که ایشان فرمودند: فرزند آدم برایم چهاررکعت در اول روز بخوان آخرش را برایت کفایت می کنم.

(جامع ترمذی، حدیث: 475)

10- عَنْ نُعَیْمِ بْنِ هَمَّارٍ، قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یَقُولُ: یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: یَا ابْنَ آدَمَ، لَا تُعْجِزْنِی مِنْ أَرْبَعِ رَکَعَاتٍ فِی أَوَّلِ نَهَارِکَ، أَکْفِکَ آخِرَهُ.

ترجمه: نعیم بن همّار رضی الله عنه فرمودند: من از رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم شنیدم که می فرمایند: الله با عزت و بزرگوارمی فرمایند: ای فرزند آدم، عاجز نمان از اینکه برایم  چهاررکعت در اول روز بخوانی، آخرش را برایت کفایت می کنم.

(سنن ابی داود، حدیث: 1289)

11- عَنْ عَائِشَةَ، قَالَتْ: «دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ بَیْتِی، فَصَلَّى الضُّحَى ثَمَانَ رَکَعَاتٍ».

ترجمه: عایشه رضی الله عنها فرمودند: رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم در خانه من وارد شدند، سپس هشت رکعت صَلاَةِ الضُّحَى (نمازچاشت) خواندند.

(صحیح ابن حبان، حدیث: 2531)

12- عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ قَالَ: بَعَثَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ بَعْثًا فَأَعْظَمُوا الْغَنِیمَةَ وَأَسْرَعُوا الْکَرَّةَ، فَقَالَ رَجُلٌ: یَا رَسُولَ اللَّهِ، مَا رَأَیْنَا بَعْثَ قَوْمٍ أَسْرَعَ کَرَّةً، وَلَا أَعْظَمَ غَنِیمَةً، مِنْ هَذَا الْبَعْثِ، فَقَالَ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ:  «أَلَا أُخْبِرُکُمْ بِأَسْرَعَ کَرَّةً وَأَعْظَمَ غَنِیمَةً مِنْ هَذَا الْبَعْثِ؟ رَجُلٌ تَوَضَّأَ فِی بَیْتِهِ فَأَحْسَنَ وُضُوءَهُ، ثُمَّ تَحَمَّلَ إِلَى الْمَسْجِدِ، فَصَلَّى فِیهِ الْغَدَاةَ، ثُمَّ عَقَّبَ بِصَلَاةِ الضُّحَى، فَقَدْ أَسْرَعَ الْکَرَّةَ، وَأَعْظَمَ الْغَنِیمَةَ».

ترجمه: ابوهریره رضی الله عنه فرمودند: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم گروهی را (برای جهاد) فرستادند، آنها غنیمت زیاد به دست آورده و زود برگشتند، مردی گفت: ای رسول الله، ما گروه افرادی را ندیدیم که این از گروه (جهادی) زودتر برگردند و نه این زیادتر غنیمت بدست آورند، (رسول الله) صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: آیا شما را آگاه ننمایم به کسی که از این گروه زودتر بازگشته و بیشتر غنیمت بدست آورد؟ مردی که در خانه اش وضو بگیرد و وضواش را خوب بگیرد، و سپس به سوی مسجد برود، و در آن نماز صبح را بخواند و سپس ( در مسجد مانده تا اینکه) بعد ازآن صَلاَةِ الضُّحَى (نمازچاشت) را بخواند، قطعا او زودتر بازگشته و بیشتر غنیمت بدست آورده است.

(صحیح ابن حبان، حدیث: 2535)