احادیثی چند از سنن ترمذی در باره بعضی از احکام طهارت

بَاب مَا جَاءَ فِی کَرَاهِیَةِ الْبَوْلِ فِی الْمُغْتَسَلِ

بحث: آنچه که در باره کراهیت ادرار در حمام آمده است.

21 - (قسمت اول این حدیث صحیح است و قسمت دوم آن ضعیف است)حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ حُجْرٍ وَأَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَى مَرْدَوَیْهِ قَالَا أَخْبَرَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ الْمُبَارَکِ عَنْ مَعْمَرٍ عَنْ أَشْعَثَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ الْحَسَنِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُغَفَّلٍ أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ نَهَى أَنْ یَبُولَ الرَّجُلُ فِی مُسْتَحَمِّهِ وَقَالَ إِنَّ عَامَّةَ الْوَسْوَاسِ مِنْهُ.

عبد الله بن مغفل رضی الله می فرماید: همانا پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم از اینکه فرد در حمامش ادرار نماید ممانعت نموده و فرموده : همانا عموم وسوسه ها ازهمین (ادرار نمودن در حمام ها) است.

ابوعیسی (رحمه الله) فرموده: دراین باره از فرد دیگری از یاران پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم نیز رواست آمده است .

ابوعیسی (رحمه الله) فرموده: این حدیث غریب است وبصورت مرفوعی بجز از روایت اشعث بن عبدالله از کسی دیگر سراغ نداریم وبه ایشان اشعث اعمی (کور) نیزگفته می شود.

وگروهی از اهل علم ادرار در حمام را مکروه دانسته اند و گفته اند: عموم وسوسه ازهمین (ادرار نمودن در حمام ها) است. ولی برخی دیگر از اهل علم من جمله ابن سیرین ادرار در حمام ها را مجاز دانسته اند به ابن سیرین گفته شده که گفته می شود که عموم وسوسه از ادرار در حمام هاست ایشان در جواب فرمودند: پرودگار ما معبود به حقی است که هیچ شریکی ندارد و ابن مبارک گفته: که ادرار در حمام وقتی که ( آب در داخل جمع نشود و) در جریان باشد گنجایش داده شده است  
ابوعیسی (رحمه الله) می فرماید: این قول را برای ما  أَحْمَدُ بْنُ عَبْدَةَ الْآمُلِیُّ عَنْ حِبَّانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُبَارَکِ بیان نموده است. 

بَاب مَا جَاءَ فِی السِّوَاکِ

بحث: آنچه در باره مسواک آمده است.

22 - (صحیح)حَدَّثَنَا أَبُو کُرَیْبٍ حَدَّثَنَا عَبْدَةُ بْنُ سُلَیْمَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرٍو عَنْ أَبِی سَلَمَةَ عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ لَوْلَا أَنْ أَشُقَّ عَلَى أُمَّتِی لَأَمَرْتُهُمْ بِالسِّوَاکِ عِنْدَ کُلِّ صَلَاةٍ.

ازابوهریره رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: اگر بر امت من سخت نمی بود من به آنها دستور الزامی می دادم تا به هنگام هر نمازمسواک بزنند.

ابوعیسی (رحمه الله) فرموده: همانا این حدیث را مُحَمَّدُ بْنُ إِسْحَقَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِی سَلَمَةَ عَنْ زَیْدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ روایت نموده است.

وروایت ابوسلمه از ابوهریره رضی الله عنه و زید بن خالد رضی الله عنه از رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم هر دو در نزد من صحیح است، زیرا همین حدیث با سندها متعددی از ابوهریره رضی الله عنه از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم روایت شده است و روایت زید بن خالد رضی الله عنه نیز صحیح است زیرا آن نیز با سندهای متعددی از ایشان روایت شده است ولی محمد بن اسماعیل گمان نموده که روایت ابوسلمه اززیدبن خالد رضی الله عنه (از روایت ابوسلمه از ابوهریره رضی الله عنه) صحیح تر است.

ابوعیسی فرموده: و در این باره ازأَبو بَکْر صِّدِّیقِ ،عَلِیّ ،عَایشَه ،ابْنِ عَبَّاس ،حُذَیْفَه ،زَیْدِ بْنِ خَالِد ،أَنَس ،عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرو ،ابْنِ عُمَر ،أُمِّ حَبِیبَه ،أَبِوأُمَامَه ،أَبِوأَیُّوب ،َتَمَّامِ بْنِ عَبَّاس ،عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَنْظَلَه ،أُمِّ سَلَمَه ،وَاثِلَه بْنِ الْأَسْقَعِ وأَبِومُوسَى رضی الله عنهم نیز روایت آمده است.

23 - (صحیح)حَدَّثَنَا هَنَّادٌ حَدَّثَنَا عَبْدَةُ بْنُ سُلَیْمَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْحَقَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِی سَلَمَةَ عَنْ زَیْدِ بْنِ خَالِدٍ الْجُهَنِیِّ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یَقُولُ لَوْلَا أَنْ أَشُقَّ عَلَى أُمَّتِی لَأَمَرْتُهُمْ بِالسِّوَاکِ عِنْدَ کُلِّ صَلَاةٍ وَلَأَخَّرْتُ صَلَاةَ الْعِشَاءِ إِلَى ثُلُثِ اللَّیْلِ.
قَالَ فَکَانَ زَیْدُ بْنُ خَالِدٍ یَشْهَدُ الصَّلَوَاتِ فِی الْمَسْجِدِ وَسِوَاکُهُ عَلَى أُذُنِهِ مَوْضِعَ الْقَلَمِ مِنْ أُذُنِ الْکَاتِبِ لَا یَقُومُ إِلَى الصَّلَاةِ إِلَّا أُسْتَنَّ ثُمَّ رَدَّهُ إِلَى مَوْضِعِهِ .

اززید بن خالد رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرموده اند: اگر بر امت من سخت نمی بود من به آنها دستور (الزامی) می دادم تا به هنگام هر نمازمسواک بزنند و من نماز عشاء را تا به گذشت یک سوم شب به تأخیر می انداختم.

(ابوسلمه) می گوید: زید بن خالد (رضی الله عنه) به نمازها در مسجد حاضر می شد و در حالیکه مسواکش رابربالای گوشش گذاشته بود همانجای که نویسنده قلمش را می گذارد و به نمازی بلند نمی شد مگر اینکه مسواک می زد و سپس مسواکش را سر جایش باز می گرداند. 

ابوعیسی فرموده: این حدیث حسن صحیح است. 

بَاب مَا جَاءَ إِذَا اسْتَیْقَظَ أَحَدُکُمْ مِنْ مَنَامِهِ فَلَا یَغْمِسْ یَدَهُ فِی الْإِنَاءِ حَتَّى یَغْسِلَهَا

بحث: آنچه آمده که هرگاه یکی از شما از خوابش بیدار شد پس دستش را درظرف (آب) فرو نبرد تا اینکه آن را بشوید.

24 - (صحیح) حَدَّثَنَا أَبُو الْوَلِیدِ أَحْمَدُ بْنُ بَکَّارٍ الدِّمَشْقِیُّ یُقَالُ هُوَ مِنْ وَلَدِ بُسْرِ بْنِ أَرْطَاةَ صَاحِبِ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ حَدَّثَنَا الْوَلِیدُ بْنُ مُسْلِمٍ عَنْ الْأَوْزَاعِیِّ عَنْ الزُّهْرِیِّ عَنْ سَعِیدِ بْنِ الْمُسَیِّبِ وَأَبِی سَلَمَةَ عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَعَنْ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ إِذَا اسْتَیْقَظَ أَحَدُکُمْ مِنْ اللَّیْلِ فَلَا یُدْخِلْ یَدَهُ فِی الْإِنَاءِ حَتَّى یُفْرِغَ عَلَیْهَا مَرَّتَیْنِ أَوْ ثَلَاثًا فَإِنَّهُ لَا یَدْرِی أَیْنَ بَاتَتْ یَدُهُ.

ازابوهریره رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: هر گاه یکی از شما از خواب شب بیدار شد پس دستش را در ظرف (آب) داخل نکند تا اینکه بر آن دو ویا سه بار آب ریخته (و آن را بشوید) زیرا او نمی داند که دستش شب را کجا گذرانده است. 

(ابوعیسی گفته) و در این باره ازابْنِ عُمَر،جَابِر وعَایشه رضی الله عنه نیز روایت آمده است .

وابوعیسی فرموده: این حدیث حسن صحیح است.

(امام) شافعی(رحمه الله) فرموده: من برای هر کسی که از خواب بیدار می شود خواه خواب نیمه روز باشد و غیر آن؛ این را می پسندم که دستش را در آب وضو اش داخل نکند تا اینکه آن را بشوید ولی اگر قبل از اینکه بشوید داخل نمود من این کار را برایش نمی پسندم ولی این کارش آب را نجس نمی کند بشرط اینکه بر دستش نجاستی نباشد.

و(امام) احمد بن حنبل (رحمه الله) فرموده: هر گاه (فردی) از خواب شب بیدار شد و سپس دستش را پیش از شستن در داخل آب وضواش فرو برد در نزد من این پسندیده تر است که آن آب بیرون ریخته شود.

و(امام) اسحاق (رحمه الله) فرموده: هر گاه (فردی) از خواب شب و یا روزبیدار شد دستش رادر داخل آب وضواش فرو نبرد تا اینکه آن را بشوید.   

بَاب مَا جَاءَ فِی التَّسْمِیَةِ عِنْدَ الْوُضُوءِ

بحث: آنچه در بار بسم الله نمودن به هنگام وضو آمده است

25 - (حسن)حَدَّثَنَا نَصْرُ بْنُ عَلِیٍّ الْجَهْضَمِیُّ وَبِشْرُ بْنُ مُعَاذٍ الْعَقَدِیُّ قَالَا حَدَّثَنَا بِشْرُ بْنُ الْمُفَضَّلِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ حَرْمَلَةَ عَنْ أَبِی ثِفَالٍ الْمُرِّیِّ عَنْ رَبَاحِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی سُفْیَانَ بْنِ حُوَیْطِبٍ عَنْ جَدَّتِهِ عَنْ أَبِیهَا قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یَقُولُ لَا وُضُوءَ لِمَنْ لَمْ یَذْکُرْ اسْمَ اللَّهِ عَلَیْهِ.

سعید بن زید(رضی الله عنه) فرموده : من از رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: وضوئی نیست برای کسی که برآن بسم الله نکرده است. 

(ابوعیسی) فرموده : ودر این باره ازعَایشَه ،ابِوسَعِید ،ابو هُرَیْرَه ،سَهْلِ بْنِ سَعْد واَنَس رضی الله عنهم نیز روایت آمده است.

ابوعیسی فرموده : (امام) احمد بن حنبل (رحمه الله) فرموده: من دراین باره حدیثی دارای سند خوبی باشد سراغ ندارم .

و(امام) اسحاق (رحمه الله) فرموده: اگر (فردی) عمدا بسم الله (گفتن در ابتداء وضو) را ترک کردباید دوباره وضو بگیرد ولی اگر بنا بر فراموشی و یا بنا برتأویل وتوجیح (این حدیث) ترک نمود وضواش جایز است.

(امام) محمد بن اسماعیل (بخاری رحمه الله ) فرموده: بهترین روایت در این باره حدیث رَبَاحِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ می باشد.

ابوعیسی فرموده : (در سند آمده) رَبَاحُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ ازمادر بزرگش و اواز پدرش روایت نموده است؛ پدر ایشان سَعِید بْن زَیْدِ بْنِ عَمْرِو بْنِ نُفَیْل می باشد.

وأَبُو ثِفَال الْمُرِّیُّ نامش ثُمَامَةُ بْنُ حُصَیْن ورَبَاحُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ همان أَبُو بَکْرِ بْنُ حُوَیْطِب می باشد، بعضی از روایان در شند این حدیث گفته اند : عَنْ أَبِی بَکْرِ بْنِ حُوَیْطِب ایشان را به پدر بزرگشان نسبت داده اند ،چنانچه حَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ الْحُلْوَانِیّ سند این حدیث را برای ما چنین بیان نموده است حَدَّثَنَا یَزِیدُ بْنُ هَارُونَ عَنْ یَزِیدَ بْنِ عِیَاضٍ عَنْ أَبِی ثِفَالٍ الْمُرِّیِّ عَنْ رَبَاحِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی سُفْیَانَ بْنِ حُوَیْطِبٍ عَنْ جَدَّتِهِ بِنْتِ سَعِیدِ بْنِ زَیْدٍ عَنْ أَبِیهَا عَنْ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ . وسپس همانند متن بالا بیان نموده اند. 

بَاب مَا جَاءَ فِی الْمَضْمَضَةِ وَالِاسْتِنْشَاقِ

بحث: آنچه در باره آب کشیدن دهان و بینی آمده است.

26 - (صحیح) حَدَّثَنَا قُتَیْبَةُ بْنُ سَعِیدٍ حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ زَیْدٍ وَجَرِیرٌ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ هِلَالِ بْنِ یَسَافٍ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ قَیْسٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ إِذَا تَوَضَّأْتَ فَانْتَثِرْ وَإِذَا اسْتَجْمَرْتَ فَأَوْتِرْ.

از سلمه بن قیس رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرموده اند: هرگاه وضو گرفتی پس بینیت را (آب کشیده) صاف کن و هرگاه با سنگ استنجا زدی پس (تعداد) طاق استنجا بزن.

ابوعیسی فرموده : و در این باره ازعُثْمَان ،لَقِیطِ بْنِ صَبِرَه، ابْنِ عَبَّاس مِقْدَامِ بْنِ مَعْدِی کَرِب وَائِلِ بْنِ حُجْر وابوهُرَیْرَه رضی الله عنهم نیز روایت آمده است .

ابوعیسی فرموده : حدیث سَلَمَه بْنِ قَیْس رضی الله عنه حسن صحیح است .

 اهل علم در باره کسی که در(غسل و یا وضو) دهان و بینی (خود) را آب نکشیده اختلاف نموده اند گروهی از آنان گفته اند: هرگاه فردی این دو را در وضو ترک نمود تا اینکه نماز خواند پس (وضواش را تکمیل نموده ) نمازش را دوباره بخواند. وگفته اند: که حکم این دو در وضو وغسل یکسان و برابراست  و این مذهب ابْنُ أَبِی لَیْلَى ،عَبْدُ اللَّهِ بْنُ الْمُبَارَکِ ،(امام)أَحْمَدُ و(امام) إِسْحَاق رحمهم الله می باشد.

و(امام) احمد فرموده : در باره بینی آب کشیدن از دهان آب کشیدن تأکید بیشتر شده است .

ابوعیسی فرموده: و گروه (دیگری) از اهل علم فرموده اند: در غسل جنابت اعاده می کند(چون فرض است) ولی دروضو اعاده نمی کند(چون سنت است) و این مذهب (امام) سفیان ثوری (رحمه الله) و بعض اهل کوفه (احناف) می باشد.

و برخی از اهل علم فرموده اند: نه در وضو اعاده می کند و نه هم در غسل جنابت زیرا آب کشیدن دهان و بینی هر دو سنت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم اند (وفرض نیستند) لذا بر کسی که آنها را در وضو و یا غسل جنابت ترک نموده اعاده ای نسیت و این مذهب(امام) مالک (رحمه الله) و قول آخر و جدید(امام) شافعی (رحمه الله) است . 

بَاب الْمَضْمَضَةِ وَالِاسْتِنْشَاقِ مِنْ کَفٍّ وَاحِدٍ

بحث: آب کشیدن دهان و بینی از یک مشت آب.

27 - (صحیح) حَدَّثَنَا یَحْیَى بْنُ مُوسَى حَدَّثَنَا إِبْرَاهِیمُ بْنُ مُوسَى الرَّازِیُّ حَدَّثَنَا خَالِدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ یَحْیَى عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زَیْدٍ قَالَ رَأَیْتُ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ مَضْمَضَ وَاسْتَنْشَقَ مِنْ کَفٍّ وَاحِدٍ فَعَلَ ذَلِکَ ثَلَاثًا.

عبد الله بن زید رضی الله عنه فرمودند: من پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم را دیدم که دهان و بین (خویش) را با یک مشت آب؛ آب کشیدند و این کار را سه بار انجام دادند.

ابوعیسی فرموده : و در این باره ازعبد الله بن عباس رضی الله عنهما نیز روایت آمده است .

ابوعیسی فرموده: روایت عبد الله بن زید حدیثی حسن غریب است .
همانا (امام) مالک و ابن عیینه وافراد دیگری این حدیث را ازعَمْرِو بْنِ یَحْیَى روایت نموده اند ولی این جمله یعنی : اینکه پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم دهان و بینی (خویش) را با یک مشت آب؛ آب کشیدند؛ را ذکر نکرده اند  و فقط خَالِدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ این مطلب را روایت نموده است وخَالِدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ نزد محدثین ثِقَه حَافِظ است .

وبرخی از اهل علم فرمودند: با یک مشت آب دهان و بینی را آب کشیدن کفایت می کند وبرخی گفته اند: جدا جدا دهان و بینی را آب کشیدن در نزد ما پسندیده تر است و (امام) شافعی (رحمه الله) فرموده اند: اگر فردی دهان و بینیش را با یک مشت آب کشید جایز است و اگر هریک راجدا جدا آب کشید در نزد من پسندیده تر است .  

بَاب مَا جَاءَ فِی تَخْلِیلِ اللِّحْیَةِ

بحث: آنچه در باره خلال نمودن ریش آمده است.

28 - (صحیح) حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِی عُمَرَ حَدَّثَنَا سُفْیَانُ بْنُ عُیَیْنَةَ عَنْ عَبْدِ الْکَرِیمِ بْنِ أَبِی الْمُخَارِقِ أَبِی أُمَیَّةَ عَنْ حَسَّانَ بْنِ بِلَالٍ قَالَ رَأَیْتُ عَمَّارَ بْنَ یَاسِرٍ تَوَضَّأَ فَخَلَّلَ لِحْیَتَهُ فَقِیلَ لَهُ أَوْ قَالَ فَقُلْتُ لَهُ أَتُخَلِّلُ لِحْیَتَکَ قَالَ وَمَا یَمْنَعُنِی وَلَقَدْ رَأَیْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یُخَلِّلُ لِحْیَتَهُ.

حسان بن بلال می فرماید: من عمار بن یاسر رضی الله عنه را دیدم که وضو گرفت و ریشش را خلال نمود به ایشان گفته شد و خودم به ایشان گفتم که آیا ریشت را خلال می کنی؟! فرمودند: مگرچه چیز مانعم می گردد همانا من رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم را دیدم که (در هنگام وضو گرفتن) ریششان را خلال می نمایند.

(امام ترمذی فرمودند) برای ما ابْنُ أَبِی عُمَر ازسُفْیَانُ بْنُ عُیَیْنَه از سَعِیدِ بْنِ أَبِی عَرُوبَه از قَتَادَه از حَسَّانَ بْنِ بِلَال از عَمَّار از پیامبر صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآله وسَلَّمَ ؛ همانند روایت گذشته روایت نموده است .

ابوعیسی فرموده : و در این باره ازعثمان، عایشه، ام سلمه، انس، ابن ابی اوفی و ابوایوب رضی الله عنهم نیز روایت آمده است .

 ابوعیسی فرموده: من ازاسحاق بن منصورشنیدم که می فرماید من ازاحمد بن حنبل شنیدم که گفت:  ابن عیینه  از عبد الکریم حدیثی را که حسان بن بلال در باره خلال ریش روایت نموده را نه شنیده است.

29 - (صحیح)حَدَّثَنَا یَحْیَى بْنُ مُوسَى حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ عَنْ إِسْرَائِیلَ عَنْ عَامِرِ بْنِ شَقِیقٍ عَنْ أَبِی وَائِلٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عَفَّانَ أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ کَانَ یُخَلِّلُ لِحْیَتَهُ.

عثمان بن عفان رضی الله عنه فرمودند: همانا پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم بودند که ریششان را (در هنگام وضوگرفتن) خلال می نمودند.

ابوعیسی فرموده: این حدیث حسن صحیح است، و (امام بخاری) محمد بن اسماعیل(رحمه الله) فرموده اند: در این باره صحیح ترین حدیث روایت عَامِرِ بْنِ شَقِیق عَنْ أَبِی وَائِل عَنْ عُثْمَانَ می باشد.

 ابوعیسی فرموده:  اکثر علمای صحابه و کسانی که بعد از آنان آمده بر همین نظریه اند و قائل به خلال ریش (در وضو) اندو این مذهب (امام) شافعی (رحمه الله) می باشد و (امام) احمد(رحمه الله) فرموده: اگر(فردی فراموش نمود( که در وضو ریشش را ) خلال کند (وضواش) درست است و(امام) اسحاق (رحمه الله) فرمودند: اگر به فراموشی و یا بنا برتأویل و توجیح ترک نمود که وضواش جایز است و اگر عمدا و قصدا ترک کرد اعاده نماید.