شرح و تحقیق سنن ابن ماجه

حدیث ۱۳- (این حدیث صحیح است) حَدَّثَنَا نَصْرُ بْنُ عَلِیٍّ الْجَهْضَمِیُّ قَالَ: حَدَّثَنَا سُفْیَانُ بْنُ عُیَیْنَةَ فِی بَیْتِهِ، أَنَا سَأَلْتُهُ، عَنْ سَالِمٍ أَبِی النَّضْرِ، ثُمَّ مَرَّ فِی الْحَدِیثِ قَالَ: أَوْ زَیْدِ بْنِ أَسْلَمَ، عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی رَافِعٍ، عَنْ أَبِیهِ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ:" ﻻَ ﺃُﻟْﻔِﻴَﻦَّ ﺃَﺣَﺪَﻛُﻢْ ﻣُﺘَّﻜِﺌًﺎ ﻋَﻠَﻰ ﺃَﺭِﻳﻜَﺘِﻪِ، ﻳَﺄْﺗِﻴﻪِ ﺍﻷَﻣْﺮُ ﻣِﻤَّﺎ ﺃَﻣَﺮْﺕُ ﺑِﻪِ، ﺃَﻭْ ﻧَﻬَﻴْﺖُ ﻋَﻨْﻪُ، ﻓَﻴَﻘُﻮﻝُ : ﻻَ ﺃَﺩْﺭِﻱ، ﻣَﺎ ﻭَﺟَﺪْﻧَﺎ ﻓِﻲ ﻛِﺘَﺎﺏِ ﺍﻟﻠَّﻪِ ﺍﺗَّﺒَﻌْﻨَﺎﻩُ ".

لغات حدیث :

ﻻَ ﺃُﻟْﻔِﻴَﻦَّ : هرگز نیابم .

ﺃَﺣَﺪَﻛُﻢْ : یکی از شما .

ﻣُﺘَّﻜِﺌًﺎ : تکیه زننده ، تکیه کننده .

ﻋَﻠَﻰ ﺃَﺭِﻳﻜَﺘِﻪِ : برتخت مزیّنش ، برمبل آراسته اش .

ﻳَﺄْﺗِﻴﻪِ ﺍﻷَﻣْﺮُ : به نزدش دستور می آید، حکمی از من به نزدش می آید .

ﻣِﻤَّﺎ ﺃَﻣَﺮْﺕُ ﺑِﻪِ : ازآنچه بدان دستور داده ام .

ﺃَﻭْ ﻧَﻬَﻴْﺖُ ﻋَﻨْﻪُ : یا ازآن ممانعت نموده ام .

ﻻَ ﺃَﺩْﺭِﻱ : نمی دانم .

ﻣَﺎ ﻭَﺟَﺪْﻧَﺎ : آنچه ما یافتیم .

ﻓِﻲ ﻛِﺘَﺎﺏِ ﺍﻟﻠَّﻪِ : در کتاب الله ، در قرآن .

ﺍﺗَّﺒَﻌْﻨَﺎﻩُ  : از آن پیروی می کنیم ، ازآن اطاعت می نمائیم .

ﺗﺮﺟﻤﻪ حدیث :

ﺍﺑﻮﺭﺍﻓﻊ ﺭﺿﯽ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻨﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ : ﺭﺳﻮﻝ ﺍﻟﻠﻪ ﺻﻠﯽ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ ﻭﺳﻠﻢ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ : ﻫﺮ ﮔﺰ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﻧﯿﺎﺑﻢ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﻭ ﻣﺒﻞ ﻣﺰﯾﻦ ﺧﻮﺩ ﺗﮑﯿﻪ ﺯﺩﻩ ﻭ ﺩﺳﺘﻮﺭﯼ ﺍﺯ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﻦ ﺑﺪﺍﻥ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﻡ ﻭﯾﺎ ﺍﺯ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﻦ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻧﻬﯽ ﻭ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﻧﻤﻮﺩﻡ ﺑﯿﺎﯾﺪ ، ﺳﭙﺲ ﺍﻭ ﺑﮕﻮﯾﺪ : ﻣﻦ ‏( ﺍﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺭﺍ ﻗﺒﻮﻝ ﻧﺪﺍﺭﻡ ‏) ﻭ ﻧﻤﯽ ﺩﺍﻧﻢ ، ﻫﺮ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﺎ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻟﻠﻪ ‏(ﻗﺮﺁﻥ ‏) ﯾﺎﻓﺘﯿﻢ ﺍﺯ ﺁﻥ ﭘﯿﺮﻭﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ.

مسائل حدیث :

از این حدیث مسائل زیر برگرفته و استنباط می شود :

۱ - در این حدیث رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم پیشین گوئی نموده که منکرین حدیثی پیدا می شوند و امروزه این پیشین گوئی رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم بوقوع پیوسته است .

۲ - سنّت رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم منبعی از منابع شرع می باشد .

۳ - دستورات رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم مرکبی از امر و نهی می باشند .

تحقیق و بررسی سند :

سند این حدیث در سنن ترمذی حدیث شماره (۲۶۶۳) اینگونه آمده « حَدَّثَنَا قُتَیْبَةُ قَالَ: حَدَّثَنَا سُفْیَانُ بْنُ عُیَیْنَةَ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ المُنْکَدِرِ، وَسَالِمٍ أَبِی النَّضْرِ، عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی رَافِعٍ، عَنْ أَبِی رَافِعٍ» و سنن ابی داود حدیث شماره (۴۶۰۵) سند این روایت این گونه آمده است « حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ حَنْبَلٍ، وَعَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ النُّفَیْلِیُّ، قَالَا: حَدَّثَنَا سُفْیَانُ، عَنْ أَبِی النَّضْرِ، عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی رَافِعٍ، عَنْ أَبِیهِ» لذا در روشنی این دو سند مشخص می گردد که سفیان بن عیینه رحمه الله این حدیث را از «سَالِم أَبِی النَّضْر» روایت نموده و از« زَیْد بن أَسْلَم » روایت ننموده است .

درباره سند این حدیث یک نکته ظریف باید بیان شود و آن اینکه جناب (سفیان بن عیینه رحمه الله) راوی کاملا ثقه و امام در روایت حدیث است ولی با این وجود ایشان گاهی به هنگام نقل روایت از راویان ثقه تدلیس می نمودند درآخرعمرشان نیزدچار اختلال حافظه شده اند، همان گونه که حافظ ابن حجر رحمه الله این مطلب را ابراز داشته اند.

تفات های الفاظ روایت :

۱ - در این روایت سنن ابن ماجه این گونه آمده است « ﻳَﺄْﺗِﻴﻪِ ﺍﻷَﻣْﺮُ ﻣِﻤَّﺎ ﺃَﻣَﺮْﺕُ ﺑِﻪِ ...» ولی در روایت (۲۶۶۳) سنن ترمذی این گونه آمده است « یَأْتِیهِ أَمْرٌ مِمَّا أَمَرْتُ بِهِ ...» و در روایت (۴۶۰۵) سنن ابی داود این گونه آمده است « یَأْتِیهِ الْأَمْرُ مِنْ أَمْرِی مِمَّا أَمَرْتُ بِهِ ...».

۲ - در این روایت سنن ابن ماجه این گونه آمده است « ﻓَﻴَﻘُﻮﻝُ : ﻻَ ﺃَﺩْﺭِﻱ ....» ولی در روایت (۴۶۰۵) سنن ابی داود این گونه آمده است « فَیَقُولُ لَا نَدْرِی ....».

منابع حدیث :

این حدیث از کتب ششگانه حدیثی در کتب زیرآمده است :

۱ - سنن ابن ماجه ، حدیث (۱۳) .

۲ - سنن ترمذی ، حدیث (۲۶۶۳) .

۳ - سنن ابی داود ، حدیث (۴۶۰۵) .