حدیث (۱۸) (این حدیث صحیح است) حَدَّثَنَا هِشَامُ بْنُ عَمَّارٍ قَالَ: حَدَّثَنَا یَحْیَى بْنُ حَمْزَةَ قَالَ: حَدَّثَنِی بُرْدُ بْنُ سِنَانٍ، عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ قَبِیصَةَ، عَنْ أَبِیهِ، أَنَّ عُبَادَةَ بْنَ الصَّامِتِ الْأَنْصَارِیَّ النَّقِیبَ، صَاحِبَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: ﻏَﺰَﺍ ﻣَﻊَ ﻣُﻌَﺎﻭِﻳَﺔَ ﺃَﺭْﺽَ ﺍﻟﺮُّﻭﻡِ، ﻓَﻨَﻈَﺮَ ﺇِﻟَﻰ ﺍﻟﻨَّﺎﺱِ ﻭَﻫُﻢْ ﻳَﺘَﺒَﺎﻳَﻌُﻮﻥَ ﻛِﺴَﺮَ ﺍﻟﺬَّﻫَﺐِ ﺑِﺎﻟﺪَّﻧَﺎﻧِﻴﺮِ، ﻭَﻛِﺴَﺮَ ﺍﻟْﻔِﻀَّﺔِ ﺑِﺎﻟﺪَّﺭَﺍﻫِﻢِ، ﻓَﻘَﺎﻝَ : ﻳَﺎ ﺃَﻳُّﻬَﺎ ﺍﻟﻨَّﺎﺱُ، ﺇِﻧَّﻜُﻢْ ﺗَﺄْﻛُﻠُﻮﻥَ ﺍﻟﺮِّﺑَﺎ، ﺳَﻤِﻌْﺖُ ﺭَﺳُﻮﻝَ ﺍﻟﻠَّﻪِ ﺻَﻠَّﻰ ﺍﻟﻠﻪُ ﻋَﻠَﻴْﻪِ ﻭَﺳَﻠَّﻢَ ﻳَﻘُﻮﻝُ : « ﻻَ ﺗَﺒْﺘَﺎﻋُﻮﺍ ﺍﻟﺬَّﻫَﺐَ ﺑِﺎﻟﺬَّﻫَﺐِ، ﺇِﻻَّ ﻣِﺜْﻼً ﺑِﻤِﺜْﻞٍ، ﻻَ ﺯِﻳَﺎﺩَﺓَ ﺑَﻴْﻨَﻬُﻤَﺎ ﻭَﻻَ ﻧَﻈِﺮَﺓً » ﻓَﻘَﺎﻝَ : ﻟَﻪُ ﻣُﻌَﺎﻭِﻳَﺔُ ﻳَﺎ ﺃَﺑَﺎ ﺍﻟْﻮَﻟِﻴﺪِ، ﻻَ ﺃَﺭَﻯ ﺍﻟﺮِّﺑَﺎ ﻓِﻲ ﻫَﺬَﺍ، ﺇِﻻَّ ﻣَﺎ ﻛَﺎﻥَ ﻣِﻦْ ﻧَﻈِﺮَﺓٍ، ﻓَﻘَﺎﻝَ ﻋُﺒَﺎﺩَﺓُ : ﺃُﺣَﺪِّﺛُﻚَ ﻋَﻦْ ﺭَﺳُﻮﻝِ ﺍﻟﻠَّﻪِ ﺻَﻠَّﻰ ﺍﻟﻠﻪُ ﻋَﻠَﻴْﻪِ ﻭَﺳَﻠَّﻢَ، ﻭَﺗُﺤَﺪِّﺛُﻨِﻲ ﻋَﻦْ ﺭَﺃْﻳِﻚَ ﻟَﺌِﻦْ ﺃَﺧْﺮَﺟَﻨِﻲ ﺍﻟﻠَّﻪُ ﻻَ ﺃُﺳَﺎﻛِﻨُﻚَ ﺑِﺄَﺭْﺽٍ ﻟَﻚَ ﻋَﻠَﻲَّ ﻓِﻴﻬَﺎ ﺇِﻣْﺮَﺓٌ، ﻓَﻠَﻤَّﺎ ﻗَﻔَﻞَ ﻟَﺤِﻖَ ﺑِﺎﻟْﻤَﺪِﻳﻨَﺔِ، ﻓَﻘَﺎﻝَ ﻟَﻪُ ﻋُﻤَﺮُ ﺑْﻦُ ﺍﻟْﺨَﻄَّﺎﺏِ : ﻣَﺎ ﺃَﻗْﺪَﻣَﻚَ ﻳَﺎ ﺃَﺑَﺎ ﺍﻟْﻮَﻟِﻴﺪِ؟ ﻓَﻘَﺺَّ ﻋَﻠَﻴْﻪِ ﺍﻟْﻘِﺼَّﺔَ، ﻭَﻣَﺎ ﻗَﺎﻝَ ﻣِﻦْ ﻣُﺴَﺎﻛَﻨَﺘِﻪِ، ﻓَﻘَﺎﻝَ : ﺍﺭْﺟِﻊْ ﻳَﺎ ﺃَﺑَﺎ ﺍﻟْﻮَﻟِﻴﺪِ ﺇِﻟَﻰ ﺃَﺭْﺿِﻚَ، ﻓَﻘَﺒَﺢَ ﺍﻟﻠَّﻪُ ﺃَﺭْﺿًﺎ ﻟَﺴْﺖَ ﻓِﻴﻬَﺎ ﻭَﺃَﻣْﺜَﺎﻟُﻚَ، ﻭَﻛَﺘَﺐَ ﺇِﻟَﻰ ﻣُﻌَﺎﻭِﻳَﺔَ : ﻻَ ﺇِﻣْﺮَﺓَ ﻟَﻚَ ﻋَﻠَﻴْﻪِ، ﻭَﺍﺣْﻤِﻞِ ﺍﻟﻨَّﺎﺱَ ﻋَﻠَﻰ ﻣَﺎ ﻗَﺎﻝَ، ﻓَﺈِﻧَّﻪُ ﻫُﻮَ ﺍﻷَﻣْﺮ .
لغات حدیث :
الْأَنْصَارِیَّ : به صحابی اهل مدینه انصاری گویند .
النَّقِیبَ : نماینده .
صَاحِبَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ :
ﻏَﺰَﺍ ﻣَﻊَ ﻣُﻌَﺎﻭِﻳَﺔَ : با معاویه به جهاد رفت .
ﺃَﺭْﺽَ ﺍﻟﺮُّﻭﻡِ : سر زمین روم . سرزمین ایتالیا .
ﻓَﻨَﻈَﺮَ ﺇِﻟَﻰ ﺍﻟﻨَّﺎﺱِ : پس بسوی مردم نگاه کرد، پس به مردم نگاه نمود، پس مردم را دید .
ﻭَﻫُﻢْ ﻳَﺘَﺒَﺎﻳَﻌُﻮﻥَ: و در حالی که آنها معامله می نمودند ، و در حالی که آنها خرید و فروش می کردند .
ﻛِﺴَﺮَ ﺍﻟﺬَّﻫَﺐِ ﺑِﺎﻟﺪَّﻧَﺎﻧِﻴﺮِ : تکه های طلارا با سکه ها طلا، قطعه های طلائی با سکه های طلائی .
ﻭَﻛِﺴَﺮَ ﺍﻟْﻔِﻀَّﺔِ ﺑِﺎﻟﺪَّﺭَﺍﻫِﻢِ : و تکه های نقره ای با سکه های نقره ای ، قطعه های نقره ای با سکه های نقره ای .
ﻳَﺎ ﺃَﻳُّﻬَﺎ ﺍﻟﻨَّﺎﺱُ : آهای مردم ، ای مردم .
ﺇِﻧَّﻜُﻢْ ﺗَﺄْﻛُﻠُﻮﻥَ ﺍﻟﺮِّﺑَﺎ : همانا شما سود می خورید .
ﻻَ ﺗَﺒْﺘَﺎﻋُﻮﺍ ﺍﻟﺬَّﻫَﺐَ ﺑِﺎﻟﺬَّﻫَﺐِ : طلا را با طلا معامله نکنید .
ﺇِﻻَّ ﻣِﺜْﻼً ﺑِﻤِﺜْﻞٍ : مگر اینکه برابرباشند.
ﻻَ ﺯِﻳَﺎﺩَﺓَ ﺑَﻴْﻨَﻬُﻤَﺎ : در میان آن دو اضافی نباشد .
ﻭَﻻَ ﻧَﻈِﺮَﺓً : و نه مهلتی ، و نه نسیه ای .
ﻳَﺎ ﺃَﺑَﺎ ﺍﻟْﻮَﻟِﻴﺪِ : ای ابوولید ، (ابولید کنیه عباده بن صامت رضی الله عنه می باشد) .
ﻻَ ﺃَﺭَﻯ ﺍﻟﺮِّﺑَﺎ ﻓِﻲ ﻫَﺬَﺍ : در این سودی نمی بینم ، در این ربائی نمی بینم .
ﺇِﻻَّ ﻣَﺎ ﻛَﺎﻥَ ﻣِﻦْ ﻧَﻈِﺮَﺓٍ : مگرآنچه از آن با مهلت باشد، مگرآنچه ازآن نسیه باشد .
ﺃُﺣَﺪِّﺛُﻚَ ﻋَﻦْ ﺭَﺳُﻮﻝِ ﺍﻟﻠَّﻪِ ﺻَﻠَّﻰ ﺍﻟﻠﻪُ ﻋَﻠَﻴْﻪِ ﻭَﺳَﻠَّﻢَ : من از رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم برایت حدیث بیان می کنم .
ﺗُﺤَﺪِّﺛُﻨِﻲ ﻋَﻦْ ﺭَﺃْﻳِﻚَ : تو از نظر شخصی خود برایم حرف می زنی .
ﻟَﺌِﻦْ ﺃَﺧْﺮَﺟَﻨِﻲ ﺍﻟﻠَّﻪُ : اگر الله مرا بیرون نمود .
ﻻَ ﺃُﺳَﺎﻛِﻨُﻚَ ﺑِﺄَﺭْﺽٍ ﻟَﻚَ ﻋَﻠَﻲَّ ﻓِﻴﻬَﺎ ﺇِﻣْﺮَﺓٌ : با تو در زمین سکونت نخواهم نمود که در آن تو بر من امیری داشته باشی .
ﻓَﻠَﻤَّﺎ ﻗَﻔَﻞَ : و چون بازگشت .
ﻟَﺤِﻖَ ﺑِﺎﻟْﻤَﺪِﻳﻨَﺔِ : به مدینه ملحق شد، به مدینه بازگشت، به مدینه رفت.
ﻣَﺎ ﺃَﻗْﺪَﻣَﻚَ ﻳَﺎ ﺃَﺑَﺎ ﺍﻟْﻮَﻟِﻴﺪِ؟ : چه چیز باعث آمدن تو شد ای ابوولید .
ﻓَﻘَﺺَّ ﻋَﻠَﻴْﻪِ ﺍﻟْﻘِﺼَّﺔَ : داستان را براو بیان کرد، جریان را برایش تعریف نمود.
ﻭَﻣَﺎ ﻗَﺎﻝَ ﻣِﻦْ ﻣُﺴَﺎﻛَﻨَﺘِﻪِ : و آنچه از هم نشینی خود گفته بود، آنچه از هم سکونتی خودش گفته بود .
ﺇِﻟَﻰ ﺃَﺭْﺿِﻚَ : به سوی زمینت ، به سرزمینت .
ﻓَﻘَﺒَﺢَ ﺍﻟﻠَّﻪُ ﺃَﺭْﺿًﺎ ﻟَﺴْﺖَ ﻓِﻴﻬَﺎ ﻭَﺃَﻣْﺜَﺎﻟُﻚَ : الله زشت گرداند زمینی که تو و امثال تو در آن نیست ، الله زشت گرداند سرزمینی که تو وامثال تو درآن نباشد.
ﻭَﻛَﺘَﺐَ ﺇِﻟَﻰ ﻣُﻌَﺎﻭِﻳَﺔَ : و به معاویه نوشت .
ﻻَ ﺇِﻣْﺮَﺓَ ﻟَﻚَ ﻋَﻠَﻴْﻪِ : توبراو امیری نداری ، تورئیس و امیراو نیستی .
ﻭَﺍﺣْﻤِﻞِ ﺍﻟﻨَّﺎﺱَ ﻋَﻠَﻰ ﻣَﺎ ﻗَﺎﻝَ : مردم را وادار کن برآنچه گفته است .
ﻓَﺈِﻧَّﻪُ ﻫُﻮَ ﺍﻷَﻣْﺮ: همانا دستور همان است ، همانا حکم همان است .
ﺗﺮﺟﻤﻪ حدیث :
ﻗﺒﯿﺼﻪ ﺭﺣﻤﻪ ﺍﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ : ﻋﺒﺎﺩﻩ ﺑﻦ ﺻﺎﻣﺖ ﺍﻧﺼﺎﺭﯼ ﺭﺿﻰ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻨﻪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺷﺐ ﻋﻘﺒﻪ ﺍﺯ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎﻥ ﺍﻧﺼﺎﺭ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﻟﻠﻪ ﺻﻠﻰ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺁﻟﻪ ﻭﺳﻠﻢ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻣﻌﺎﻭﯾﻪ ( ﺭﺿﯽ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻨﻪ ) ﺑﺴﺮﺯﻣﯿﻦ ﺭﻭﻡ ﺑﻪ ﺟﻬﺎﺩ ﺭﻓﺘﻨﺪ، ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺩﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﮑﻪ ﻫﺎﯼ ﻃﻼﯾﯽ ﺑﺎ ﺑﺎ ﺳﮑﻪ ﻫﺎﯼ ﻃﻼﯾﯽ ﻭ ﺗﮑﻪ ﻫﺎﯼ ﻧﻘﺮﻩ ﺍﯼ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺳﮑﻪ ﻫﺎﯼ ﻧﻘﺮﻩ ﺍﯼ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ، ﺍﯾﺸﺎﻥ ﮔﻔﺘﻨﺪ : ﺁﻫﺎﯼ ﻣﺮﺩﻡ ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﺍﯾﻦ ﻧﻮﻉ ﻣﻌﺎﻣﻼﺕ ﺳﻮﺩ ﻭ ﺭﺑﺎ ﻣﯽ ﺧﻮﺭﯾﺪ ﻣﻦ ﺍﺯ ﺭﺳﻮ ﻝ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ ﻭﺳﻠﻢ ﺷﻨﯿﺪﻡ ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ : ﻃﻼ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻃﻼ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻧﮑﻨﯿﺪ ﻣﮕﺮ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻭﺯﻥ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﻧﻪ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﺍﯼ ﺩﺭ ﻣﯿﺎﻥ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﻧﻪ هم ﻣﻬﻠﺘﯽ (در بین آنها باشد) . ﻣﻌﺎﻭﯾﻪ (رضی الله عنه) ﺑﻪ ﺍﻭ ﮔﻔﺖ : ﺍﯼ ﺍﺑﻮ ﺍﻟﻮﻟﯿﺪ ﻣﻦ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻧﻮﻉ ﻣﻌﺎﻣﻼﺕ ﺳﻮﺩ ﻭ ﺭﺑﺎﯼ ﻧﻤﯽ ﺑﯿﻨﻢ ﻣﮕﺮ ﺍﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺼﻮﺭﺕ ﻧﺴﯿﻪ ﺍﯼ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺷﻮﺩ ( ﻋﺒﺎﺩﻩ ﺭﺿﯽ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻨﻪ ) ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ : ﻣﻦ ﺍﺯ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﻟﻠﻪ ﺻﻠﯽ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ ﻭﺳﻠﻢ ﺑﺮﺍﯾﺖ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﯿﺎﻥ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﻭ ﺗﻮ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮﺩﺕ ﺭﺍ ﺑﯿﺎﻥ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ ، ﺍﮔﺮ ﺍﻟﻠﻪ ﻣﺮﺍ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺳﺮ ﺯﻣﯿﻦ ﺑﯿﺮﻭﻥ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺩﯾﮕﺮ ﺩﺭﺳﺮ ﺯﻣﯿﻨﯽ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﻧﺨﻮﺍﻫﻢ ﻧﻤﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺗﻮ ﺑﺮ ﻣﻦ ﺍﻣﯿﺮ ﺑﺎﺷﯽ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﺯ ﺟﻬﺎﺩ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺁﻣﺪ ﻋﻤﺮﺑﻦ ﺧﻄﺎﺏ ﺭﺿﯽ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻨﻪ ﺑﻪ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﮔﻔﺖ : ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﺎﻋﺚ ﺁﻣﺪﻥ ﺗﻮ ﺷﺪﻩ ﺍﯼ ﺍﺑﻮﺍﻟﻮﻟﯿﺪ؟ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﺟﺮﯾﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﻭ ﻣﻌﺎﻭﯾﻪ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﺑﯿﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺁﻥ ﺳﻮﮔﻨﺪﯼ ﮐﻪ ﺧﻮﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﺩﺭ ﺳﺮ ﺯﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﺎﻭﯾﻪ ﺍﻣﯿﺮ ﺁﻥ ﺑﺎﺷﺪ، ﻋﻤﺮﺭﺿﯽ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻨﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ : ﺑﺎﺯ ﮔﺮﺩ ﺑﻪ ﺳﺮﺯﻣﯿﻨﺖ ﺍﯼ ﺍﺑﻮﺍﻟﻮﻟﯿﺪ ﺍﻟﻠﻪ ﺯﺷﺖ ﮔﺮﺩﺍﻧﺪ ﺯﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺗﻮ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻭﺑﻪ ﻣﻌﺎﻭﯾﻪ ﻧﻮﺷﺖ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺣﻖ ﺍﻣﯿﺮﯼ ﺑﺮ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﻧﺪﺍﺭﯼ ﻭ ﺑﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﻩ ﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﻋﺒﺎﺩﻩ (رضی الله عنه) ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺯﯾﺮﺍ ﺩﺳﺘﻮﺭ(ﺷﺮﻋﯽ) ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻭ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ.
مسائل حدیث :
از حدیث زیر مسائل زیربرگرفته واستنباط می شود :
۱ - معامله تک ها و قطعه های طلائی که وزن آنها مشخص و معین نیست با سکه های طلائی که وزن آنها مشخص است حرام و ربا است.
۲ - معامله قطعه ها وتک های نقره ای که وزن آنها مشخص و معین نیست با سکه های نقره ای که وزن آنها مشخص است ربا و حرام است.
۳ - در معامله طلا با طلا و یا نقره با نقره باید دوشرط یافت شود ورنه سود و ربا است ، یک اینکه از نظر وزنی با یکدیگربرابر باشند و دیگری اینکه هر دو نقد باشند و بصورت نسیه ای نباشند .
۴- افراد آگاه باید افرادی که بنا بر جهل ازاحکام اسلامی ، معاملات خلاف شرع وربوی انجام می دهند را آگاه سازند .
۵ - صحابه رضی الله عنهم عادتشان براین بود که اگر کسی با حدیثی مخالفت می کرد شدیدا ناراحت می شدند .
۶ - صحابه رضی الله عنهم هر کار خلاف شرعی را که می دیدند آن را انکار نموده و به وظیفه شرعی نهی از منکر عمل می نمودند.
۷ - اجتهاد شخصی صحابه رضی الله عنهم و یا هر عالم دیگری اگر خلاف نصوص قرآن و سنّت صحیح باشد اعتباری ندارد.
تحقیق و بررسی سند :
در سند این روایت جناب هشام بن عمار دمشقی رحمه الله وجود دارد ایشان راوی «صدوق» بود که در پیری «تلقین» پذیر گشته است، همان گونه که در سند این حدیث جناب برد بن سنان رحمه الله وجود دارد که ایشان «صدوق» و متهم به قدریه بودن هستند وهمچنین اسحاق بن قبیصه رحمه الله وجود دارد که ایشان نیز«صدوق» است ، همان گونه که در میان قبیصه بن ذؤیب رحمه الله و عباده بن صامت رضی الله عنه «انقطاع» وجود دارد، لذا این حدیث از نظر سندی ضعیف است ولی از نظرمتنی این روایت صحیح است زیرا همین متن با اندک تفاوتی در صحیح مسلم حدیث شماره (۱۵۸۷) و به صورت مختصرتری دربرخ دیگری ازکتب حدیثی با سندهای صحیح روایت شده است .
تفاوت های الفاظ روایت :
۱ - در روایت (۱۵۸۷) صحیح مسلم این گونه آمده است : عَنْ أَبِی قِلَابَةَ، قَالَ: کُنْتُ بِالشَّامِ فِی حَلْقَةٍ فِیهَا مُسْلِمُ بْنُ یَسَارٍ، فَجَاءَ أَبُو الْأَشْعَثِ، قَالَ: قَالُوا: أَبُو الْأَشْعَثِ، أَبُو الْأَشْعَثِ، فَجَلَسَ، فَقُلْتُ لَهُ: حَدِّثْ أَخَانَا حَدِیثَ عُبَادَةَ بْنِ الصَّامِتِ، قَالَ: نَعَمْ، غَزَوْنَا غَزَاةً وَعَلَى النَّاسِ مُعَاوِیَةُ، فَغَنِمْنَا غَنَائِمَ کَثِیرَةً، فَکَانَ فِیمَا غَنِمْنَا آنِیَةٌ مِنْ فِضَّةٍ، فَأَمَرَ مُعَاوِیَةُ رَجُلًا أَنْ یَبِیعَهَا فِی أَعْطِیَاتِ النَّاسِ، فَتَسَارَعَ النَّاسُ فِی ذَلِکَ، فَبَلَغَ عُبَادَةَ بْنَ الصَّامِتِ، فَقَامَ، فَقَالَ: إِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «یَنْهَى عَنْ بَیْعِ الذَّهَبِ بِالذَّهَبِ، وَالْفِضَّةِ بِالْفِضَّةِ، وَالْبُرِّ بِالْبُرِّ، وَالشَّعِیرِ بِالشَّعِیرِ، وَالتَّمْرِ بِالتَّمْرِ، وَالْمِلْحِ بِالْمِلْحِ، إِلَّا سَوَاءً بِسَوَاءٍ، عَیْنًا بِعَیْنٍ، فَمَنْ زَادَ، أَوِ ازْدَادَ، فَقَدْ أَرْبَى»، فَرَدَّ النَّاسُ مَا أَخَذُوا، فَبَلَغَ ذَلِکَ مُعَاوِیَةَ فَقَامَ خَطِیبًا، فَقَالَ: أَلَا مَا بَالُ رِجَالٍ یَتَحَدَّثُونَ عَنْ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ أَحَادِیثَ قَدْ کُنَّا نَشْهَدُهُ وَنَصْحَبُهُ فَلَمْ نَسْمَعْهَا مِنْهُ، فَقَامَ عُبَادَةُ بْنُ الصَّامِتِ فَأَعَادَ الْقِصَّةَ، ثُمَّ قَالَ: " لَنُحَدِّثَنَّ بِمَا سَمِعْنَا مِنْ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، وَإِنْ کَرِهَ مُعَاوِیَةُ - أَوْ قَالَ: وَإِنْ رَغِمَ - مَا أُبَالِی أَنْ لَا أَصْحَبَهُ فِی جُنْدِهِ لَیْلَةً سَوْدَاءَ ".
ترجمه : ابوقلابه رحمه الله فرمودند : من در شام درجمعی که در میان آنها مسلم بن یسار بودند (نشسته) بودم که ابوالأشعث آمدند (ابوقلابه) می گوید : (افراد حاضر درآنجا) گفتند : ابوالأشعث ،(آمد) ابوالأشعث (آمد، ایشان آمد و) نشست ، من گفتم به برادرما حدیث عباده بن صامت (رضی الله عنه) بیان نما ، (ایشان) فرمودند : بله ، ما به جنگی رفتیم و(امیر) مردم (در آن جنگ) معاویه (رضی الله عنه) بودند، ما غنائم زیادی را به دست آوردیم، درغنائمی که ما به دست آوردیم ظرفی از نقره بود، معاویه به مردی دستور داد تا آن را با وسائل مردم معامله کند ، مردم در خرید آن عجله نموده و با سرعت آمدند، (این خبر) به عباده بن صامت (رضی الله عنه) رسید، ایشان بلند شده و سپس فرمودند : همانا من شنیدم که رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم از معامله طلا با طلا ونقره با نقره ، و گندم با گندم ، و جو با جو، و خرما با خرما، ونمک با نمک بجز اینکه جنس در مقابل جنس برابرو ( وهم وزن) باشند ممانعت می نمودند، پس هرکس اضافه داد و یا درخواست اضافه تر نمود او قطعا ربا کاری نموده است، مردم (با شنیدن این حدیث از عباده) هرآنچه که (خریده و) گرفته بودند (به صاحبانشان) باز گرداندند، سپس معاویه (رضی الله عنه) برای سخنرانی بلند شده و گفتند : آگاه باشید که چه شده مردانی از رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم احادیثی را بیان می کنند و در حالی که (ما در مجالس ایشان) حاضر بودیم وهمراه ایشان بودیم (ولی) چنین چیزهائی را از ایشان نشنیده ایم، سپس عباده بن صامت (رضی الله عنه) بلنده شده حدیثی که گفته بودند دوباره بیان نمودند و سپس فرمودند : قطعا ما آنچه ازرسول الله صلی الله علیه وآله وسلم شنیده ایم بیان می کنیم و گرچه معاویه آن را ناپسند بدارد (و یا اینکه گفت خلاف میلش باشد) و من پروائی نمی کنم که درلشکرش شب سیاهی را همراهیش نکنم .
۲ - در تکرارروایت (۱۵۸۷) صحیح مسلم این گونه آمده است : عَنْ عُبَادَةَ بْنِ الصَّامِتِ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «الذَّهَبُ بِالذَّهَبِ، وَالْفِضَّةُ بِالْفِضَّةِ، وَالْبُرُّ بِالْبُرِّ، وَالشَّعِیرُ بِالشَّعِیرِ، وَالتَّمْرُ بِالتَّمْرِ، وَالْمِلْحُ بِالْمِلْحِ، مِثْلًا بِمِثْلٍ، سَوَاءً بِسَوَاءٍ، یَدًا بِیَدٍ، فَإِذَا اخْتَلَفَتْ هَذِهِ الْأَصْنَافُ، فَبِیعُوا کَیْفَ شِئْتُمْ، إِذَا کَانَ یَدًا بِیَدٍ».
ترجمه : عباده بن صامت رضی الله عنه فرمودند : رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند : طلا با طلا ، و نقره با نقره، و گندم با گندم ، و جو با جو، و خرما با خرما ، و نمک با نمک (بصورت) همانند و برابر (ونقدی) و دست به دست (معامله شود) و چون این انواع با هم بصورت مختلف و متفاوت بودند آنگاه هرگونه که می خواهید (از نظر اضافه و کمی) معامله کنید بشرطی اینکه (معامله) دست به دست و نقدی باشد .
۳ - درروایت (۴۵۶۱) سنن نسائی و روایت (۴۵۶۰) سنن نسائی بصورت مختصرتر ودر روایت (۴۵۶۲) سنن نسائی بصورت مفصل تراین گونه آمده است : عَنْ مُسْلِم بْنُ یَسَارٍ، وَعَبْد اللَّهِ بْنُ عُبَیْدٍ قَالَا: جَمَعَ الْمَنْزِلُ بَیْنَ عُبَادَةَ بْنِ الصَّامِتِ وَبَیْنَ مُعَاوِیَةَ، فَقَالَ عُبَادَةُ: " نَهَى رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ أَنْ نَبِیعَ الذَّهَبَ بِالذَّهَبِ، وَالْوَرِقَ بِالْوَرِقِ، وَالْبُرَّ بِالْبُرِّ، وَالشَّعِیرَ بِالشَّعِیرِ، وَالتَّمْرَ بِالتَّمْرِ وَالْمِلْحَ بِالْمِلْحِ، إِلَّا سَوَاءً بِسَوَاءٍ مِثْلًا بِمِثْلٍ، مَنْ زَادَ أَوِ ازْدَادَ فَقَدْ أَرْبَى وَأَمَرَنَا أَنْ نَبِیعَ الذَّهَبَ بِالْوَرِقِ، وَالْوَرِقَ بِالذَّهَبِ، وَالْبُرَّ بِالشَّعِیرِ، وَالشَّعِیرَ بِالْبُرِّ، یَدًا بِیَدٍ کَیْفَ شِئْنَا "، فَبَلَغَ هَذَا الْحَدِیثُ مُعَاوِیَةَ فَقَامَ فَقَالَ: مَا بَالُ رِجَالٍ یُحَدِّثُونَ أَحَادِیثَ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَدْ صَحِبْنَاهُ، وَلَمْ نَسْمَعْهُ مِنْهُ، فَبَلَغَ ذَلِکَ عُبَادَةَ بْنَ الصَّامِتِ فَقَامَ فَأَعَادَ الْحَدِیثَ، فَقَالَ: «لَنُحَدِّثَنَّ بِمَا سَمِعْنَاهُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، وَإِنْ رَغِمَ مُعَاوِیَةُ».
ترجمه : مسلم بن یسار و عبدالله بن عبید (رحمهما الله ) فرمودند : عباده بن صامت و معاویه (رضی الله عنهما) در یک جا با هم بودند که عباده (رضی الله عنه) فرمودند: رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم (ما را) ممانعت نمودند از اینکه طلا با طلا ، و نقره با نقره، وگندم با گندم ،وجوباجو، و خرما با خرما، و نمک با نمک ،معامله نمائیم مگر این که برابرو هم وزن باشند، (ورسول الله صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند) هرکس اضاف داد و یا درخواست اضافه کرد او قطعا ربا کاری نموده است و(رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم) به ما دستور دادند که طلا با نقره، و نقره با طلا، و گندم با جو، و جوبا گندم بشرط (نقدی و) دست به دست (از نظراضافه و کمی) هر گونه که بخواهیم (معامله نمائیم)، (روای می گوید) چون این حدیث به معاویه (رضی الله عنه) رسید او (برای سخنرانی) بلند شده و گفت : چه شده مردانی را که احادیثی را از رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم بیان می کنند (و در حالی که) ما هم همراه ایشان بودیم وما آنها را از ایشان نشنیده ایم ، و چون این (حرف معاویه رضی الله عنه) به عباده بن صامت (رضی الله عنه) رسید او بلنده شده و دوباره آن حدیث را بیان نمود و سپس گفت : قطعا ما آنچه را از رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم شنیده ایم بیان خواهیم نمود و گرچه برخلاف میل معاویه هم باشد .
۴ - در روایت (۴۵۶۳) سنن نسائی این گونه آمده است : عَنْ عُبَادَةَ بْنِ الصَّامِتِ، وَکَانَ بَدْرِیًّا، - وَکَانَ بَایَعَ النَّبِیَّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ أَنْ لَا یَخَافَ فِی اللَّهِ لَوْمَةَ لَائِمٍ -، أَنَّ عُبَادَةَ قَامَ خَطِیبًا فَقَالَ: «أَیُّهَا النَّاسُ، إِنَّکُمْ قَدْ أَحْدَثْتُمْ بُیُوعًا لَا أَدْرِی مَا هِیَ، أَلَا إِنَّ الذَّهَبَ بِالذَّهَبِ، وَزْنًا بِوَزْنٍ تِبْرُهَا وَعَیْنُهَا، وَإِنَّ الْفِضَّةَ بِالْفِضَّةِ، وَزْنًا بِوَزْنٍ تِبْرُهَا وَعَیْنُهَا، وَلَا بَأْسَ بِبَیْعِ الْفِضَّةِ بِالذَّهَبِ یَدًا بِیَدٍ، وَالْفِضَّةُ أَکْثَرُهُمَا، وَلَا تَصْلُحُ النَّسِیئَةُ أَلَا إِنَّ الْبُرَّ بِالْبُرِّ، وَالشَّعِیرَ بِالشَّعِیرِ مُدْیًا بِمُدْیٍ، وَلَا بَأْسَ بِبَیْعِ الشَّعِیرِ بِالْحِنْطَةِ یَدًا بِیَدٍ، وَالشَّعِیرُ أَکْثَرُهُمَا، وَلَا یَصْلُحُ نَسِیئَةً، أَلَا وَإِنَّ التَّمْرَ بِالتَّمْرِ مُدْیًا بِمُدْیٍ حَتَّى ذَکَرَ الْمِلْحَ مُدًّا بِمُدٍّ، فَمَنْ زَادَ أَوِ اسْتَزَادَ فَقَدْ أَرْبَى».
ترجمه : عباده بن صامت رضی الله عنه که یک بدری بوده و با پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم بیعت نموده بودند که درباره الله ازملامت ملامتگری نترسند برای سخنرانی بلند شده و فرمودند : ای مردم همان شما معاملاتی را ایجاد نموده اید که من نمی دانم چه هستند (ولی) آگاه باشید که (من از رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم شنیده ام که ایشان فرمودند) همانا (درمعامله) طلا با طلا (باید) از نظر وزنی تکه آن و سکه آن (برابرو) هم وزن باشند، وهمانا (درمعامله) نقره با نقره (باید) از نظر وزنی تکه آن و سکه آن (برابرو) هم وزن باشند، و(درمعامله) نقره با طلا (بشرطی که ) دست به دست (و نقدی) باشد و در حالی که نقره از طلا بیشتر است ایرادی ندارد ولی به صورت نسیه ای مجاز نمی باشد، و آگاه باشید (در معامله ) گندم با گندم و جو با جو(باید) یک مد (۵۴۴ گرم) در مقابله یک مد (برابر و هم وزن) باشد، ودرمعامله جو با گندم بصورت (نقدی و) دست به دست و در حالی که جواز گندم بیشترباشد ایرادی ندارد ، ولی (این معامله) بصورت نسیه ای مجاز نمی باشد، آگاه باشید همانا (در معامله) خرما با خرما (باید) یک مد در مقابل یک مد (هم وزن و برابر) باشد ، تا اینکه (معامله) نمک را بیان نمودند (که زمانی با نمک دیگر معامله می شود، باید) یک مد در مقابل مد دیگر باشد ، پس هر کس اضافه داد و یا درخواست اضافه نمود او قطعا رباکاری نموده است .
۵ - در روایت (۴۵۶۴) سنن نسائی این گونه آمده است : عَنْ عُبَادَةَ بْنِ الصَّامِتِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «الذَّهَبُ بِالذَّهَبِ تِبْرُهُ وَعَیْنُهُ وَزْنًا بِوَزْنٍ، وَالْفِضَّةُ بِالْفِضَّةِ تِبْرُهُ وَعَیْنُهُ وَزْنًا بِوَزْنٍ، وَالْمِلْحُ بِالْمِلْحِ، وَالتَّمْرُ بِالتَّمْرِ، وَالْبُرُّ بِالْبُرِّ، وَالشَّعِیرُ بِالشَّعِیرِ، سَوَاءً بِسَوَاءٍ مِثْلًا بِمِثْلٍ، فَمَنْ زَادَ أَوِ ازْدَادَ فَقَدْ أَرْبَى» .
ترجمه : عباده بن صامت رضی الله عنه فرمودند : رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند : (در معامله) طلا با طلا ، تکه اش و سکه اش (باید) هم وزن (و برابر) باشند، و (در معامله) نقره با نقره، تکه اش و سکه اش (باید) هم وزن (و برابر) باشند ، و(در معامله) نمک با نمک ، و خرما با خرما ، و گندم با گندم ، و جو با جو ، (نیز باید بصورت) برابر وهمانند باشند، پس هرکس اضافه داد و یا درخواست اضافه نمود او قطعا ربا کاری نموده است .
۶ - در روایت (۴۵۶۶) سنن نسائی این گونه آمده است : عَنْ عُبَادَةَ بْنِ الصَّامِتِ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یَقُولُ: «الذَّهَبُ الْکِفَّةُ بِالْکِفَّةِ»فَقَالَ مُعَاوِیَةُ: «إِنَّ هَذَا لَا یَقُولُ شَیْئًا»، قَالَ عُبَادَةُ: «إِنِّی وَاللَّهِ مَا أُبَالِی أَنْ لَا أَکُونَ بِأَرْضٍ یَکُونُ بِهَا مُعَاوِیَةُ، إِنِّی أَشْهَدُ أَنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یَقُولُ ذَلِکَ».
ترجمه : عباده بن صامت رضی الله عنه فرمودند : من از رسول الله صلی الله علیه وآله و سلم شنیدم که می فرمایند : (در معامله) طلا(با طلا، باید) یک پرله (ترازوی) با پرله (دیگرآن برابر باشد)، معاویه رضی الله عنه فرمودند : همانا این (فرد) چیزی را نمی گوید (و چیزی را نمی داند) ، عباده رضی الله عنه فرمودند : همانا من سوگند به الله پروائی ندارم که در سرزمینی نباشم که در آن معاویه می باشد ، همانا من گواهی می دهم که من از رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم شنیدم که این گونه می فرمایند .
۷ - در سنن ترمذی روایت (۱۲۴۰) این گونه آمده است : عَنْ عُبَادَةَ بْنِ الصَّامِتِ، عَنِ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «الذَّهَبُ بِالذَّهَبِ مِثْلًا بِمِثْلٍ، وَالفِضَّةُ بِالفِضَّةِ مِثْلًا بِمِثْلٍ، وَالتَّمْرُ بِالتَّمْرِ مِثْلًا بِمِثْلٍ، وَالبُرُّ بِالبُرِّ مِثْلًا بِمِثْلٍ، وَالمِلْحُ بِالمِلْحِ مِثْلًا بِمِثْلٍ، وَالشَّعِیرُ بِالشَّعِیرِ مِثْلًا بِمِثْلٍ، فَمَنْ زَادَ أَوْ ازْدَادَ فَقَدْ أَرْبَى، بِیعُوا الذَّهَبَ بِالفِضَّةِ کَیْفَ شِئْتُمْ یَدًا بِیَدٍ، وَبِیعُوا البُرَّ بِالتَّمْرِ کَیْفَ شِئْتُمْ یَدًا بِیَدٍ، وَبِیعُوا الشَّعِیرَ بِالتَّمْرِ کَیْفَ شِئْتُمْ یَدًا بِیَدٍ».
ترجمه : عباده بن صامت رضی الله عنه فرمودند : پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند : طلا با طلا ، (در معامله باید برابرو) هم وزن باشند، و نقره با نقره،(در معامله باید برابرو) هم وزن باشند، و خرما با خرما ، (در معامله باید برابرو) هم وزن باشند، و گندم با گندم ، (در معامله باید برابرو) هم وزن باشند ، و نمک با نمک (در معامله باید برابرو) هم وزن باشند، و جو با جو(در معامله باید برابرو) هم وزن باشند ، پس هرکس (در این معاملات) اضافه کرد و یا در خواست اضافه نمود او قطعا ربا کاری نموده است ، طلا با نقره (بشرط) دست به دست (ونقدی) بودن آنها هرگونه که می خواهید (از اضافه و کمی) معامله کنید، وگندم با خرما (بشرط ) دست به دست (ونقدی) بودن آنها هرگونه که می خواهید (از اضافه و کمی) معامله کنید، و جو با خرما (بشرط) دست به دست (ونقدی) بودن آنها هرگونه که می خواهید (از اضافه و کمی) معامله کنید.
۸ - در روایت (۳۳۴۹) سنن ابی داود این گونه آمده است : عَنْ عُبَادَةَ بْنِ الصَّامِتِ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «الذَّهَبُ بِالذَّهَبِ تِبْرُهَا وَعَیْنُهَا، وَالْفِضَّةُ بِالْفِضَّةِ تِبْرُهَا وَعَیْنُهَا، وَالْبُرُّ بِالْبُرِّ مُدْیٌ بِمُدْیٍ، وَالشَّعِیرُ بِالشَّعِیرِ مُدْیٌ بِمُدْیٍ، وَالتَّمْرُ بِالتَّمْرِ مُدْیٌ بِمُدْیٍ، وَالْمِلْحُ بِالْمِلْحِ مُدْیٌ بِمُدْیٍ، فَمَنْ زَادَ أَوِ ازْدَادَ فَقَدْ أَرْبَى، وَلَا بَأْسَ بِبَیْعِ الذَّهَبِ، بِالْفِضَّةِ وَالْفِضَّةُ أَکْثَرُهُمَا یَدًا بِیَدٍ، وَأَمَّا نَسِیئَةً فَلَا، وَلَا بَأْسَ بِبَیْعِ الْبُرِّ بِالشَّعِیرِ، وَالشَّعِیرُ أَکْثَرُهُمَا یَدًا بِیَدٍ، وَأَمَّا نَسِیئَةً فَلَا».
ترجمه : عباده بن صامت رضی الله عنه فرمودند : رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند : (در معامله) طلا با طلا ، تکه اش و سکه اش (باید هم وزن و برابرباشد)، و (در معامله) نقره با نقره، تکه اش و سکه اش (بایدهم وزن و برابرباشند) ، و (در معامله) گندم با گندم، یک مد (۵۴۴گرم) با مد دیگر(باید معامله شود) ، و (در معامله) جو با جو، یک مد با مد دیگر(باید معامله شود) ، و (در معامله) خرما با خرما، یک مد با مد دیگر(باید معامله شود) ، و (در معامله) نمک با نمک، یک مد با مد دیگر(باید معامله شود) ، پس هرکس (در این معاملات) اضافه نمود و یا درخواست اضافی نمود او قطعا رباکاری نموده است، ومعامله طلا با نقره و در حالی که نقره از طلا بیشتر است بشرطی که دست به دست و نقدی باشد اشکالی ندارد و اما بصورت نسیه (این معامله را نجام دادن) جایزنیست ، ومعامله گندم با جو ودر حالی که جو از گندم بیشتر است بشرطی که دست به دست و نقدی باشد اشکالی ندارد و اما بصورت نسیه (این معامله را نجام دادن) جایزنیست .
نکته توضیحی : مد در زمان رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم یک پیمانه بوده که یک چهارم یک صاع بوده است و وزن آن به اصطلاح امروزه پانصد و چهل و چهارگرم می باشد، همان گونه که هر صاع به اصطلاح امروز دو کیلو و یکصد و هفتاد و شش گرم می باشد .
۹ - در روایت (۲۲۵۴) سنن ابن ماجه این گونه آمده است : قَالَ مُسْلِم بْن یَسَارٍ، وَعَبْد اللَّهِ بْن عُبَیْدٍ : جَمَعَ الْمَنْزِلُ بَیْنَ عُبَادَةَ بْنِ الصَّامِتِ، وَمُعَاوِیَةَ، إِمَّا فِی کَنِیسَةٍ وَإِمَّا فِی بِیعَةٍ، فَحَدَّثَهُمْ عُبَادَةُ بْنُ الصَّامِتِ، فَقَالَ: " نَهَانَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ عَنْ بَیْعِ الْوَرِقِ بِالْوَرِقِ، وَالذَّهَبِ بِالذَّهَبِ، وَالْبُرِّ بِالْبُرِّ، وَالشَّعِیرِ بِالشَّعِیرِ، وَالتَّمْرِ بِالتَّمْرِ وَالْمِلْحِ بِالْمِلْحِ، وَأَمَرَنَا أَنْ نَبِیعَ الْبُرَّ بِالشَّعِیرِ، وَالشَّعِیرَ بِالْبُرِّ، یَدًا بِیَدٍ، کَیْفَ شِئْنَا ".
ترجمه : مسلم بن یسار و عبدالله بن عبید (رحمهما الله) فرمودند : عباده بن صامت و معاویه (رضی الله عنهما) در یک جا جمع بودند یا در کلیسای نصاری و یا در معبد یهودی ها (بودند) که عباده بن صامت رضی الله عنهم برای آنان حدیث بیان نمود و گفت : رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم ما را از معامله نقره با نقره ، وطلا با طلا ، و گندم با گندم ، و جو با جو، و خرما با خرما ، و نمک با نمک (بصورت اضافه و کمی و نسیه ای) ممانعت نموده اند، و به ما دستور دادند تا گندم را با جو و جو را با گندم بشرطی که دست به دست و نقدی باشد به هر گونه (از اضافی و کمی که) می خواهیم معامله کنیم .
منابع حدیث :
این حدیث ازکتب شش گانه مشهور حدیثی در کتب زیرآمده است :
۱ - صحیح مسلم ، حدیث (۱۵۸۷) و تکرارش .
۲ - سنن نسائی ، حدیث (۴۵۶۰) تا (۴۵۶۶).
۳ - سنن ترمذی ، حدیث (۱۲۴۰) .
۴ - سنن ابی داود، حدیث (۳۳۴۹).
۵ - سنن ابن ماجه ، حدیث (۱۸) و(۲۲۵۴).