ترجمه و تحقیق اربعین نووی

حدیث سی و پنجم اربعین نووی

عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «لَا تَحَاسَدُوا، وَلَا تَنَاجَشُوا، وَلَا تَبَاغَضُوا، وَلَا تَدَابَرُوا، وَلَا یَبِعْ بَعْضُکُمْ عَلَى بَیْعِ بَعْضٍ، وَکُونُوا عِبَادَ اللهِ إِخْوَانًا الْمُسْلِمُ أَخُو الْمُسْلِمِ، لَا یَظْلِمُهُ وَلَا یَخْذُلُهُ،وَلَا یَکْذِبُهُ ، وَلَا یَحْقِرُهُ التَّقْوَى هَاهُنَا» وَیُشِیرُ إِلَى صَدْرِهِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ «بِحَسْبِ امْرِئٍ مِنَ الشَّرِّ أَنْ یَحْقِرَ أَخَاهُ الْمُسْلِمَ، کُلُّ الْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ حَرَامٌ، دَمُهُ، وَمَالُهُ، وَعِرْضُهُ».

لغات حدیث :

لَا تَحَاسَدُوا : با یکدیگر حسادت نورزید، به یکدیگر حسادت نکنید .

وَلَا تَنَاجَشُوا : ویکدیگر را با اضافه نمودن در قیمت کالا و در حالیکه نیت خرید ندارید، فریب ندهید .

وَلَا تَبَاغَضُوا : وبا یکدیگر بغض و کینه نورزید .

وَلَا تَدَابَرُوا : . با یکدیگر پشت نگردانید، با یکدیگر قهرنکنید .

وَلَا یَبِعْ بَعْضُکُمْ عَلَى بَیْعِ بَعْضٍ : و برخی از شما برمعامله برخ دیگر معامله ننمایید .

وَکُونُوا عِبَادَ اللهِ إِخْوَانًا : بندگان الله و برادران یکدیگرباشید .

الْمُسْلِمُ أَخُو الْمُسْلِمِ : مسلمان برادر مسلمان است .

لَا یَظْلِمُهُ : به او ظلم نمی کند .

وَلَا یَخْذُلُهُ : و اورا بدون یاری در زمان مشکلات رها نمی کند.

وَلَا یَکْذِبُهُ : و به او دروغ نمی گوید .

وَلَا یَحْقِرُهُ : و او را حقیرش نمی داند، و اورا تحقیر نمی کند.

التَّقْوَى هَاهُنَا : تقوا اینجاست ، محل پرهیزگاری اینجاست .

وَیُشِیرُ إِلَى صَدْرِهِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ : و در حالی که بسوی سینه اش سه بار اشاره می نمود.

بِحَسْبِ امْرِئٍ مِنَ الشَّرِّ : برای هر فرد از بدی کافی است .

أَنْ یَحْقِرَ أَخَاهُ الْمُسْلِمَ : این که برادر مسلمانش را حقیر بشمارد .

کُلُّ الْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ حَرَامٌ : تمام یک مسلمان بر مسلمان دیگر حرام است.

دَمُهُ، وَمَالُهُ، وَعِرْضُهُ : خونش و مالش و آبرویش .

ترجمه حدیث :

ابوهریره رضی الله عنه فرمودند : رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند : با یکدیگر حسادت نورزید ، و با اضافه نمودن در قیمت کالا و در حالی که قصد خرید ندارید یکدیگر را فریب ندهید، و با یکدیگر و بغض و کینه نورزید، و به یکدیگر پشت گردانده واز یکدیگر قهر ننمایید ، وبرخی از شما برمعامله برخ دیگرمعامله ننمایید ، وبندگان الله و برادران یکدیگر باشید، مسلمان برادرمسلمان است، نه به او ظلم می کند و نه اورا یاری نکرده ودر زمان مشکلات تنها رها می نماید ، و نه به او دروغ می گوید، و نه او را حقیر می داند، ودر حالی که (رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم) سه باربسوی سینه اش اشاره می نمودند (فرمودند) تقوا و پرهیزگاری اینجاست ، برای شخص از بدی (همین قدر) کافی است که (فردی) برادر(دینی) خودش را تحقیر نماید، تمام مسلمان برمسلمان (دیگر) حرام است : (ریختن) خونش (به ناحق)، و(خوردن) مالش (به ناحق) ، و(تعرض به) آبرویش (به نا حق).  

مسائل حدیث :

از این حدیث مسائل و احکام زیر برگرفته و استنباط می شود :

۱ - حسادت نمودن به برادر مسلمان حرام است ، حسادت یعنی اینکه در دل فرد این باشد که الله متعال آن نعمتی که به فلان شخص داده از او گرفته به خود این فرد بدهد و یا اینکه کاملا از او گرفته و او را ازآن نعمت محروم نماید .

۲ - بدون قصد خرید و برای فریب مشتری اضافه نمودن در قیمت کالا ، حرام است .

۳ - بغض و کینه یک مسلمان را دل داشتن حرام است .

۴ - با یکدیگر قهر نمودن و زمان ملاقات بنا بر قهر بودن به یکدیگر پشت کردن حرام است .

۵- بر معامله برادر دینی معامله نمودن حرام است .

۶ - همه ما مسلمانان بندگان الله متعال و برادران دینی یکدیگرهستیم.

۷- برادر مسلمان نباید به برادرمسلمانش ظلم کند ، زیرا این کار حرام است .

۸ - تنها رها نمودن برادر مسلمان در زمان مشکلات و یاری نکردن او، حرام است .

۹ - دروغ گفتن حرام است و برادر مسلمان نباید به برادرش دروغ گوید .

۱۰ - یک مسلمان نباید برادر دینی خود را حقیر بشمارد.

۱۱- مرکز تقوا و پرهیزگاری قلب است .

۱۲- حقیر شمردن برادرمسلمان گناه بس بزرگی است .

۱۳ - ریختن خون یک مسلمان به نا حق حرام است .

۱۴ - خوردن مال یک مسلمانان به نا حق حرام است .

۱۵ - ریختن آبروی یک مسلمان به ناحق حرام است .

سند حدیث :

امام نووی رحمه الله این حدیث را به صحیح مسلم نسبت داده اند که سند این متن در صحیح مسلم این گونه آمده است :

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللهِ بْنُ مَسْلَمَةَ بْنِ قَعْنَبٍ، حَدَّثَنَا دَاوُدُ یَعْنِی ابْنَ قَیْسٍ، عَنْ أَبِی سَعِیدٍ، مَوْلَى عَامِرِ بْنِ کُرَیْزٍ، عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ، قَالَ:..... سند و متن این حدیث هر دو صحیح می باشند .

تفاوت در الفاظ روایت :

در الفاظ این روایت اربعین با الفاظ سایرکتب حدیثی تفاوت هایی وجود دارد که به مهم ترین آنها در ذیل اشاره خواهم نمود :

۱ - درروایت (1927) سنن ترمذی «لَا یَخُونُهُ» اضافه تر آمده است.

۲ - در روایت (6724) صحیح بخاری و روایت (2563) صحیح مسلم « إِیَّاکُمْ وَالظَّنَّ، فَإِنَّ الظَّنَّ أَکْذَبُ الحَدِیثِ» و « وَلاَ تَحَسَّسُوا ، وَلاَ تَجَسَّسُوا» اضافه ترآمده است.

۳ - در روایت (2563) صحیح مسلم «وَلَا تَنَافَسُوا » اضافه ترآمده است .

۴ - درتکرار روایت (2563) صحیح مسلم «لَا تَهَجَّرُوا » اضافه تر آمده است .

 ۵- در این روایت اربعین این گونه آمده است « وَلَا یَبِعْ بَعْضُکُمْ عَلَى بَیْعِ بَعْضٍ » ولی در روایت (1413) صحیح مسلم این گونه آمده است « لَا یَسُمِ الْمُسْلِمُ عَلَى سَوْمِ أَخِیهِ» و در همین روایت مسلم « وَلَا یَخْطُبْ عَلَى خِطْبَتِهِ» اضافه ترآمده است .

منابع حدیث :

این حدیث و یا قسمت هایی از این حدیث در بسیاری از کتب حدیثی آمده که مهم ترین آنها از قرار زیرمی باشد :

۱ - صحیح بخاری ، حدیث شماره (5143) .

۲ - صحیح مسلم ، حدیث شماره (2564) .

۳ - سنن ترمذی  ، حدیث شماره (1304) و (1988).

۴ - سنن ابی داود ، حدیث شماره (3438) و (4882) و (4917).

۵ - سنن ابن ماجه ، حدیث شماره (3933) و (4213).

این حدیث و یا قسمت هایی از آن علاوه از کتب مذکور در بسیاری از کتب حدیثی دیگر نیز روایت شده است .